Jan Hertogen08 juni 2007 – 09:22

Federale verkiezingen zijn de lokale niet. De impact van nieuwe Belgen is in Brussel zeer uitgesproken en dat zal uit de uitslagen ook blijken. In het Vlaamse gewest is deze nieuwe stem minder zichtbaar en zal tot erg beperkte resultaten leiden wat allochtone verkozenen betreft. De samenstelling van de kieslijsten is voor Federale verkiezingen van veel groter belang omdat de 'allochtone' stem hier minder kan corrigeren.

Allochtone stem determineert in Brussel, beperkte impact in Vlaanderen

In Brussel worden 39,9% van de stemmen uitgebracht door nieuwe Belgen. Deze stijging met 7% is het gevolg van twee elkaar versterkende tendensen: de groep 14-17 jarigen van 2003 vervangt de inwoners die in tussen 2003 en 2007 overleden zijn. In deze doorgroei van de jongere bevolking in Brussel naar 18+ wordt het aandeel nieuwe Belgen berekend aan 2,2%. van de kiezers. Alle vreemdelingen van +18 die in deze periode Belg geworden zijn komen nu in het kiesregister voor, en dat zijn er 4,7% in Brussel. Samen stijgt het % allochtone stemmen in Brussel aldus met 7% tot 39,9%. In Vlaanderen bijft deze teller steken op 5,1% ook al is er 1,3% meer stemkracht voor de nieuwe Belgen in vergelijking met 2003. In Wallonië zijn er 8,4% stemmen van nieuwe Belgen.

Ook 'democratie' en stemrecht voor vreemdelingen bij parlementsverkiezingen?

Behalve in Brussel is de impact van de nieuwe Belgen op federaal vlak dus erg beperkt en men kan zich afvragen waarom de parlementaire democratie niet opengesteld wordt voor 'vreemdelingen' mits een zekere verblijfsvoorwaarde. Ook de 'geregistreerde nog als vreemdelingen ingeschreven migranten' dragen volledig bij aan de samenleving maar hebben geen trekkingsrecht op de democratie. Als het zo is dat de komende decennia verdere migratie nodig is voor het overleven van de Belgische samenleving, dan mag daarop al geanticipeerd wordt met automatische toegang tot het volledige stemrecht op alle niveaus, mits drie jaar verblijf bv.

Aantal kiezers in kanton Antwerpen daalt van 335.240 in 2003 tot 333.368 in 2007.

De federale verkiezing bieden een interessante toetsteen voor het stemgedrag in steden en kantons met een relatief hoge aanwezigheid van nieuwe Belgen. Tevens kan punctueel geanalyseerd worden welk de 'loop is van de bevolking'. Daaruit komen verrassende en ingrijpende werkelijkheden aan het licht, niet in het minst de vaststelling dat in het kanton Antwerpen (stad Antwerpen + Zwijndrecht) het aantal kiesgerechtigden gedaald is van 335.240 in 2003 naar 333.368 in 2007 (bron: Federale verkiezingssite) en dit ondanks de Belgwording van 9.729 vreemdelingen de laatste vier jaar die op 5 april 2007, datum opmaak van de kieslijsten, meer dan 18 jaar waren.

Demografische bewegingen van Belgen 18+ in Antwerpen, Mechelen en Gent

Hieronder volgt een uitgesponnen technische tabel die van regel tot regel informatie geeft over de demografische dynamiek van drie belangrijke kantons, Antwerpen, Mechelen en Gent. De kantons vallen telkens praktisch samen met de 'stad' zodat deze gegevens relevant zijn voor andere vergelijkingen en ander verkiezingsuitslagen. Kanton Antwerpen omvat de stad Antwerpen en Zwijndrecht, het kanton Mechelen de stad Mechelen en Willebroek en het Kanton Gent valt gelijk met de stad Gent. De basistabel (excel) met de andere kantongemeenten en simulatiemogelijkheid van 18+ % bij verhuis en nationaliteitsverandering, is consulteerbaar op de npdata site. Ook het toebehoren van een gemeente tot een kantoon en omgekeerd is in een handige tabel (excel) samengebracht.

