christophe callewaert03 november 2005 – 17:25

Het zijn drukke tijden voor vakbondsmensen. Volgende week vrijdag gaat het land plat en deze keer doen beide vakbonden mee. Zo'n staking en betoging organiseren betekent pamfletten schrijven, woorden wikken en wegen, afspraken maken en afzeggen én de media te woord staan. Aan Indymedia.be mocht Ferre Wyckmans nog eens uitleggen waarom het Generatiepact zo unaniem werd afgeschoten door de christelijke vakbond ACV.

“Er zijn heel veel bedenkingen te plaatsen bij het Generatiepact”, zegt Ferre Wyckmans. “Maar als je een top drie wil: de herstructureringen, de toegang tot het brugpensioen en de inbreuk in afspraken tussen werkgevers en werknemers.”

“Wat heel moeilijk lag bij ons, is het hele gevoel dat de slachtoffers van herstructureringen gezien worden als de oorzaak van alle problemen. Niet de werkloosheid is het probleem, maar de werklozen. Zij moeten dus gesanctioneerd worden.”

“De maatregelen rond het brugpensioen treffen vooral vrouwen en werknemers met onvolledige loopbanen of in deeltijdse tewerkstelling. Voor hen wordt de toegang tot het brugpensioen de facto onmogelijk.”

“Derde belangrijk punt van kritiek is de open inbreuk op gemaakte afspraken vooral wat het hoofdstuk tijdskrediet betreft. In het Generatiepact staat nadrukkelijk dat CAO 77 die het tijdskrediet regelt moet herschreven worden. De regering zegt zelfs wat er voortaan moet in staan. Die CAO is nochtans het resultaat van sociaal overleg tussen werkgevers en werknemers.”

“Dan is er ook nog het hoofdstuk over de sociale zekerheid. Dat bevat een aantal goede punten zoals de verhoging van de minima, de welvaartsvastheid die flink uitgebreid wordt en het stukje alternatieve financiering van de sociale zekerheid. Maar tegelijkertijd staat men een nieuwe loonlastenverlaging toe waarbij de nieuwe extra financiering van de sociale zekerheid niet eens zal volstaan. De loonlastenverlagingen waren tot nu toe altijd vrijblijvend. Er was voor de werkgevers geen enkele voorwaarde qua tewerkstelling aan verbonden. Die is er nu nog niet. Maar er staat nu wel dat de lastenverlaging niet mag worden omgezet in bijkomende loonsverhogingen. Dat is een allereerste keer dat er een voorwaarde wordt gesteld, maar ze geldt weer enkel voor de werknemers. Er staat niet dat de loonlastenverlagingen niet mogen worden omgezet in verhoogde winsten of dividenden. Daar wordt niet over gesproken.”

-- Maar het was dus toch vooral het dossier van de herstructureringen dat moeilijk lag?

“In het dossier van de herstructureringen maakt men een rechtsfilosofische kronkel die niet zonder gevolgen zal blijven voor andere sectoren van de sociale zekerheid. Vooraleer slachtoffers van herstructureringen hun rechten kunnen doen gelden, wordt al gezegd dat er sancties zullen volgen als ze niet ijverig zoeken naar ander werk. Ik begrijp dat niet. Men kan het zelfde beogen met een heel andere aanpak. Je moet niet dreigen met sancties tegen iemand die zijn eerste uitkering nog moet krijgen. Dit is geen virtuele discussie, maar een heel concreet debat. Je werkt in onderneming, wordt slachtoffer van een herstructurering en in plaats dat de ondernemer met de vinger wordt gewezen, hangt er een sanctie boven je hoofd als je er gedurende zes maanden niet alles aan doet om te vermijden dat je werkloos wordt. Zo introduceert men een onbegrijpelijk principe in de sociale zekerheid. Pas dat eens toe op andere systemen: je krijgt pas een ziekteuitkering als je er alles aan gedaan hebt om niet ziek te zijn. Onze mensen verstaan die logica niet en ze hebben 100 procent gelijk.”

-- Hebt u de indruk dat enkel oudere werknemers warm lopen voor dit debat?

