Patrick Hebberecht - Onderzoeksgroep Criminologie en Rechtssociologie - Universiteit Gent28 april 2006 – 12:34

De reactie van de ouders van Joe Van Holsbeeck, de mobilisatie en petitie - actie gevoerd door zijn vrienden en de stille mars van zondag 23 april zijn een belangrijke inspiratiebron voor wie wil bijdragen tot een meer sociaal rechtvaardig en niet–discriminerend veiligheidsbeleid.

Tegen de stroom in van wat vele politiemensen, politici en media beweren, onderstrepen zij dat het plegen van brutaal geweld op totaal onschuldige personen niet op de eerste plaats een etnisch–cultureel probleem is waarvoor in België vooral Marokkanen verantwoordelijk zouden zijn. Op een schandelijke wijze hebben een aantal (bijna uitsluitend Vlaamse ) journalisten en politici de laatste dagen hun racistische vooroordelen ten aanzien van mensen van Noord-Afrikaanse origine laten blijken. Meer dan ooit is nu een niet–etniciserende benadering van onze criminaliteit– en onveiligheidproblemen noodzakelijk.

In hun petitie gericht tot de Belgische bevolking stellen de vrienden van Joe Van Holsbeeck dat zij een dialoog willen aangaan met de jonge delinquenten. Deze intentie van jongeren stemt hoopvol, omdat dit pleit voor een meer diepgaand inzicht in wat delinquente jongeren beweegt tot het plegen van (soms gewelddadige) misdrijven. Dit inzicht is noodzakelijk om zinvolle maar daarom niet minder strenge straffen te bedenken die deze jongeren meer integreren in de samenleving in plaats van ze nog meer uit te sluiten.

Uit door ons verricht onderzoek blijkt dat jongeren vooral tot het plegen van ernstige criminaliteit worden verleid door de dominante dwang tot consumptie en bezit van materiële goederen en door het egoïstisch individualisme in onze cultuur alsook door de beperkte kansen op het vlak van onderwijs, tewerkstelling, huisvesting, vrije tijd en ontspanning.
Aangetrokken door het snel bereiken van succes en aanzien en door het naleven van een dure levensstijl, zijn jongeren, vooral aan de sociaal – economische onderkant van onze samenleving, niet langer bereid tijdelijke, slecht betaalde, onveilige en ongewaardeerde jobs uit te oefenen. Zij verkiezen zich rijkelijk te laten verlonen door de (georganiseerde) misdaad. Bovendien worden sommigen daarbij nog gedreven door (religieus en/of politiek geïnspireerde) haat ten aanzien van andere jongeren die welstellend zijn en wel een toekomstperspectief hebben.

Zelden hebben slachtoffers van een moord zo uitgesproken elke vorm van wraak, haat en racisme uit hun reactie en de verwerking van hun leed gebannen. Zij eisen gerechtigheid, met name het vatten van de daders en een zware straf. Maar de ouders en vrienden van de vermoorde Joe Van Holsbeeck beseffen zeer uitgesproken dat de verantwoordelijkheid van de overheid niet ophoudt bij het vatten en bestraffen van de twee daders. Zo niet worden structurele (jeugd)werkloosheid, toegenomen ongelijkheid en discriminatie gerechtvaardigd. De overheid dient volgens hen ook een breder preventie – en veiligheidsbeleid uit te bouwen dat de risico’s op slachtofferschap van bruut geweld, bedreigingen en diefstallen reduceert.

Het veiligheidsbeleid van de federale overheid maar ook van lokale overheden zoals in Antwerpen, komt onvoldoende tegemoet aan deze verwachtingen.
De laatste jaren staat de terugtredende overheid alleen in voor een minimale veiligheid. Wie meer veiligheid wil moet daartoe maar zelf het initiatief nemen door het treffen van technopreventieve beveiligingsmaatregelen, door het opzetten van een buurtinformatienetwerk (B.I.N.) met zijn medebuurtbewoners, door een beroep te doen op private bewakingsdiensten of door te verhuizen naar een ‘gated community’, bewoond door zeer welstellende soortgenoten (bv. het luxe ‘condominium’ te Bokrijk). Een toenemende privatisering van openbare ruimtes en een toenemende segregatie van sociale groepen in publieke ruimtes zijn hiervan het gevolg.
De politiële aanwezigheid en controle in openbare plaatsen werden selectief verminderd en in veel gevallen overgelaten aan minder goed opgeleide veiligheidsagenten met weinig bevoegdheden. Hierdoor krijgen (jonge) personen die vanuit hun achterstelling en ervaringen van discriminatie gefrustreerd zijn, meer kansen om hun ‘strijd om de straat’ te voeren en hun weerwraak te nemen op anderen, vaak lotgenoten, door hen te bestelen, te bedreigen en geweld te plegen.
De context van de roofmoord op Joe Van Holsbeeck illustreert op een dramatische wijze deze ontwikkelingen in de beveiliging van publieke plaatsen. In de hallen van het station Brussel – Centraal, één van de drukste Belgische stations, waren geen volwaardige politiemensen aanwezig. Deze situatie staat in schril contrast met de goed en professioneel bewaakte ruimtes van het station Brussel – Zuid waar ook de elites uit Europese landen om toeristische of beroepsredenen de Europese sneltreinen moeten nemen.
Zo’n veiligheidsbeleid versterkt de ongelijkheid in onze samenleving.

Hopelijk leiden de publieke tussenkomsten van de ouders en vrienden van de vermoorde Joe Van Holsbeeck tot een meer open en democratische en minder demagogische en racistische discussie over het te voeren veiligheidsbeleid. Hun tussenkomsten werken in elk geval inspirerend voor al wie wil bijdragen tot een meer gelijk, sociaal rechtvaardig en niet - discriminerend veiligheidsbeleid.