Tomas23 oktober 2007 – 17:19

Op één week van de presidents- en parlementsverkiezingen blijft het zoeken naar enig animo bij de kiezer. Vraag aan de Argentijnen wie de volgende president wordt en zonder uitzondering antwoorden ze: Cristina. Vraag hen voor wie zij zondag zullen stemmen en ze halen hun schouders op. Ze weten het nog niet. Peilingen tonen aan dat de groep onbesliste kiezers nog nooit zo groot is geweest. Als je even aandringt komt er een aarzelend antwoord: allicht Elisa Carrió, of misschien wel Lavagna. En Cristina? Neen, Cristina is arrogant, de regering-Kirchner is corrupt en het presidentiële echtpaar heeft nu al te veel macht.

Het lukt me maar niet mensen te vinden die toegeven op Cristina te zullen stemmen. Het is zoals met Menem, wordt me vaak verteld. Toen de regering Menem op het einde van de jaren ’90 in corruptie en crisis verwikkeld geraakte, vond je ook geen mensen die wilden toegeven dat ze voor Menem hadden gestemd. Niemand had erop gestemd en toch president geworden. Faut le faire.

Waar zitten de Cristina-stemmers dan? Onderzoeken geven een antwoord. In de ‘villas miserias’, de sloppenwijken in en rond Buenos Aires, en in het arme binnenland. Cristina is de kandidate van de armen. Als je de laagste sociale klassen even niet meetelt, dan zijn de verkiezingen een nek-aan-nek strijd tussen de drie belangrijkste kandidaten. Maar de Argentijnse have-nots stemmen massaal op Cristina. En ironisch genoeg is het dankzij Cristina en haar echtgenoot Nestor dat deze groep steeds talrijker wordt.

Arm zijn is nergens een pretje, maar in Argentinië worden de toestanden steeds schrijnender. Even ging het beter. Na de zware economische crisis van 2001 kwam plots meer dan de helft van de Argentijnen onder de armoedegrens terecht. Wie het voorheen goed had, kwam er na een tijdje echter weer bovenop dankzij 5 jaar van ononderbroken economische groei. De armoedecijfers zijn dus gedaald onder Kirchner omdat er veel tijdelijke armoede was. De structurele armoede blijft echter torenhoog. Wie arm was, bleef na de crisis arm en is nu – ondanks die economische groei – nog steeds arm.

Het laatste jaar verdubbelden de prijzen van basislevensmiddelen. Aardappelen, meel, brood, melk. Vorige week nog werd een boycot georganiseerd tegen tomaten. Een jaar geleden kon je een kilo tomaten kopen voor 1 tot 2 peso’s. En toen begon de prijs te stijgen. Tot 18 pesos per kilo. De consumenten hadden er genoeg van en talrijke organisaties riepen op geen tomaten meer te kopen. De oproep had succes en de prijs daalde meteen drastisch. Nu vind je weer tomaten aan 8 pesos per kilo. Een mooie overwinning voor de consument, maar voor de armen blijven tomaten een luxeproduct.

Als de prijzen stijgen, horen ook de lonen omhoog te gaan. En dus onderhandelden de vakbonden met de regering en kreeg zowat iedereen een fijne loonsverhoging. Behalve natuurlijk wie geen werk heeft. Of de 40 procent van werknemers die in het zwart werkt. Zij moeten met hetzelfde bedrag blijven overleven. Een situatie die met de dag onhoudbaarder wordt. Overigens zijn zelfs de loontrekkenden bedrogen uitgekomen. Het salaris steeg, maar niet zoveel als de inflatie. Pardon, officieel is er geen inflatie. Volgens de officiële cijfers bedraagt de inflatie op maandbasis minder dan 1 procent. Eén van de succescijfers van vier jaar regering Kirchner. Wie de prijzen bekijkt die men hanteert om de inflatie te meten, valt om van verbazing. Volgens de officiële cijfers kost een kilo tomaten nog geen 4 pesos. Geen plek in Argentinië waar je tomaten aan die prijs kan kopen, maar dat maakt niets uit. Er is geen inflatie en punt uit. Oppositiekandidaat Lavagna trekt al weken het land door met een koppel struisvogels. Leuk gevonden maar overbodig, want iedereen weet dat de officiële cijfers leugens zijn. Europese diplomaten houden er – stiekem – hun eigen inflatiecijfers op na en die tonen aan dat de werkelijke inflatie minstens het dubbele bedraagt van de officiële cijfers. Een tijdelijk leugentje om bestwil, hoor je dan wel eens zeggen. Het past in de campagne en eens die afgelopen is, komt alles wel weer op zijn pootjes terecht.

