Tomas16 oktober 2007 – 10:34

Alle democratisch verkozen presidenten van na de Tweede Wereldoorlog behoorden tot de peronistische partij (PJ) of tot de zogenaamde radicalen (UCR). Deze twee traditionele partijen wisselden elkaar af en hoewel geen van beide een duidelijk ideologisch profiel heeft en hun standpunten vaak inwisselbaar zijn, werd de politiek decennialang beheerst en verlamd door hun onderlinge rivaliteit. Wanneer één van beide aan de macht was, deed de ander er alles aan om de regering te saboteren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Nestor Kirchner slechts de tweede president in 50 jaar is die zijn mandaat helemaal kan uitdoen.

De Partido Justicialista (PJ), opgericht door oud-president Juan Domingo Peron, is een partij die traditioneel nauw verbonden is met de werkende klasse en de vakbonden. Peron was immers de eerste die de arbeidersklasse rechten gaf en vakbonden liet oprichten. Tot op de dag van vandaag zijn bijna alle vakbonden in het land ‘peronistisch’ van signatuur. Het Peronisme heeft ook een traditie van nationalisme en autoritarisme. Peronistische presidenten, zoals de legendarische Peron (1946-1955, 1973-1974), de neoliberaal Menem (1989-1999) en de huidige president Kirchner (2003-2007), voerden vaak een heel verschillend sociaal-economisch beleid, maar wat ze wel gemeen hebben is de grote machtsconcentratie en de afkeer voor oppositie en dissidente stemmen.

De Union Civica Radical (UCR) of radicalen hebben evenmin een eenduidig politiek programma. Radicalen hebben doorgaans meer respect voor de democratische spelregels, maar ook de UCR is een huis met vele kamers waar zowat elke ideologische strekking zich schuil kan houden. Bovendien is het verschil tussen de PJ en de UCR vaak ver te zoeken. Het beleid van de radicale president De La Rua (1999-2001) was immers bijna een exacte kopie van het beleid van zijn peronistische voorganger Menem. Beiden hadden zelfs dezelfde minister van economie.

Het jaar 2001 was echter een keerpunt in de Argentijnse politiek. Het neoliberale beleid uit de jaren ’90 leidde in december van dat jaar tot de volledige ineenstorting van de Argentijnse economie. Jarenlang draaide de Argentijnse economie op de illusie dat één Argentijnse peso gelijk was aan één Amerikaanse dollar. Dat maakte luxeproducten die uit het buitenland werden ingevoerd en verre reizen goedkoper, maar het maakte de Argentijnse producten zo duur dat de Argentijnse industrie er aan ten onder ging en werknemers massaal op straat werden gezet. De privatiseringen uit de jaren ’90 maakte bovendien dat de staat geen instrumenten meer had om dit sociale bloedbad op te vangen en de hele maatschappij ontspoorde in hyperinflatie, straatrellen, plunderingen en een zienderogen groeiende werkloosheid en armoede. Toen enkele protestacties hardhandig de kop werden ingedrukt moest de toenmalige president De La Rua opstappen en volgden in de weken daarna maar liefst vier presidenten elkaar op. De Argentijnen – zich bewust van het feit dat het bankroet van het land niet alleen de schuld was van de toenmalige regering – keerden zich massaal af van beide traditionele partijen met de beroemde kreet ‘Que se vayan todos’, dat ze allemaal oprotten. Sindsdien maken de traditionele partijen een diepe crisis door en kwam het tweepartijenstelsel na een halve eeuw onder zware druk te staan.

De PJ trok naar de presidentsverkiezingen van 2003 met drie rivaliserende kandidaten: de oud-presidenten Menen en Rodriguez Saa en de vrijwel onbekende gouverneur Nestor Kirchner. En ook de UCR was verdeeld tussen drie kandidaten. Naast de officiële partijkandidaat hadden immers twee voormalige UCR-kopstukken de partij inmiddels verlaten en een eigen partij opgericht: de centrumlinkse ARI van Elisa Carrió en de centrumrechtse Recrear van Ricardo Lopez Murphy. Vijf kandidaten (drie peronisten en twee radicalen) haalden in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen bijna evenveel stemmen, maar uiteindelijk was het de verrassende Nestor Kirchner die het haalde.

Intussen slaagden enkele partijen erin de hegemonie van de twee traditionele partijen te doorbreken. De centrumlinkse ARI (een afscheuring van de UCR) haalt al een aantal jaren goede resultaten en wist recent voor de eerste keer een gouverneursverkiezing te winnen tegen twee kandidaten uit de traditionele partijen. Ook de Partido Socialista kon onlangs voor de eerste keer in haar lange bestaan een gouverneursverkiezing winnen in een provincie die decennialang door peronisten werd gedomineerd. De nieuwe rechtse formatie PRO wist dan weer de lokale verkiezing in hoofdstad Buenos Aires te winnen.

Ook bij de komende presidentsverkiezingen is geen sprake van een klassieke tweestrijd tussen de beide traditionele partijen. De PJ trekt nog enigszins eensgezind naar de verkiezingen rond de figuur van Cristina Kirchner, al steunen meer conservatieve fracties van de peronistische partij liever de kandidatuur van oude rot Rodriguez Saa of van de niet-peronist Jorge Sobisch. Een andere fractie van de PJ steunt dan weer de kandidatuur van Roberto Lavagna, die peronist is maar wiens kandidatuur ook de steun krijgt van de partijleiding van de UCR. Van coherentie is bij de radicalen dan ook helemaal geen sprake meer.

Een groot deel van de UCR-aanhang verliet de partij en vond onderdak bij de linkse scheurpartij ARI of de rechtse scheurpartij Recrear. Een andere fractie steunt de kandidatuur van de peronistische kandidate Cristina Kirchner die een radicaal als kandidaat-vice president wist te strikken. Het is dan ook voor de eerste keer sinds bijna 100 jaar dat de UCR geen eigen kandidaat-president heeft. Verwacht wordt dat ook de PJ helemaal uit elkaar valt indien deze in de oppositie zou terecht komen. Alleen de macht houdt de laatste van de traditionele politieke families nog bij elkaar.

Lees ook: Argentijnen naar de stembus