“Ik kan mij inbeelden dat jongeren minder te mobiliseren zijn voor de brugpensioenen. Maar zelfs als dat waar is, betekent dat niet dat de jongeren in dit debat tegenover de ouderen staan. Het tijdskrediet is bijvoorbeeld iets waar jongeren wel van wakker liggen want de tijdskredieters vind je vooral in de groep tussen twintig en veertig.”

-- Waren er voor het LBC specifieke punten die niet door de beugel konden?

“Er is de halve bladzijde over de barema's. Om ouderen langer aan het werk te houden, moeten hun lonen naar omlaag. Niemand die gelooft dat het deel dat men van ouderen afpakt bij jongeren zal terecht komen. Uit de maatregelen blijkt trouwens dat men vindt dat ook de jongerenlonen te hoog zijn want er komt een ferme lastenverlaging voor jongeren.”

“Ook het punt van de brugpensioenen ligt iets moeilijker bij de bedienden want ik vermoed dat de conventionele brugpensioenen procentueel meer voorkomen bij bedienden dan bij arbeiders. Herstructureringen treffen vaker arbeiders dan bedienden. We hebben ook veel meer vrouwelijke dan mannelijke leden. Dat thema leeft daardoor meer. Als er niets gedaan wordt aan de gelijkgestelde periodes wordt het voor de meeste vrouwen erg moeilijk om nog met brugpensioen te gaan.”

“Er is ook de lijst van zware beroepen. Begin daar maar aan. Een typische bediendentaak is volgens velen geen zwaar beroep. Maar uit een onderzoek dat wij een jaar geleden deden, blijkt dat mensen die in de verzekeringssector werken enorm veel last hebben van stress. Kijk ook maar tot wat voor schisma de discussie over zware beroepen in de non-profit geleid heeft. Het is een onmogelijke knoop om door te hakken.”

-- De zes maanden in een tewerkstellingscel worden afgetrokken van de opzeggingstermijn. Was dat geen overkomelijke klip voor de bediendenbonden?

“Je zal gemerkt hebben dat we daar niet al te hard op gereageerd hebben. Je kan zo'n maatregele perfect positief voorstellen. Gedurende zes maanden van je opzeg krijg je tijd om ander werk te zoeken of bij te scholen en moet je geen prestaties leveren. Niemand zou de vraag gesteld hebben dat de opzeggingstermijn met zes maanden zou moeten verlengd worden. Maar de regering wil daar per sé inzetten dat die zes maanden in mindering worden gebracht van de opzeggingstermijn.”

-- Doet men dat om Ferre Wyckmans van de LBC te provoceren?

“Ik denk dat dat daar instaat om de liberale achterban te sussen, om te tonen dat men strenge maatregelen durft te nemen. Zonder aan volksverlakkerij te doen kan je dat perfect op een positieve manier presenteren. Maar dat zou blijkbaar te belonend overkomen. Er moet bloed vloeien.”

-- Is de commotie rond het Generatiepact dan vooral een probleem van communicatie?

“Nee, maar er zijn maatregelen die zo geformuleerd zijn dat ze de rechterzijde moeten tonen dat er krachtdadig geregeerd wordt. Zonder daarmee te zeggen dat de maatregelen op zich niet problematisch zijn.”

-- Wat willen de vakbonden dan eigenlijk wel in het vergrijzingsdebat? De tanker moet toch gekeerd worden of hij loopt op de klippen, zoals toenmalig minister van Werk Frank Vandebroucke het zei.

“Dat is het verhaal van het rampscenario waarmee we overspoeld worden. Eén van de grote problemen is dat wij ons eigen verhaal niet verkocht krijgen. Die verzuchting klonk ook op de algemene raad van het ACV. We hebben een goed verhaal. We hebben het goed verpakt. Maar we slagen er niet in om ons verhaal breed te vertellen. Dat is één van onze grootste problemen.”

-- U mag het hier nog eens vertellen.

“Je moet op dit moment de toegang tot het brugpensioen niet moeilijker maken als je met 600.000 werklozen zit. Schaf morgen het brugpensioen af en je krijgt alleen maar meer werklozen. Natuurlijk stoppen sommige mensen te vroeg, maar waarom? Omdat het blijkbaar te zwaar is of omdat ze het moe zijn, omdat ze niet zeker zijn van hun job en omdat het brugpensioen wel nog zekerheid biedt.”