De oppositie probeert dit en andere thema’s te lanceren om de campagne eindelijk op gang te krijgen. Maar eigenlijk is er maar één thema dat de Argentijnen echt beroerd tijdens deze verkiezingen: de macht. De presidentsverkiezingen zijn een referendum over de Kirchners. Wie voor de Kirchners is (zo’n 45 procent van de bevolking) stemt voor Cristina. Wie ertegen is, zoekt zijn heil bij een hopeloos verdeelde oppositie. Een middengroep is er bijna niet meer, daarvoor zijn de Kirchners te controversieel geworden. Maar zelfs de ferventste tegenstanders antwoorden je dat Cristina het zondag makkelijk haalt. Niemand gelooft erin en dus sleept de campagne zich traag voort. Goed nieuws voor Kirchner, slecht nieuws voor de democratie.

De democratie is het enige dat de Kirchners nog de das kan omdoen. Niet de inflatie, niet de onveiligheid, niet de armoede maken de Kirchners onpopulair. Zelfs niet de corruptie, want de Argentijnen zijn op dat vlak wel erger gewoon. De hoge machtsconcentratie rond het koppel baart echter meer en meer Argentijnen echt zorgen. En niet zonder reden. Kirchner won in 2005 tussentijdse parlementsverkiezingen, vroeg en kreeg meteen volmachten en zette ook het gerechtelijk apparaat naar zijn hand. Van parlementaire controle is al twee jaar geen sprake meer en ook het gerecht heeft steeds minder zin om corruptie te onderzoeken. Schadelijk voor de carrière, zo mochten verschillende magistraten al ondervinden.

Wat als de peilingen gelijk krijgen en Cristina het al in de eerste ronde haalt? Velen verwachten dat dan het hek van de dam is. De Kirchners wanen zich nu al ontastbaar en nemen het steeds minder nauw met de spelregels van de democratie. Neem nu de Senaat. De Grondwet schrijft voor dat in elke provincie drie senatoren worden verkozen. De lijst met de meeste stemmen vaardigt twee senatoren af, de tweede lijst krijgt er eentje. Op die manier is de oppositie verzekerd van een plaatsje in de Senaat. Een mooi idee waar de Kirchners echter iets op gevonden hebben. In verschillende provincies trekken ze met twee lijsten naar de Senaatsverkiezingen. Gezien de zwakheid en verdeeldheid van de oppositie is het niet uitgesloten dat deze twee lijsten op plaats één en twee terechtkomen. Kirchner 3 – Oppositie 0. Het gaat volledig in tegen de geest van de Grondwet, maar dat laat de Kirchners schijnbaar koud.

Dat beginnen ook meer en meer Argentijnen te beseffen. En als je vraagt waarom iemand op oppositiekandidaten Carrió of Lavagna stemt, dan krijg je doorgaans dat als reden. Omdat er dringend nood is aan oppositie. Als dat besef ook in de ‘villas miserias’ zou doordringen, dan maakt de oppositie nog een kans. Maar: ‘frankly, my dear, they don’t give a damn’. En wie kan het hen ook kwalijk nemen. Aan democratie hebben ze weinig boodschap, aan voedsel wel. Dat heeft Kirchner goed begrepen. En dus gooide hij het vorige week snel op een akkoordje met de supermarkten. Tijdelijk verlagen ze de prijzen. Tot na de campagne.

Voor de Kirchners komen deze verkiezingen dan ook allicht net op tijd. Tegen de tijd dat voldoende mensen in de gaten hebben dat het met de democratie de verkeerde kant opgaat, is de pinguïn al gaan vliegen.

Lees ook: Argentijnen naar de stembus