Wat is de achterliggende dynamiek voor de kiezersdaling in Antwerpen en vermeerdering in Mechelen?

Voor alle gemeenten zijn gegevens beschikbaar om na te gaan welke de instroom en uitstroom is, hoeveel vreemdelingen Belg geworden zijn, hoeveel overlijdens er geteld zijn en hoeveel nieuwe 18 jarigen er gekomen zijn van de bevolkingsgroep 14-17 jarigen in 2003. Al deze gegevens zijn onderscheiden voor Belgen en vreemdelingen zoals vrijgegeven door het NIS voor 2003, 2004 en 2005 (excel, 1MB elk). Voor 2006 worden de gegevens van 2005 hernomen omdat die het dichtst aansluiten op de meest recent gekende situatie, en er van jaar op jaar maar een beperkt verschil is vast te stellen. Hiermee wordt dus een vier jaar-overzicht verkregen waarvan de totalen in onderstaande tabel verwerkt worden. Het betreft hier enkel maar de Belgen, de vreemdelingen komen in dit overzicht niet voor omdat zij niet stemgerechtigd zijn.

73.456 Antwerpenaren/Zwijndrechtenaars zijn sinds 2003 als kiezer uit hun gemeente verdwenen

De 1.872 kiezers die in 2007 minder geteld worden in vergelijking met 2003 zijn de uitkomst van de uittocht of het overlijden van 73.456 inwoners en het inhuizen, Belg worden of doorgroeien naar 18 jaar van 70.907 nieuwe kiezers in kanton Antwerpen. In de berekeningen is er van uitgegaan dat 75% van verhuizers en nieuwe Belgen 18+ waren. In de basistabel kunnen ander % gesimuleerd worden.

De uitschrijvingen uit het kiesregister 2003 van 73.456 Antwerpenaren is als volgt samengesteld:

- 19.390 Antwerpenaren zijn overleden na de leeftijd van 18 jaar (hypothese dat 95% van de overlijdens na 18 jaar gebeurt)
- 43.366 Antwerpenaars van + 18 jaar hebben de stad verlaten voor een ander binnenlandse gemeente
- 3.159 Antwerpenaren zijn als Belg van +18 jaar geëmigreerd naar het buitenland
- 7.530 inwoners van Antwerpen zijn ambtshalve geschrapt uit het bevolkingsregister nadat hun 'verdwijning' werd vastgesteld en nadat zij niet gereageerd hebben op diverse oproepen en ook niet terug te vinden waren in het Rijksregister als woonachtig in een andere gemeente

Tegenover deze 73.456 schrappingen uit het kiesregister staan er 70.907 nieuwe inschrijvingen:

- 34.121 kiezers zijn naar Antwerpen verhuisd vanuit een andere gemeente in België.
- 2.186 zijn als Belg vanuit het buitenland naar Antwerpen geïmmigreerd
- 7.267 zijn ambtshalve terug ingeschreven. Het betreft hier Belgen die niet (meer) in het bevolkingsregister waren ingeschreven maar waarvan toch vastgesteld werd dat zij in Antwerpen woonden en dus dienden ingeschreven te worden.
- 17.603 inwoners van Antwerpen/Zwijndrecht die in 2003 14-17 jaar oud waren zijn doorgegroeid tot 18 jarigen in 2007 en vervoegen het kiespubliek. Zij compenseren in feite het verlies aan kiezers door overlijden. Binnen deze groep bevinden zich ook een jaarlijks belangrijker wordende groep van nieuwe Belgen. Aangenomen wordt dat in Antwerpen, Mechelen, en Gent 25% van deze populatie nieuwe Belgen zijn.
- 9.729 Antwerpenaren die ingeschreven waren als vreemdeling hebben in de loop van de voorbije 4 jaar in Antwerpen/Zwijndrecht hun nationaliteit veranderd in Belg.