-- Enig idee waarom uw verhaal zo moeilijk opgepikt wordt?

“De publieke opinie wordt mede gemaakt door de media. En daar geraken we het niet meer kwijt. Luc Cortebeeck was tot dinsdag de redder des vaderlands. Nu zijn organisatie nee zegt, wordt hij ook aan de kant geschoven. Ons verhaal is nochtans heel logisch. De regeringsmaatregelen voor jongeren staan op anderhalve bladzijde: 385 federale stageplaatsen, een half blad met maatregelen om jongeren in het zelfstandigenstatuut te duwen, fiscale maatregelen voor stageplaatsen en dat is het. Er zijn 140.000 jongeren die niet werken. Dat zijn er nog altijd 30.000 meer dan de 110.000 bruggepensioneerden die nu de schuld van alles krijgen.”

-- De vakbonden krijgen hun boodschap niet verkocht, maar blijkbaar hebben jullie toch de bevolking mee. De maatschappelijke consensus over vergrijzing blijkt een elitaire consensus te zijn, zoals een commentator van De Standaard schreef. In Frankrijk kennen ze dat fenomeen ook na het non aan de Europese grondwet.

“Onze boodschap krijgen we intern wel kwijt. Maar het blijft roeien tegen de stroom in. Onze leden besteden nog altijd meer tijd voor tv of aan een krant dan dat ze op een vakbondsvergadering zitten. Wij hebben wel 300.000 leden, maar het zou een illusie zijn om te denken dat we die allemaal bereiken. Ik kan wel mijn best doen om goede standpunten te schrijven in Ons Recht, maar dat eindigt ook vaak als verpakking van aardappelschillen.”

-- Spijt dat de krant het Volk niet meer tot de zuil behoort?

“Tja, het Volk is bijna de enige krant die nog werknemersvriendelijk is. Meer dan dat vroeger het geval was.”

-- Maar is er een kloof tussen de consensus van de media en de grote massa van werknemers?

“Maandag hadden wij een raad van het LBC en daar bleek toch dat mensen een heel ander verhaal vertellen.”

-- Maar dat zijn de harde roepers.

“Ja, de verdedigers van verworven rechten. Maar wat is er eigenlijk verkeerd met rechten die men opgebouwd heeft?”

-- Ze brengen de toekomst van de sociale zekerheid in gevaar.

“Tja, zelfs in een onderneming als Philips waar het slecht zou moeten gaan, wordt veel winst gemaakt. De banken halen alle truken van de wereld uit om niet al te regelmatig met glorievolle cijfers naar buiten te komen.”

-- Was er ook een kloofje tussen de top van de vakbond en de basis?

“Ik blijf er bij dat de strategie om eerst te onderhandelen en dan te kijken wat er moet gebeuren correct was. Als je ziet dat de onderhandelingen niets opleveren, kan je wel staken. Maar hier lag de onderhandelingskalender vast. Dan is het moeilijk om voor de laatste datum al actie te voeren. Misschien had je kunnen eisen dat de resultaten bekend moesten zijn vóór zeven oktober. Het ABVV had het recht om te staken en het ACV had recht op haar eigen strategie. Maar alle intersyndicale zever en pamfletten tegen elkaar waren een verspilling van energie.”

“Hoe komt het dat er dan toch een nee gekomen is waar men het niet verwacht had? Vanaf 11 oktober wist men al ongeveer in welke richting het zou gaan. De verrassing is er niet op 18 oktober gekomen. Toen de mensen na de beleidsverklaring effectief de resultaten hoorden, drong het tot hen door wat er op het spel stond. Ik kan mij best inbeelden dat onderhandelaars denken dat het vooruit ging. Het is ontegensprekelijk waar dat ze resultaat hebben binnengehaald. Sommige daarvan zijn voor het ACV zeer belangrijk en verzuchtingen die op veel vergaderingen terugkeerden: het einde van de fiscale discriminatie van bruggepensioneerden, de financiering van de sociale zekerheid en een forse uitbreiding van de welvaartsvastheid. Ik kan mij voorstellen dat je als onderhandelaar denkt dat de applausmeter dan de hoogte zal in gaan.”

