Joris Billen23 april 2007 – 13:10

Vrijdag 27 april nodigen we iedereen uit om naar haar verhaal te komen luisteren in “De Kriekel” in Schoot-Tessenderlo. De inkom is gratis maar de opbrengst van de drank zal integraal geschonken worden aan Zuster Jeanne Devos en haar projecten in India.

Waarom is Jeanne Devos nu zo’n unieke vrouw?
Jeanne Devos, geboren in 1935 in Kortenaken, is in 1961 binnen getreden bij de Zusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria, beter bekend als de Zusters van de Jacht. In 1963 vertrok zuster Devos naar India, om zich in Madras te wijden aan het onderwijs voor doven en hardhorigen. Maar haar weg nam al gauw een andere wending toen ze in contact kwam met lokale studenten wiens doelloos idealisme in haar de geest van Cardijn en een jarenlange ervaring met VKSJ en KSA opriepen. In 1966 stichtte Jeanne Devos de eerste nationale studentenbeweging in India: de Young Christian Students (YCS) en later de meer pluralistische Young Student Movement (YSM). Vanuit deze beweging ontstond dan in 1970 de YSMD (Young Student Movement for Development), een voluntariaat voor jonge Indische afgestudeerden dat de voedingsbodem vormde voor de eerste Indische Niet-Gouvernementele Organisaties zoals People's Watch en Lawyers for Human Rights. In 1974 werd Jeanne Devos de eerste nationale proost van de Indische studentenbeweging en coördinator voor de studentenbeweging in heel Azië. In die hoedanigheid kwam ze in contact met verschillende Aziatische bevrijdingsdenkers die zich ook lieten onderdompelen in de idealen en de werkzaamheden van de studentenbeweging voor ontwikkeling. Hoewel zelf vooral een vrouw van de actie, kan men dus stellen dat het werk van Jeanne Devos een eigen invloed heeft uitgeoefend op de ontwikkeling van de Aziatische bevrijdingstheologie.

Geleidelijk aan ontwikkelde zich in Jeanne Devos ook een feministisch bewustzijn. Sinds de jaren '60 zijn in India verschillende vrouwenbewegingen actief die zich afzetten tegen de vormen van onderdrukking, misbruik en discriminatie waaraan Indische vrouwen zijn blootgesteld. Zoals in de meeste ontwikkelingslanden is ook in India de discriminatie van de vrouw niet los te denken van andere vormen van discriminatie op basis van klasse, ras en kaste. Iets meer dan zestig procent van de Indische bevolking leeft onder de armoedegrens. Hoewel het land gretig meedraait in het internationaal economisch en monetair bestel, komen de verworvenheden van de globalisering slechts een minderheid ten goede. Voor de meerderheid van de bevolking op het platteland betekent de economische vooruitgang niets meer dan de teloorgang van kleine lokale en familiale bedrijven, toenemende werkloosheid en armoede.

Van een dergelijke situatie zijn vaak vooral vrouwen het slachtoffer. In de Indische maatschappij is de plaats van de vrouw van oudsher eerder precair. De traditionele Wetten van Manu die gedurende eeuwen de sociale relaties tussen Hindoes hebben bepaald stellen dat een vrouw ongeschikt is voor onafhankelijkheid, dat ze haar man moet dienen als een God, en dat ze de naam van haar man nooit mag onteren. Dit betekent dat een vrouw in het Hindoeïsme, zoals trouwens in vele andere tradities, geen zelfbeschikking had, dat ze als weduwe niet mocht hertrouwen, en dat haar enige bestaanszekerheid bestond uit het hebben van zonen. Dochters betekenden – en betekenen vaak nog steeds - in de Hindoe traditie niets dan een last en een nutteloze investering. Men moet vooreerst een bruidsschat bijeensparen om een huwelijk te verzekeren, waarna het meisje samen met de bruidsschat eigendom wordt van de schoonfamilie. Vandaar dat in India veruit de meeste kindermoorden worden gepleegd op vrouwelijke borelingen en dat 99 procent van de abortussen worden uitgevoerd op vrouwelijke foetussen. Meisjes krijgen traditioneel minder gezondheidszorg, minder onderwijs, en minder kansen om zich op maatschappelijk vlak te ontplooien. In situaties van economische druk zijn het dan ook doorgaans de dochters die worden opgeofferd om de familie te redden. Gezien hun geringe scholing komen meisjes meestal in huisarbeid of in de prostitutie terecht. Dienstmeisjes zijn meestal migranten die van het platteland naar de steden worden gebracht waar ze zich in een situatie van volledige afhankelijkheid bevinden tegenover hun werkgevers. In Bombay alleen al gaat het om 80.000 meisjes, waarvan naar schatting twintig procent jonger is dan twaalf. Meestal wonen ze in bij hun werkgevers, waar ze vaak psychisch, lichamelijk of seksueel worden misbruikt. Aangezien huishoudelijk werk niet als arbeid wordt erkend is de arbeidswetgeving in India niet op dienstmeisjes van toepassing. Dienstmeisjes zijn dus volledig overgeleverd aan de willekeur van hun werkgevers, en bevinden zich in een
situatie van moderne slavernij.