In feite hebben deze 70.907 nieuwe kiezers of 21,3% van de kiezers in 2007 de sleutel in handen van de kiesuitslag. Hiervan zijn er 4,2% nieuwe Belgen die mee op de kiesuitslag hun stempel kunnen drukken. Daarnaast zijn er voor kanton Antwerpen nog 15,6% nieuwe Belgen terug te vinden die ook al in 2003 hun stem konden uitbrengen. Om evenwel een eventuele samenhang met de uitslag Vlaams Belang in 2007 te kunnen vaststellen moest de groep nieuwe Belgen na 2003 berekend worden.

Antwerpen verliest 3,7% kiezers door overlijden/verhuis, Gent 1,1% en Mechelen wint 0,3% kiezers.

In Antwerpen kunnen de overlijdens niet gecompenseerd worden door de 14-17 jarigen, daar ontstaat een bevolkingslek van 0,5%. In Mechelen is er 1% natuurlijk overschot en in Gent 0,2%. In Mechelen is die 1% voldoende om de binnenlandse en buitenlandse 'outflow' te compenseren. In Antwerpen is er een negatief verhuissaldo van 3,1% zodat Antwerpen tegen een bevolkingsdeficit aankijkt van 3,7%, dat maar met 2,9% gecompenseerd wordt door vreemdelingen die Belg worden. Het aantal Belgen van +18 jaar is dus op die vier jaar tijd gezien in Antwerpen dalend met 1.872 eenheden.

Voor Mechelen en Gent gaan we hier niet verder in op de concrete cijfers, zij kunnen rechtstreeks uit de tabel afgelezen worden.

Grote gelijklopendheid tussen berekend en feitelijk verschil in het aantal kiesgerechtigden 2003 en 2007

Wat levert deze 'demografische' reconstructie op als resultaat, als wij ze vergelijken met het 'echte' verschil dat vastgesteld wordt door het Rijksregister in haar vergelijking van kiesgerechtigden in 2003 en 2007. Voor Antwerpen is het berekend verschil -2.639 tegenover -1.872 feitelijk, voor Mechelen +1.931 berekend verschil tegenover +2.430 feitelijk en voor Gent +1.006 berekend verschil tegenover 1.803 feitelijk. Afgemeten aan een bevolkingsbeweging van meer dan 70.000 eenheden in + en in - is dit, wat ons betreft, een excellent resultaat.

Allochtonen hebben bij de gemeenteraadsverkiezingen 2007 de democratie gered in Antwerpen

In gemeenten met meer dan 5% nieuwe Belgen, in vergelijking met vorige verkiezingen, was er behoudens Vilvoorde, stagnering van het Vlaams Belang. Op districtsniveau in Antwerpen kwam dit samengaan nog sterker tot uitdrukking: In Borgerhout konden 7,5% nieuwe Belgen gezet worden naast een achteruitgang met 4,5% van het Vlaamse Belang. In district Antwerpen: 6,9% nieuwe Belgen en een achteruitgang van 1,2% voor het Vlaams Belang. Hiermee is niet gezegd dat 'allochtonen' op allochtonen stemmen, wel dat er een positief verband kan zijn tussen een vergroten van het aandeel nieuwe Belgen en het niet stemmen voor het Vlaams Belang, hetgeen wiskundig leidt tot het dalen van het resultaat Vlaams Belang. In deze analyse wordt er van uitgegaan dat de andere kiezers een gelijk kiesgedrag aanhouden. De 'oude' Belgen dienen dus telkens deze afkalving van het Vlaams Belang te compenseren met een hoger stemmenaantal voor het Vlaams Belang. In district Antwerpen en Borgerhout is dit in 2006 voor het eerst niet gebeurd.

