“Neen”, antwoordt Leyers kordaat. “Ik weet niet wat er in die wereld leeft en we zijn niet op zoek gegaan naar één antwoord. We willen enkel indrukken registreren en jij verwijt mij dat ik andere interesses heb dan jij. Het idee voor het programma ontstond ook omdat heel wat auteurs wiens boeken ik gelezen heb en heel wat specialisten, onder meer Dyab Abou Jahjah, het onderling niet eens zijn. Het is een tocht door moslimlanden, waarbij godsdienst de insteek is. Het is na 11/09 toch voor de hand liggend dat we een programma over de moslimwereld maken?”

Ico Maly van Kif Kif Mediawatch vindt dat de makers vertrekken vanuit een 'Clash of civilisations'-logica. “De logica van de Clash of civilisations (de theorie dat cultuur en religie de belangrijkste bronnen van conflicten zijn, nvdr) is zeer dominant, ook bij moslims. De verklaring daarvoor is dat de machthebbers – zoals nu Bush - al tientallen jaren druk uitoefenen om die logica te verspreiden.” “Maar wij maken gewoon een portret van die landen en Jan gaat onbevangen tewerk. We werken tenminste niet in de broeinesten zoals bijvoorbeeld Afghanistan. Verslaggeving vanuit die gebieden - waar Rudi Vranckx nu werkt - is heel wat anders en vertrekt wel eerder vanuit die logica ”, vertelt Tieleman vanuit zijn ervaring als correspondent.

vlnr. Sami Zemni: Centrum voor Islam in Europa en MENARG (UGent), Jan Leyers, Naima Charkaoui van het Minderhedenforum

vlnr. Guy Poppe (moderator), Dirk Tieleman, Ico Maly van Kif Kif Mediawatch

Er ontstonden verhitte discussies, zoals die over een overgangsshot of tussenshot van vrouwen die op straat wandelen met hoofddoeken. Het shot kwam er vlak na de zin van de verslaggever: “er is geen echte democratie”. Maly: “Tv-makers zijn verantwoordelijk voor de beeldvorming en de gemiddelde Vlaming ziet een hoofddoek als iets negatiefs. Daar moet je rekening mee houden.” Leyers vraagt lachend of die vraag van één of ander duister ministerie van Informatie komt en “wil zich niet laten leiden door wat anderen denken”. “Die tussenshots zijn toevallig, je kan daar niets achter zoeken zonder ons van kwade wil te betichten. We wilden gewoon een opname van het straatbeeld maken en daar liepen nu eenmaal veel vrouwen met hoofddoeken rond”, besluit Tieleman. Moderator Guy Poppe komt - zoals steeds in het debat - tijdig en diplomatisch tussen.

Maar dan volgt een fragment waarin de Koran de bron van alle wetenschappelijke kennis genoemd wordt. Zemni en Leyers zijn het in grote lijnen eens dat het dogma - ‘dat alles ondergeschikt is aan de islam’ aan een opmars bezig is. “De laatste dertig jaar wint het dogmatisme aan belang”, zegt Zemni bezorgd. Leyers stoort zich ook aan de cirkelredenering van moslims die denken: ‘Alles staat in de Koran, dus is het waar. Waarom? Omdat het in de Koran staat’. Maly merkt op dat de botsing van religies een universeel probleem is, "kijk bijvoorbeeld naar de creationisten", waardoor hij het beeldfragment niet representatief vindt. "Bovendien zijn er in de moslimwereld ook veel seculiere scholen. Laat die dan ook eens zien", zegt iemand uit het publiek.

In Marokko krijgt Leyers het aan de stok met Nadia Yassine, dochter van een invloedrijke sjeik, oppositieleidster, en fundamentalistische moslima. “Volgens de Koran zijn man en vrouw toch niet gelijk? Mannen mogen immers meerdere partners hebben, maar vrouwen niet”, legt hij haar voor. Naima Charkaoui van het Minderhedenforum vindt dat hij Yassine onvoldoende kansen geeft en dat hij tijdens de reis niet genoeg luistert naar de geïnterviewden. “Die vrouw heeft heel wat te vertellen. Het is een gemiste kans om eens andere onderwerpen aan bod te laten komen, maar jullie gaan te eenzijdig tewerk”.

Leyers: “Maar het is op basis van de bewering van Yassine ‘dat de Koran niet in strijd is met de mensenrechten’ dat ik over polygamie begon. Yassine zei het volgende: 'jullie hebben andere eikpunten, zoals Descartes bijvoorbeeld, en wij hebben de Koran, en die is niet in strijd met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens'.” Tieleman haalt aan dat er tv-wetmatigheden (Kill your darlings) zijn en dat je daardoor door tijdsgebrek een strenge selectie moet maken van wat je wel of niet gebruikt. "Je kan nooit alles laten zien, ook al wil je dat", besluit hij.