Ludo De Brabander (Vrede vzw)12 april 2008 – 18:55

Het rijk gevuld en gevarieerd internationaal programma is opgedeeld in vier dagdelen:
1. Het antwoord van de vredesbeweging op de groeiende imperialistische agressie (militarisering van internationale relaties, militaire uitgaven en basissen, nucleaire wapens en rakettenschild, NAVO en de democratisering van de VN)
2. Het verzet tegen oorlog en bezetting. De strijd voor soevereiniteit en tegen buitenlandse inmenging
3. De verdediging van de mensenrechten (arbeid, onderwijs, burgerlijke en democratische vrijheden, sociale rechten)
4. De strijd voor een rechtvaardige en evenwichtige ontwikkeling tegen de neokoloniale exploitatie en dominantie

Panel 1: Het antwoord van de vredesbeweging op militarisering en imperialistische agressie

Met de vijftigste verjaardag van de Verenigde Naties (2005) lag er een concreet project voor hervorming van de Verenigde Naties op tafel. Vanuit het Zuiden waren de verwachtingen hooggespannen, vooral op vlak van de herschikking van de machtsrelaties. Maar dat werd al gauw een ontgoocheling omdat de landen van de G8 alles domineerden en hun visie doorduwden. Alle gewicht ging naar de strijd tegen het terrorisme. Een bevoorrechte getuige, Fermin Toro Jimenez, die in die periode de VN-ambassadeur was voor Venezuela legt uit dat het document geïnspireerd was op de visie van de machtige staten waarbij de menselijke vrijheid dreigde aangetast te worden. Het bestaan en de dreiging van staatsterrorisme werd volledig ongemoeid gelaten. De hervorming van de Verenigde Naties zelf liep op een sisser uit. Tijdens het debat over de uitbreiding van de Veiligheidsraad weigerde de permanente leden het vetorecht uit te breiden naar nieuwe grote mogendheden. Van een versterking van het belang van de Algemene Vergadering kwam evenmin iets in huis. Ook de creatie van de Raad voor Mensenrechten wordt, hoewel er positieve aspecten aan verbonden zijn, ingevuld op een manier die nadelig uitvalt voor de zwakkere landen.

Tadaaki Kawata (Japan) brengt de problematiek van de Amerikaanse basissen aan bod, een gevolg van de Japanse nederlaag in de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om meer dan 100 basissen – de grootste ligt in Okinawa - met meer dan 40.000 soldaten. Ze zijn een doorn in het oog van de plaatselijke bevolking. Er is een opeenstapeling van incidenten waar Amerikaanse soldaten bij betrokken zijn, zoals verschillende gevallen van verkrachting en zoals onlangs nog, de moordpartij op een taxichauffeur. Maar een Japans-Amerikaans akkoord stelt dat de schuldigen niet onder de Japanse jurisdictie vallen, waardoor veel schuldigen ongestraft blijven. De basissen veroorzaken ook milieuhinder, luchtvaartongevallen, enz. De vredesbeweging beschouwt de basissen niet alleen als een vorm van bezetting, maar ook als steunpunt voor de Amerikaanse belangen in Azië. Nu willen de VS Japan opnemen in hun mondiale alliantie. Bovendien volgt de regering van het land dat als enige in de geschiedenis de gruwel van atoomwapens heeft ondervonden, de politiek van de nucleaire paraplu. Tadaaki illustreert uitgebreid het verzet van de vredesbeweging tegen de Amerikaanse basissen, en de nucleaire politiek.

Niet alleen Japan kampt met het probleem van militaire basissen en groeiende Amerikaanse aanwezigheid. Milan Krajca (Tsjechië) benadrukt dat er wereldwijd meer dan 1.000 buitenlandse militaire basissen zijn verspreid over de wereld, waarvan het merendeel in handen van de VS. De sterk gegroeide Tsjechische vredesbeweging verzet zich heftig tegen de geplande bouw van een Amerikaanse antirakettenschild in hun land. Volgens Krajca gaat het hier helemaal niet om verdediging, maar om een onderdeel van een wereldwijd militair netwerk ten dienste van de Amerikaanse belangen die desnoods militair kunnen worden afgedwongen. Op de NAVO-bijeenkomst in Boekarest verklaarden de Tsjechische en Amerikaanse regeringen dat een akkoord bijna rond is. Dat zou dan in de loop van de volgende maand ondertekend worden om het vervolgens ter ratificering voor te leggen aan het Tsjechische parlement. De Tsjechische vredesbeweging wil een referendum afdwingen. Volgens opiniepeilingen is meer dan 70 procent van de bevolking tegen de bouw van het antirakettenschild. Ook de burgemeesters uit de omliggende gemeenten laten niet begaan en hebben een liga van burgermeesters tegen militaire basissen opgericht. Er circuleert ook een petitie die al 150.000 handtekeningen heeft opgeleverd.