“Maar de eindbeoordeling van de mensen hangt niet af van het feit of er in 2008 nu 75, 125 of 250 miljoen euro voor de welvaartsvastheid op tafel ligt. Daar krijg je jan, piet, paul en sus niet mee achter een akkoord. Wel het tijdskrediet, het brugpensioen na herstructurering of de toegang tot het brugpensioen. Mensen maken een beoordeling op basis van hun eigen situatie. Op basis van wat anders zouden ze het doen? Dat is geen schande.”

-- U wist het al vanaf 11 oktober. Voor de regering en de meeste journalisten leek een ja van het ACV al binnen.

“Er is een manifest gebrek aan aanvoelen hoe zo'n syndicaal beoordelingsproces verloopt. Alles hangt er ook vanaf met wat je vergelijkt. Als het ijkpunt de nota van Freya Van den Bossche is, dan kan je niet anders dan besluiten dat dit een goed akkoord is. Maar dat is niet het ijkpunt van de mensen. Zij hebben niet alle vreselijke maatregelen van Freya Van den Bossche in hun hoofd. Zij vertrekken van wat er nu is. Dat is één van de problemen geweest. Men heeft een ander referentiepunt genomen dan het referentiepunt waarmee de regeringsmaatregelen uiteindelijk gemeten zijn.”

“Dat is een trend die we ook al zagen bij de voorbije interprofessionele onderhandelingen. Daar zeggen sommigen: dit hebben de patroons gewild, daar heeft de regering mee gedreigd en de onderhandelingen hebben een groot deel van die angels verwijderd. Mensen zeggen niet oef, ik moet maar 38 jaar werken in plaats van 40 zoals Freya Van den Bossche wilde. Zij zeggen: tiens, het wordt 38 jaar en nu is dat nog 25 jaar. (denkt na) Ja kijk, ik zoek ook maar redenen waarom velen het zo anders hadden ingeschat dan het verlopen is.”

-- Enig idee hoe de vakbonden – want het zelfde overkwam eerder ook al het ABVV - dat in de toekomst kunnen vermijden?

“Het ijkpunt zal van het begin duidelijk moeten zijn. De interne consultatie kan niet volstaan als dat enkel met de topstructuren gebeurt. Geen kwaad woord over de personen die die topstructuren bevolken. Maar met twee verschillende scheidsrechters krijg je een andere uitslag.”

“Het is zeker niet voor herhaling vatbaar. Net zoals die strijd tussen de vakbonden nooit meer mag gebeuren. De leiding van het ACV kan niet voor een tweede maal worden teruggefloten. Men hoort dat woord 'terugfluiten' natuurlijk niet graag. En het klopt dat de instanties de onderhandelaars altijd gesteund hebben. Cortebeeck had het gevoel dat hij de steun had van de instanties. Maar op het eind kwam er een andere scheidsrechter en dat mag niet meer gebeuren.”

-- Geraken de vakbonden ooit nog uit het defensief?

“Op sommige terreinen moet dat kunnen. In het dossier van de sociale zekerheid is een aanzet gegeven die niet alleen maar defensief is. De welvaartsvastheid, de alternatieve financiering, dat is niet enkele verdediging, maar een stap vooruit. In het eindeloopbaandebat zou iedereen gelukkig geweest zijn met het behoud van wat er nu is. Wetende dat je nooit alles uit een onderhandeling haalt, was het dus een kwestie van de meubels te redden. Wat de werkgelegenheid betreft, zaten we wel in het offensief. We hebben het niet gehaald, maar we hadden wel offensieve eisen. Een vakbond moet vermijden om alleen in het defensief te zitten. We moeten zoeken op welke terreinen wij kunnen scoren. En scoren betekent vooruit gaan, niet alleen behouden van wat er is. Dat is op lange termijn te weinig mobiliserend.”

-- Hoe schat u de krachtsverhouding van de komende weken in? Zal alles luwen na de betoging van volgende week?

“Als er niets gebeurt, dan zal het kot te klein zijn. Als minister Vanvelthoven nog eens zegt dat het zo beslist is en zo zal blijven, dan is het ook na 28 oktober nog lang niet gedaan. Ik zal niet zeggen dat het land in brand staat, maar je kan toch niet blind blijven voor alle acties die aan de gang zijn.”