Als voortgegaan wordt op het totaal aantal nieuwe Belgen in Antwerpen, nu reeds 19,9% voor de federale verkiezingen, dan is duidelijk dat hun aanwezigheid en Belgwording in Antwerpen de structurele en cruciale factor geweest is om het Vlaams Belang, zeker op districtsniveau, van de politieke macht af te houden. En dit op een onomkeerbare wijze. Met de migratie en de nieuwe Belgen is in Antwerpen, zoals ook voor Brussel het geval geweest is, de democratie en daarmee ook de basis voor een open en dynamisch samenleven voor de toekomst verzekerd en verzegeld.

Kunnen 'allochtonen' ook in de federale verkiezingen in Antwerpen het verschil maken?

Wiskundig gezien betekent de 4,2% bijkomende stemkracht van de nieuwe Belgen voorzover niet uitgebracht op het Vlaams Belang, bij gelijk stemgedrag als in 2003 van de andere kiezers, een verlaging van de Vlaams Belang score met 1,3%. Dat wil zeggen dat de 'oude' Belgen in grotere getale voor het Vlaams Belang moeten stemmen om de score gelijk te houden of te verbeteren. Door wat wordt hun aantal en mogelijke stem beïnvloedt?

- In de 19.390 overlijdens bij 18+ bevinden zich allicht meer dan het gemiddelde van 30,47% Vlaams Belangstemmers uit de uitslag van 2003.
- Door hun vervanging met 14-17 jarigen van 2003, waaronder 25% nieuwe Belgen, ontstaat een demografisch en wiskundig deficit voorzover deze jongeren globaal minder op het Vlaams Belang stemmen. Zoals uit een rondvraag door de GvA blijkt zouden de 18-21-jarige nieuwe kiezers minder op het Vlaams Belang georiënteerd zijn dan gemeenlijk aangenomen wordt.
- De impact van de aanzienlijke verhuisbeweging van en vooral uit Antwerpen is moeilijk in te schatten. Er kan evenwel van uitgegaan worden dat in de periferie of elders te lande het Vlaams Belang een beperktere aanhang heeft dan in Antwerpen, zodat deze verhuisbeweging voor een 'verdunning' van de Vlaams Belang aanhang kan leiden. Het naar Antwerpen verhuizen van (jonge) gezinnen juist omwille van de interculturele dynamiek, zou ook mee de kiesresultaten kunnen beïnvloeden ten nadele van het Vlaams Belang. Het Vlaams Belang zelf laat niet na te beklemtonen dat 'oude' Belgen uit Antwerpen wegtrekken ten voordele van de 'intercul’-gezinnen.

De forse groei van het aantal nieuwe Belgen is vooral in Antwerpen het sterkst, alhoewel ze ook voelbaar kan zijn in Mechelen (3,8% bijkomende nieuwe Belgen) of Gent (3% nieuwe Belgen). Deze drie steden bepalen ook vooral het gemiddelde van 1,3% bijkomende nieuwe Belgen in Vlaanderen, zodat in de meeste andere gemeenten de invloed van deze factor veel kleiner is. Een globale achteruitgang van het Vlaams Belang in Vlaanderen zal dan ook vooral zaak zijn van wat de Vlaams Belangers zelf de 'echte' Vlamingen ' en hun 'eigen volk' noemen.

Het Vlaams Belang op z'n retour in Antwerpen onder de score 2003?

Gaan Antwerpen en Mechelen in de federale verkiezingen Gent achterna waar het Vlaams Belang in 2003 met 17,35% fors achteruitging in vergelijking met de 19,38% van 1999? In vergelijking met de gemeenteraadsverkiezingen 2006, waar het Vlaams Belang in Antwerpen, omgerekend naar kantonniveau met Zwijndrecht inbegrepen, 33,05% behaalde zou een resultaat onder de 30,47%, dus een achteruitgang met 2,58% hen onder de lat doen belanden die zij voor zichzelf gelegd hebben, n.l. de uitslag in 2003. Ook hier zullen de 1,3% van de bijkomende nieuwe Belgen niet voldoende zijn. Het zal 'gans Antwerpen' zijn dat het Vlaams Belang de plaats moet wijzen die het toekomt.

Jan Hertogen, socioloog

Tabellen op http://www.npdata.be/BuG/62