Inge Van de Merlen, BRussells Tribunal17 maart 2006 – 12:50

Stel je voor dat in België elke week gemiddeld twee wetenschappers, docenten, hooggekwalificeerde artsen of andere leden van de binnenlandse intelligentsia koelbloedig werden vermoord… drie jaar lang. Mannen en vrouwen, jong en oud, mensen uit alle mogelijke academische disciplines, met verschillende levensbeschouwingen en verspreid over de tien provincies.

In Irak is deze gruwelvoorstelling realiteit. Sinds de start van de bezetting lijkt er een klopjacht op intellectuelen aan de gang te zijn. Schattingen lopen uiteen van tweehonderdvijftig tot duizend vermoorde academici. Nog eens honderden worden vermist en duizenden ontvluchtten het land na doodsbedreigingen te hebben ontvangen. Deze gigantische braindrain is nefast voor de toekomst van Irak, daar de intellectuele capaciteit van een land bepalend is voor de opbouw van een onafhankelijke staat.

Embargo
De emigratie van het Iraakse intellect is niet nieuw. Decennia lang liep het land binnen de Arabische wereld op kop met zijn onderwijssysteem, medische ontwikkeling en wetenschappelijk onderzoek. De - onder druk van de VS en Groot-Brittannië - opgelegde sancties tijdens de jaren negentig dreven echter talrijke wetenschappers het land uit. Ze kregen geen toegang meer tot de internationale vakliteratuur, wat hun kennis van de nieuwe ontwikkelingen binnen hun specialisatiegebied drastisch beperkte. Ook de werkomstandigheden werden steeds erbarmelijker. De noodzaak om hun families te onderhouden was voor velen eveneens een reden om hun werk elders voort te zetten.

Het ging van kwaad naar erger. Met de invasie van 2003 werd de vooruitgang in Irak volledig tot stilstand gebracht. Order 1 van de Coalition Provisional Authority onder leiding van L. Paul Bremer luidde op 16 mei 2003 de de-Ba’athificatie van Irak in. Leden van de Ba’athpartij kunnen volgens deze wet geen openbare functie meer bekleden. Hierdoor kregen duizenden artsen, hoogleraren en onderzoekers hun ontslag. Maar al te dikwijls waren zij lid van de partij geworden om binnen hun professie hogerop te kunnen komen. In maart 2004 meldde Usama al-Ani, directeur van het Departement voor Onderzoek en Ontwikkeling van het Ministerie voor Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek, dat reeds 30 % van hen het land had verlaten.

Het bleef hier niet bij. Alarmerende berichten doen vermoeden dat er een gerichte liquidatiecampagne tegen de denkers van het land aan de gang is. In het hedendaagse Irak loert dan wel voor iedereen de dood achter elke hoek, maar de feiten tonen aan dat de moorden op academici door een uitgesproken doelgerichtheid gekenmerkt zijn. De Iraaks-Britse schrijfster, Haifa Zangana, onderscheidt twee types van aanslagen. Het eerste type gebeurt door onbekenden die met professionele snelheid en behendigheid, die zowel aan maffiapraktijken als aan speciale operaties van geheime diensten doen denken, hun slachtoffers neerkogelen en vervolgens als in het niets verdwijnen. Soms worden de ongelukkigen eerst ontvoerd en een paar dagen later vermoord teruggevonden; van de daders geen spoor. De tweede soort van executies wordt bij klaarlichte dag en in het bijzijn van ooggetuigen door de bezettingstroepen uitgevoerd. Zij hoeven geen gerechtelijke stappen te vrezen, daar ze volgens Order 17 van de CPA immuniteit voor Iraakse rechtbanken genieten. Op een paar uitzonderingen na werd geen enkele van de moorden ooit onderzocht.

Daders
De bezetters, noch de Iraakse collaborateurs lijken geïnteresseerd in de opheldering van deze maffiose moordpraktijken. De professoren zelf zoeken eens te meer naarstig naar verklaringen, hoewel dit hun veiligheid – die bovendien volgens het Verdrag van Genève door de bezettende macht moet worden beschermd– ook niet verhoogt. Wie zijn de daders en wat zijn hun motieven?