Militaire basissen en vooral Amerikaanse interferentie vormt ook een belangrijk onderwerp voor de Ecuadoriaanse vredesbeweging. Maria Macias Rodriguez vertelt over Manta, de Amerikaanse basis in haar land. De vredesbeweging in Ecuador voert actie met de Coalitie tegen de Basissen. Met succes, want president Correa heeft inmiddels laten weten dat het contract van de basis volgend jaar niet meer verlengd zal worden. Maria Macias Rodriguez legt evenzeer de nadruk op het feit dat de Amerikaanse basissen geen verdediging nastreven, tenzij dan die van de Amerikaanse economische belangen. Ze moeten zorgen voor politieke en militaire controle. De VS hebben het militaire netwerk nodig om de bevoorrading met grondstoffen te beveiligen en de belangen van multinationale ondernemingen te verdedigen.

Elmar Schmaehling is een voormalige Duitse admiraal van de Duitse Bondsrepubliek en wil het over de NAVO hebben. Als officier had hij niets tegen de oprichting van de NAVO omdat die op legale gronden is gebaseerd. Artikel 52 van het VN-Handvest laat toe dat landen een alliantie vormen om zich te verdedigen tegen een buitenlandse agressie. Maar de oorlog om Kosovo in 1999 maakte daar een einde aan. Het ging om een agressieoorlog. Volgens Schmaehling vervult de nieuwe NAVO sindsdien verschillende functies:
- Het handhaven van bestaande machtsverhoudingen waarbij gebruik gemaakt kan worden van grootschalig militair geweld in de hele wereld
- De garantie dat er een voldoende hoge vraag is naar wapens en militair materieel.
- Het politiek en economische afhankelijk maken van nieuwe NAVO-lidstaten
- Ondersteunen van de uitbreiding van de VS-aanwezigheid in de wereld.
- Het veiligstellen van schaarse natuurlijke grondstoffen en de distributie ervan.
Schmaehling noemt de NAVO een gevaarlijke organisatie. De vredesbeweging moet partners zoeken in de politieke wereld om de negatieve evolutie van de NAVO te stoppen.

Het voormiddaggedeelte eindigde met een uiteenzetting over de Amerikaanse bezettingsoorlog in Irak en de acties daartegen van de Amerikaanse Vredesbeweging. George Martin (VS) legt uit dat het platform United for Peace and Justice meer dan 1400 lokale en nationale organisaties telt, die samen streven naar democratie en geweldloosheid. Ook ouders en militairen spreken zich uit. Martin was lid van een Fact Finding Mission in Irak en beschrijft de gruwelen van de oorlog en het onnoemelijke leed van de bevolking waar soms hele families gedood werden. Recent hield United for Peace and Justice nog een succesvolle Winter Soldier Hearing, dat zoals gewoonlijk volledig wordt doodgezwegen in de ‘corporate’ media. De bezetting moet stoppen en de troepen moeten terugkeren naar huis zo betoogt Martin verschillende keren. Maar de grootste politieke demonstratie in de geschiedenis, noch de (recente) 540 gelijktijdige bezoeken van de vredesbeweging aan Congresleden hebben het tij kunnen keren. In de publieke opinie groeit evenwel het verzet tegen de oorlog.