Het is voor het lot van deze meisjes en vrouwen dat Jeanne Devos zich inzet. In 1985 richtte ze in Bombay de National Domestic Workers Movement op. Deze beweging richt zich in de eerste plaats tot de dienstmeisjes zelf aan wie ze een gevoel van waardigheid en zelfvertrouwen probeert te geven, naast een organisatorische structuur waarop ze kunnen terugvallen. Eerder dan nieuwe vormen van afhankelijkheid te scheppen, zoals veelal gebeurt in ontwikkelingswerk, stimuleert de beweging het gevoel van verantwoordelijkheid en initiatief bij de meisjes en vrouwen zelf. Zij zijn het die het leiderschap opnemen in de beweging, die contacten leggen met andere lotgenoten, en die de beweging van onderuit dragen. Op politiek vlak is de organisatie actief in het bepleiten van een wettelijke en economische basis voor dienstmeisjes. Eén van de pleidooien van het feminisme, niet alleen in India, is de erkenning van huishoudelijk werk als volwaardige arbeid. Dit werk is niet alleen essentieel voor de kwaliteit van het leven, maar levert ook een integrale bijdrage in het economisch proces. De situatie van onderdrukking en vergetelheid van duizenden dienstmeisjes in India is een symptoom, niet alleen van verwrongen internationale economische relaties, maar ook van de onderwaardering van het werk dat traditioneel aan vrouwen toekwam. De National Domestic Workers Movement ijvert dan ook, met enig succes, voor de erkenning van de economische en persoonlijke rechten van dienstmeisjes. Daar waar ze vroeger zeven dagen op zeven en dag en nacht ter beschikking moesten staan van hun werkgevers, wordt nu in vele gevallen een maximum aantal werkuren en een minimum loon vastgelegd. Elementaire arbeidsrechten zoals ziekteverzekering en pensioenen behoren nog tot het actiedomein van de beweging. Hiervoor worden nationaal en internationaal netwerken opgericht met organisaties zoals de mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties, Internationale Arbeidsorganisaties en bewegingen die opkomen tegen slavernij. Temidden deze hele organisatie gaat het Jeanne Devos echter in de eerste plaats nog steeds om het luisteren naar het verhaal van de meisjes zelf.

Dit gehoor heeft dan weer geleid tot aandacht voor specifieke problemen van dienstmeisjes, zoals kinderarbeid en migratie. Ongeveer een kwart van de dienstmeisjes is jonger dan veertien jaar. Dit betekent in een stad als Bombay ongeveer 25.000 kinderen die inwonen in het huis van een ander, gedwongen worden tot huisarbeid, en beroofd worden van elementaire rechten van een kind zoals onderwijs en spel. Voor deze kinderen heeft Jeanne Devos in 1998, samen met anderen, Childline opgericht, een groene telefoon waar kinderen dag en nacht terechtkunnen met zorgen en nood, of gewoon om iemand te vinden die naar hen luistert.

In de persoon en het werk van Jeanne Devos ziet de Katholieke Universiteit Leuven een uitmuntend voorbeeld van wat christelijke zending en verantwoordelijkheid kan betekenen in de wereld vandaag. In een land als India, waar christelijke missionarissen meer en meer worden bedreigd, blijft ze zich inzetten voor de armsten en de stemlozen. Dat deze inzet voor de kleinste mens tot de hoogste erkenning kan leiden is een paradox die tot het hart van het Christendom zelf behoort. Hoewel Jeanne Devos vertrekt vanuit een uitdrukkelijk christelijk geloof, laat ze zich echter ook inspireren door wat andere religieuze tradities, meer bepaald het Hindoeïsme en het Boeddhisme, aan het christendom kunnen bieden. Deze houding van openheid en respect voor andersgelovigen en dialoog met andere religies is ook weer een uitdrukking van een van de grote religieuze en spirituele uitdagingen van onze tijd. In de persoon van Jeanne Devos, ten slotte, erkennen en waarderen we hoe vrouwen, vanuit hun specifieke gevoeligheid voor de problemen en zorgen van andere vrouwen, maar over de grenzen van culturen en religies heen, een teken kunnen zijn van een wereld, waar de waardigheid van elke persoon, los van geslacht, leeftijd, ras of religie, wordt erkend en beschermd.

Biografie Jeanne Devos
Zuster Jeanne Devos werd geboren in Kortenaken (1935). Zij studeerde orthopedagogie en werd missiezuster (Zusters van de Jacht) in India. Haar werk in de miljoenenstad Bombay is vooral gericht op de lotsverbetering van het vaak zo goed als rechteloze huispersoneel, in het bijzonder van de dienstmeisjes. Daarnaast vervult zij een centrale rol in de Indiase vrouwenbeweging, en treedt zij ook naar buiten als woordvoerster op het internationale forum. Zij staat aan de wieg van een aantal organisaties voor de zwaksten uit het Indiase arbeidscircuit.
In de persoon van Jeanne Devos eren ACW- en ACV-Tessenderlo iemand die zich ten volle inspant voor de noden van anderen. Haar persoon en werk getuigen van een relevante en voelbare christelijke aanwezigheid in een pluralistische wereld. ACW- en ACV-Tessenderlo huldigen haar houding van openheid, respect en dialoog en zien hierin een afspiegeling van één van de grote religieuze en spirituele uitdagingen van onze tijd.