In zijn artikel ‘Iraqi academics in the killing zone’ stelt Dirk Adriaensens aan de hand van de gegevens die tot nu toe voorhanden zijn een hypothese op. Een aantal van de moorden worden blijkbaar door de Iraakse politie uitgevoerd; andere door de Badrbrigades. (d.i. de gewapende vleugel van de Supreme Council for the Islamic Revolution in Iraq, een van de grootste politieke partijen van Irak). Er vinden echter ook aanslagen plaats in het noorden van het land, dat door de Koerdische Peshmergamilities wordt gecontroleerd. De bezettingsmachten trainen en financieren deze milities. Het Pentagon gaf 3 van de 87 miljard van het oorlogsbudget voor 2004 uit om milities en doodseskaders te creëren. Negroponte, berucht voor zijn repressieve politiek in Latijns-Amerika tijdens de jaren '70 en '80, werd tot ambassadeur van Irak benoemd. Latijns-Amerikaanse huurlingen die ooit deel uitmaakten van de doodseskaders in Chili, Nicaragua, El Salvador,… werden door private firma’s gerekruteerd en opereren nu in Irak. Organisaties zoals de Badrbrigades, de Wolfbrigades (van het Ministerie van Binnenlandse Zaken), de Peshmergamilities en buitenlandse huurlingen, die Irak quasi op Amerikaanse tanks binnenreden en het ontmantelde reguliere Iraakse leger nu vervangen, zijn voor een groot aantal van de moorden verantwoordelijk.

Er zijn echter nog meer partijen die belang hebben bij een zwak en verdeeld Irak, zoals de omringende landen en Israël. Veel Irakezen vermoeden dat de Israëlische geheime dienst achter deze moordenreeks zit om te voorkomen dat Irak opnieuw een regionale wetenschappelijke macht zou worden. Weer anderen houden het verzet verantwoordelijk, omdat dit de marionettenregering wil destabiliseren. Dit lijkt echter geen logische redenering, daar de meeste van de vermoorde en bedreigde academici zich openlijk tegen de bezetting uitspraken, en bovendien het verzet een sterk en autonoom Irak als centrale doelstelling heeft. Daarvoor zijn deze geleerden juist van cruciaal belang. Ook de Baathisten worden door sommigen verdacht een hand in het spel te hebben, met name om te voorkomen dat er plannen over massavernietigingswapens zouden opduiken. Dit lijkt eveneens onwaarschijnlijk, aangezien een groot deel van de slachtoffers in humane en medische specialisaties werkzaam waren en het volgens internationale experts overigens uiterst twijfelachtig is dat er zulke plannen waren. Tot slot zijn er ook gevallen waarbij academici werden ontvoerd en tegen betaling van losgeld weer vrijkwamen. Sedert het ineenstorten van de veiligheidsstructuur na de invasie zijn ontvoeringen voor losgeld schering en inslag in Irak, maar vreemd hierbij is wel dat een aantal van de gegijzelde geleerden bij hun vrijlating het dwingend advies kregen het land te verlaten om niet te worden vermoord.

Petitie
Op vraag van Iraakse medewerkers lanceerde het BRussells Tribunal in januari een actie ten gunste van het lot van de Iraakse intelligentsia. Met een oproep willen ze de stilte die deze onthoofding van de Iraakse samenleving omhult, doorbreken. Reeds meer dan 7000 bezorgde burgers plaatsten hun handtekening onder de bijhorende petitie. Talrijke academici van overal ter wereld, waaronder vier Nobelprijswinnaars steunen de campagne. Met goedkeuring van de Speciale Rapporteur voor Buitenrechterlijke Executies van de Hoge commissie voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties in Genève coördineert het BRussells Tribunal een voorbereidend onderzoek om het dossier op te stellen. Aan de hand van dit dossier kan de Speciale Rapporteur een aantal stappen ondernemen: een dialoog met de Iraakse regering aangaan; de zaak in het jaarlijks rapport vermelden; afzonderlijk van het jaarlijks rapport een onderzoek instellen en de bevindingen rapporteren; tot een feitenonderzoek ter plaatse overgaan. Een derde belangrijke peiler van de campagne is de draaischijffunctie van het BRussells Tribunal, teneinde Iraakse academische instellingen met de buitenlandse in contact te brengen, om zo een actieve solidariteit te bevorderen.

Tijdens het schrijven van dit artikel lopen alweer nieuwe berichten over vermoorde academici binnen. Op 2 maart werd een vooraanstaand huidspecialist uit Mosul, dr. Yasoob Sulaiman, vermoord. Een week later was de decaan van de faculteit voor Ingenieurswetenschappen in Bagdad, Ali Hasain Muhawish, aan de beurt. Haitham Al-Azzawi, docent aan de Islamitische Universiteit van Bagdad, werd op 13 maart om het leven gebracht.

De oproep van het BRussells Tribunal is in twaalf talen beschikbaar op de website:
http://www.brusselstribunal.org/Academicspetition.htm

De petitie kan online ondertekend worden: http://www.petitiononline.com/Iraqacad/petition.html