Bert De Belder01 maart 2008 – 11:50

Wat deden jullie in Irak, wat was jullie opdracht?

Geert Van Moorter: "Via onze foto’s, verslagen en de pers lieten we de slachtoffers rechtstreeks aan het woord en toonden we het echte vuile gezicht van de oorlog. We doorprikten hiermee de leugens en propaganda van een propere, chirurgische oorlog. Dat stimuleerde het protest tegen de oorlog. We gaven ook psychosociale ondersteuning aan slachtoffers, we deden via debriefing aan opvang van gezondheidswerkers en we brachten er onze solidariteit. Bij de grondinvasie in Bagdad sprongen we in bij de eerste hulp aan de slachtoffers."

Jij en Colette belden me op gelijk welk uur van de dag of de nacht via de nood-gsm van G3W met telkens weer een gruwelverhaal. Wat is je het meest bijgebleven?

Geert Van Moorter: "Tja, dat is heel wat, de zware bombardementen van dichtbij, de beschieting van het Palestine Hotel waar ik toen zat… Het bombardement op de markt in de populaire, voornamelijk sjiïetische wijk Shu’Ala was een verschrikkelijke ervaring. De meer dan 50 doden en 200 zwaargewonden werden in het Al Nour-ziekenhuis binnengebracht. En daar heb ik echt vreselijke dingen gezien, een hallucinante hel. Overal was er bloed, patiënten en familie waren in shocktoestand, roepend en tierend, of met een afwezige blik op oneindig. In het mortuarium zag ik uiteengereten lichamen, afgrijselijk. Daar kon ik ten volle het echte vuile gezicht van de zogezegd propere oorlog zien.
Tijdens de invasie van Bagdad schoten de VS-militairen volgens hun instructies letterlijk op alles wat ze tegenkwamen of wat bewoog. Een ambulance, met sirene en zwaailichten aan, met twee gewonde patiënten, werd door Amerikaanse soldaten met kogels doorzeefd. De gewonde chauffeur geraakte nog tot aan het ziekenhuis waar wij toen waren. Ik sprong snel in de ziekenwagen en zag de twee mannen op de vloer liggen. Het bloed gulpte uit hun verse kogelgaten. Ik herinner me nog de angst in hun ogen, ze waren stervend. Het enige wat ik kon doen was hun handen vasthouden, medelevend naar hen knikken, hun angstzweet wegvegen, … Ik verzeker je, dat geeft je een vreselijk gevoel van onmacht en frustratie, maar ook van woede. En de Amerikaanse soldaat die ik nadien op een tank zag verdedigde zich met: ‘jamaar, die ziekenwagen kon wel eens vol explosieven gezeten hebben.’
Zo'n gevoel van onmacht en kwaadheid had ik ook tijdens de plunderingen. Ik zag plunderaars wuiven naar Amerikaanse tanks terwijl ze een ziekenhuis aan het leegroven waren. En die VS-soldaten wuifden gewoon enthousiast terug. Ze deden niets om hen te stoppen."

We zijn nu vijf jaar later, en Irak lijkt volledig ten prooi aan chaos en ellende.

Geert Van Moorter: "Dat verbaast me niet. Wij hebben van bij het begin kunnen vaststellen dat de buitenlandse troepen geen orde en veiligheid brachten. Ze veroorzaken chaos en onveiligheid. Wij hebben de VS-soldaten aan het werk gezien: straffeloos en willekeurig schieten op wat zij verdacht vinden, tijdens patrouilles, aan checkpoints, tijdens huiszoekingen, op straat,… vaak zonder waarschuwing. De mensen voelden zich door die soldaten bedreigd, ook wij ondervonden dat. Vandaag zijn de VS-patrouilles minder zichtbaar in het straatbeeld. Nu is er het probleem van de verschillende milities, waarvan een aantal opgezet en gefinancierd zijn door de Amerikanen. In deze verdeel-en-heersstrategie worden mensen en groepen tegen elkaar opgezet, met als gevolg nog meer chaos, slachtoffers en sectair geweld. Verschillende van mijn vrienden en hun familie ginder zijn zelf slachtoffer van bedreiging en geweld, arrestatie, foltering, beschietingen, diefstal, verkrachting en moord. Een aantal is naar het buitenland getrokken. In 2004 ontmoette ik in Irak een plastische chirurg, een gewezen anti-Saddam vluchteling, die naar zijn ‘bevrijd’ land was teruggekeerd. Hij is nu opnieuw naar Engeland gevlucht. Er zijn nu reeds meer dan zes miljoen Irakezen, waaronder heel wat intellectuelen, op de vlucht in binnen- of buitenland, honderdduizenden zijn gestorven. Het beeld van Irak is vandaag, vijf jaar na de val van Bagdad, allesbehalve rooskleurig. Er is nog altijd een totale chaos en niemand is er veilig."

De VS beweren nochtans aan wederopbouw te doen.

Geert Van Moorter: "De VS vernielden tijdens de oorlog de elektriciteits- en watervoorziening, de riolering, de telefoonverbinding, de infrastructuur,… Ze noemden dat 'collateral damage' of zogezegd onvermijdbare, bijkomstige schade, maar dat is een flagrante leugen. Het was een bewuste politiek om de burgerbevolking te treffen. Het leger of Saddam voelden daar weinig van, die hadden hun eigen voorzieningen. Washington beloofde dit alles snel te herstellen, maar daar is zo goed als niets van in huis gekomen. Irak is vandaag vernietigd. Wat wél een prioriteit is voor de VS, zijn de vier megagrote militaire basissen, en de bescherming en de controle van de olievelden en -installaties."

