Marc-Antoon11 september 2007 – 11:31

Wat is er mis met soja?
Luc Vankrunkelsven: "Op zich is soja geen probleem. Het is een prachtige plant die stikstof uit de lucht haalt en die in een teeltrotatie-systeem eigenlijk goed zou kunnen functioneren. Het probleem is de monocultuur van soja in het industriële 'exportlandbouw'-model. Blairo Maggi, de grootse sojaboer ter wereld, heeft 150.000 hectare soja in monocultuur. Dàt is een probleem, zowel ecologisch - ontbossing, watervergiftiging - als op het vlak van mensenrechten. En het probleem is natuurlijk ook dat meer dan 70 procent van alle soja in de wereld verdwijnt in de magen van kippen, varkens, kalkoenen, vissen en, in mindere mate, de melk- de rundveehouderij. Sinds veertig jaar kennen we hier de intensieve varkens- en kippenhouderij, en die is helemaal gebaseerd op mais (voor energie) en soja (voor eiwitten). De mais kunnen we zelf kweken, de soja voeren we in. Dat gaat om enorme volumes. De ecologische kringloop is letterlijk verbroken, zowel ginder als hier. Er is een ongelooflijke drainage uit Amerika, en wij zitten met reusachtige mestoverschotten."

Het probleem is dus niet de sojaplant maar ons landbouwsysteem?
"Er zijn eigenlijk twee conflicterende landbouwmodellen: de industriële landbouw en de boerenlandbouw ('agriculture paysane' in het Frans). In Vlaanderen is dat conflict minder zichtbaar, maar in Brazilië zie je het heel scherp. Je hebt enerzijds ongeveer vier miljoen boerengezinnen met een klein bedrijf van twee tot tweehonderd hectaren, en anderzijds enkele tienduizenden bedrijven met twee- tot zeshonderduizend hectaren. In die kapitalistische landbouw staan soja en mais centraal: zij investeren niet meer in voeding maar in veevoeding. Dat industriële landbouwmodel is ook makkelijk te mechaniseren, waardoor het zeer arbeidsuitstotend is en sociaal heel veel mensen marginaliseert. Het probleem zal nog toenemen met de opkomst van de biodiesel-industrie. In Gent is er een bedrijf dat zich daarin specialiseert: de soja voert het in vanuit Brazilië, het koolzaad vanuit Canada. Dat is helemaal niet groen te noemen."

De stijl van je boek is heel persoonlijk. De korte hoofdstukjes staan vol anecdotes en voorbeelden. Hoe kwam het eigenlijk tot stand?
"Het boek is gegroeid vanuit mijn 'flitsen' - emails - over en weer tussen België en Brazilië. We hadden een project rond 'soja en de Werledhandelsorganisatie' (WTO), met boeren van hier zowel als ginder. In dat kader schreef ik mails die werden gepubliceerd op de websites van Wervel en van Fetraf, de boerenvakbond waarvoor ik werk in Brazilië. Zo ontstond een eerste boek, dat ook in het Portugees verschenen is: Kruisende schepen in de nacht. Dat was vooral een aanklacht over soja als sociaal, economisch en politiek probleem, zowel ginder als hier. Het nieuwe boek past in een nieuw project, 'Verder dan de soja'. Het gaat meer over de creativiteit waarmee boeren ondanks alles nieuwe wegen gaan - zowel ginder als hier - om de kringlopen te herstellen, boerenmarkten te creëren,... Het gaat over alternatieven."

Wat stelt Wervel voor?
"We proberen de enorme toevloed van meer dan 37 miljoen ton soja die hier binnenkomt wat te milderen, en tegelijkertijd lokale alternatieven te zoeken, zoals grasklaver voor rundvee, hennep,... Ook minder vlees eten is één van de thema's die in het boek vaak terugkomen."

Kan je ook even uitleggen waar dat idee van instaptheater vandaan komt?
"We baseren ons op Augusto Boal. Zijn 'theater van de onderdrukten' verwijst naar de 'pedagogie van de onderdrukten' van Paolo Freire. Boal heeft dat toegepast op theater en in Rio de Janeiro, in de favella's enzo, samen met de mensen toneel gespeeld - met de bedoeling om hun eigen realiteit uit te beelden. Enkele acteurs spelen op straat een kwartiertje de problematiek na en springen daarna in het publiek, terwijl het publiek in het stuk kan springen. Dat gaan wij hier doen in Brussel, in het kader van de boekvoorstelling. Zes mensen van de theatergroep van de landbouwuniversiteit van Wageningen komen dat animeren. Eerst hebben we een receptie en daarna begint op het Fontainasplain het theater. Voor de eigenlijke opvoering trekken we in stoet naar het Anneessens-Funck instituut."

- Voor meer achtergrond over het instaptheater van Augusto Boal, klik hier.

- Alle praktische info over de boekpresentatie op zondag 16 september vind je op www.wervel.be. Er wordt ook een exemplaar van 'Dageraad over de akkers' overhandigd aan Vlaams Minister-President en Minister van Landbouw Kris Peeters, aan europarlementslid Bart Staes, aan Dries Geysels (bondsvoorzitter JNM) en aan Roland Vaxelaire, directeur van Carrefour.