Yifat Susskind12 februari 2008 – 12:43

Sinds de eerste dag van de crisis in Kenia bestempelen heel wat mainstream media het geweld in het land als een “stammenoorlog”. De top van de Amerikaanse gezanten in Afrika ziet het Keniaanse conflict als “etnisch geweld”. Het probleem met deze termen is dat ze eigenlijk niets zeggen. Heel wat mensen hoorden al de woorden “stammenoorlog” en “etnisch geweld” en gaan ervan uit dat de identiteit van de mensen aan de basis ligt van het geweld in Kenia. We leven in een tijd waar de notie “botsing der beschavingen” doorgaat voor politieke wetenschap en de wij-versus-zij mentaliteit (“Je bent met ons of je bent met de terroristen”) de basis vormt voor het buitenlandse beleid van de VS-supermacht.

De botheid van deze ideeën maakt het moeilijk om te verstaan dat, hoewel identiteit kan gebruikt worden om aan te zetten tot haat, iemands stam, etniciteit, of religie niet de oorzaak of motivatie is voor geweld.

Wat dan wel? In het geval van Kenia is de indeling in stammen een manier de ongelijke toegang tot politieke macht of economische kansen te duiden.

Sinds de onafhankelijkheid van Kenia in 1963 domineert een kleine Kikuyu elite de overheid en de bedrijfswereld. Tegelijkertijd verarmden heel wat Kenianen door de schuldencrisis in de late jaren zeventig. Met als resultaat dat miljoenen Kenianen geen toegang kregen tot basisdiensten zoals gezondheidszorg, proper water, onderwijs en goede huisvesting.

Toen Mwai Kibaki in 2002 werd verkozen tot president, beloofde hij de macht te herverdelen en te zoeken naar meer gelijkheid. Maar in plaats daarvan stond hij de Kikuyu-elite toe om de controle over overheidsinstellingen en de welvaart van het land te behouden. Dit verraad zorgde ervoor dat heel wat arme Kenianen Raila Odinga's oppositiepartij de Oranje Democratische Beweging (ODM) begonnen steunen. In december 2007 schrijft Kibaki's partij nieuwe nationale verkiezingen uit om te voorkomen dat de ODM Kibaki ten val zou brengen en de toegang tot economische bronnen zou uitbreiden naar de rest van de bevolking.

Dit zijn de echte frustraties die het geweld aanwakkeren. Het geweld heeft haar roots niet in een “oude stammenstrijd”, maar in een overheidsbeleid bedoeld om een kleine groep rijker te laten worden ten koste van de meerderheid. Kenia's arme meederheid bestaat uit leden van de Luo, Luhya en Kalenjin stammen. Zij hebben de protesten in december aangestoken, en de meeste Kikuyu's, die geen deel uitmaken van de regerende kliek, zijn de zondebokken van deze crisis.

Denken over Kenia's conflict in termen van een klassenstrijd eerder dan van stammenoorlog geeft de materiële dimensie van de crisis weer : een ruzie over toegang tot landbouwgrond, huisvesting en proper water. Maar deze uitleg mist een meer complexe realiteit. Omdat identiteit vloeibaar en enigszins subjectief is, kunnen stammen of etnische scheidslijnen verkalken, of zelfs gecreeërd worden, wanneer men de identiteit aanhaalt om mensen te mobiliseren voor politieke doeleinden.

Zowel Kibaki als Odinga zijn schuldig aan deze manier om mensen tot geweld aan te zetten. En telkens de BBC of The Washington Post het woord “stammenoorlog” gebruikt, helpen zij mee de self-fulfilling logica van het op identiteit gebaseerde geweld aan te drijven. Het is een gevaarlijk spel: zodra je het geweld loslaat, gaat het verder onder eigen impuls. Dat hebben we gezien in Joegoeslavië, Rwanda en Soedan en dat merken we nu ook op in Kenia. Een betwiste verkiezingsuitslag is geëscaleerd tot iets erger en gevaarlijker.

De manier waarop mensen een crisis zien uit zich in de oplossingen die ze kiezen. Daarom vereist een duurzame oplossing voor de crisis in Kenia dat we het lege concept “stammenoorlog” naar de prullenmand verwijzen. De armoede en ongelijkheid onder de loep nemen die de politiekers hebben gecreëerd is een stuk moeilijker dan een voorspelbare verkiezingsoverwinning te analyseren. Maar het zijn de Kenianen die aan een nieuwe toekomst moeten bouwen.

Op 25 januari schreef de Keniaanse Vrouwen Consultatie Groep een brief aan vredesonderhandelaars Kofi Annan, Graça Machel en Benjamin Mkapa. Als deel van hun gedurfde vredesvoorstel roepen de vrouwen op tot “verstaanbare constitutionele hervormingen die een gelijke verdeling van nationale rijkdom zouden verzekeren”.

Zoals vele progressieve Kenianen erkent de Vrouwen Consultatie Groep dat er heel wat ongelijkheid is tussen de stammen. Het is de ongelijkheid, niet de stammenidentiteit, die het geweld aanwakkert vandaag.

Yifat Susskind is Communicatie Directieur van MADRE, een internationale vrouwenrechtenorganisatie.

Bron: CommonDreams.Org

(Vertaling: Sara Stevens)