En hoe zit het met de bevolking zelf?

Geert Van Moorter: "Een vriend liet me vorige week weten dat nu in zijn wijk Adhamiya in Bagdad ze slechts een uur per dag elektriciteit hebben. Hun drinkwater is soms drie tot vijf dagen afgesloten en het is niet drinkbaar. De prijs voor benzine en voeding is tien keer gestegen, voor kookgas zelfs 18 keer. Meer dan de helft van de bevolking zit zonder werk, dus zonder inkomen. Er is nu nog steeds minder elektriciteit en water in Bagdad dan vóór de oorlog. De gezondheidszorg is in die vijf jaar stelselmatig achteruitgegaan. De kindersterfte en ondervoeding zijn nog toegenomen. De oorlog werd gevoerd onder het moto ‘Operation Iraqi Freedom’, zoals de officiële website van de bezettingstroepen vandaag nog steeds heet. Wat een vrijheid! Zelfs de Irakezen die blij waren dat Saddam Hussein weg is, zijn het erover eens dat hun land er vandaag veel slechter aan toe is."

Jullie verblijf in Bagdad was een zware ervaring. Hoe verwerk je zoiets?

Geert Van Moorter: "Ik wil toch eerst onderstrepen dat ik vooral blij ben dat ik die opdracht heb kunnen vervullen. We hebben veel werk verzet, onze aanwezigheid betekende een grote steun voor de Irakezen. We kregen heel wat positieve feedback. En we zijn er ook in geslaagd om het vuile gezicht van de oorlog naar buiten te brengen. Onze oorlogsdagboeken zijn in wel tien talen vertaald en zijn de wereld rondgegaan.

Maar zo'n intense en zware ervaring douch je niet zomaar eventjes van je af. Later had ik wat last van het Post Traumatic Stress Disorder (een stoornis veroorzaakt door de stress na een zwaar trauma, nvdr), veroorzaakt door de erge gebeurtenissen die je meemaakte. Soms voelde ik me gevoelloos, zonder emoties; andere keren begon ik zonder reden te wenen. Niet echt verwonderlijk, want we zijn in Irak tot het uiterste gegaan, fysiek en mentaal. Erover spreken helpt, en zo werkten de vele voordrachten die ik gaf over Irak therapeutisch. Dat versterkte ook het gevoel van het nut van onze inzet, op het moment zelf, in Irak, en nadien, in België. En toch zaten we met het gevoel dat we nog meer hadden willen en moeten doen. Gelukkig bracht onze missie in België een hele dynamiek op gang, bij vrienden, familieleden, activisten en de vredesbeweging."

In Irak ontmoetten jullie het 14-jarig oorlogsslachtoffertje Hiba Kassim Ze werd zwaar gewond door een Amerikaanse clusterbom. Geneeskunde voor de Derde Wereld bracht haar voor operaties en verzorging naar België. Judoka Gella Van de Caveye werd meter van de campagne. Bijna drie jaar geleden keerde Hiba terug naar Bagdad. Hoe gaat het met haar?

Geert Van Moorter: "Spijtig genoeg zijn we het contact met Hiba verloren, door de moeilijke oorlogssituatie in Bagdad. In het begin hebben we haar nog enkele keren kunnen bellen, maar dat lukt nu niet meer. Mijn vriend Ghareeb, die onze contactpersoon met haar ter plaatse was, is in onduidelijke omstandigheden doodgeschoten. En gezien de onveiligheid raden onze contacten daar het af om naar Irak te komen. Door de humanitaire campagne voor dit onschuldig meisje hebben we wel bij veel mensen de ogen geopend over het ware gelaat van deze oorlog, veel meer dan dat cijfers en rapporten dat zouden kunnen."

Zondag 16 maart is er de grote vredesmanifestatie in het Jubelpark in Brussel, voorafgegaan door de vredesmars van Leuven naar Brussel. Wat is het belang daarvan?

Geert Van Moorter: "De grote meerderheid van de Irakezen wil het bezettingsleger weg. Ze verwachten dat hun land dan veiliger zal worden. Volgens The Independent zijn sinds de Britse troepen de zuidelijke stad Basra verlieten, de aanslagen er met 90% gedaald. Hoe sneller er een einde komt aan de bezetting, hoe groter de kans op echte vooruitgang voor de Irakese bevolking. We kunnen daartoe bijdragen door overal in de wereld te protesteren tegen de illegale oorlog en bezetting van Irak en door de terugtrekking van de buitenlandse troepen te blijven eisen.

De vredesmanifestatie van 16 maart is, naast een steun voor het Irakese volk, ook een signaal naar de Belgische regering. Op 16 maart moeten we met velen onze regering en de publieke opinie eraan herinneren dat oorlog en bezetting altijd rampzalig zijn voor de bevolking. Dit is extra nodig nu defensieminister De Crem op een actievere oorlogspolitiek aanstuurt door F16's naar Afghanistan te sturen."