Panel 2: Het verzet tegen oorlog en bezetting. De strijd voor soevereiniteit en tegen buitenlandse inmenging

Jose Ramon Rodriguez behoort tot een van de stichters van de Venezuelaanse Vredesbeweging COSI. Hij benadrukte dat het basisprogramma van de Wereldvredesraad zoals dat is opgesteld bij de stichting van de organisatie in 1949 nog altijd actueel is. Een van de belangrijke punten was de bewapeningswedloop en de eis van de vredesbeweging tot algemene ontwapening. Ook stond de strijd tegen het kolonialisme centraal, die vandaag in een andere gedaante verder loopt vanuit het principe van de soevereiniteit van naties. Nog een belangrijk thema was het streven naar eerlijke handelsrelaties, dat net als de vreedzame coëxistentie nog altijd een actueel onderwerp is.
Rodriguez stelt dat er nood is aan een mondiale campagne tegen de nieuwe bewapening. De wapenuitgaven zijn de laatste jaren sterk gestegen. Er moet meer verzet komen tegen de productie van wapens. Dat is ook op lokaal niveau van belang. In diverse Latijns-Amerikaanse steden vormen de lichte wapens een immens probleem. Elke dag vallen er doden als gevolg van het gebruik ervan in de strijd tussen jeugdbendes.

Jamshid Ahmadi (Iran) start zijn uiteenzetting over de nefaste rol van de VS in het Midden-Oosten en meer specifiek de oorlogsretoriek van de Amerikaanse regering aan het adres van Teheran en de dreigende militaire aanwezigheid in de Perzische Golf. De Amerikaanse oorlogsretoriek heeft weinig of niets te maken met het vermeende nucleaire wapenprogramma van de Iraanse regering, wel met politieke, economische en militaire controle van de regio. De VS zijn verantwoordelijk voor de huidige wapenwedloop in het Midden-Oosten en de oorlogsdreiging. Het is dan ook Washington en bondgenoten die onder druk moeten worden gezet om te ontwapenen en uit de regio te verdwijnen. De Iraanse bevolking heeft in Irak gezien tot welke catastrofe een militaire interventie kan leiden en verzet er zich dan ook massaal tegen. Jamshid spaart ook niet zijn kritiek op het Iraanse regime. De jongste twee jaar is de repressie tegen mensenrechtenactivisten sterk toegenomen, krijgen media publicatieverbod, worden opposanten geweerd van deelname aan de verkiezingen en worden de rechten van arbeiders uitgehold, wat trouwens een gevolg is van de IMF- en Wereldbankpolitiek. Sinds vorig jaar is er een brede anti-oorlogscoalitie opgestart die zich verzet tegen een militaire interventie en ijvert voor vrede, democratie en rechtvaardigheid.

In Colombia heerst nog altijd een oud intern conflict met als belangrijke inzet de strijd om land. Boerenorganisaties vragen al decennia grondige landhervormingen. Volgens Carlos Lozano (Colombia) kan de leidende sociale klasse daarbij rekenen op de steun van het imperialisme. Omdat het land ten prooi viel aan een escalerend intern militair conflict (leger, paramilitairen en guerrilla) zag ook die leidende klasse zich genoodzaakt om de dialoog aan te gaan. Maar onder druk van de VS en de hardliners in het land werd het Plan Colombia gelanceerd dat er voor zorgde dat de dialoog werd afgebroken. De VS hevelden 1,2 miljard dollar over, geld dat hoofdzakelijk zou dienen voor Counter Insurgency-activiteiten en de aankoop van wapens. De VS wilden via het plan ook een tegenwicht bieden tegen de linkse regeringen in Latijns-Amerika. Het resultaat is de consolidatie van een autoritair, militair regime onder leiding van Uribe. De Colombianen zijn zelf verantwoordelijk voor een oplossing van het conflict in hun land, maar gezien de internationalisering ervan moet er ook op dat niveau naar een vreedzame uitweg worden gezocht.

In een panel over bezetting en het recht op soevereiniteit kan ook Palestina niet ontbreken. Fuad Rizik legt uit dat de alliantie Israël-VS tot doel heeft om het zogenaamde project voor een groter Midden-Oosten gestalte te geven dat zowel een politiek als militair luik bevat. De Israëlische agressie tegen het Palestijnse volk krijgt de steun van de VS. Israël overtreedt de resoluties van de Verenigde Naties en de sinds Madrid en Oslo afgesloten akkoorden. De kolonisatie en bezetting gaan door. Er worden voortdurend nieuwe nederzettingen gebouwd die samen met de bouw van de muur gezorgd hebben voor de confiscatie van grote stukken Palestijns territorium. De levensomstandigheden van de Palestijnen zijn erbarmelijk. Nochtans zijn de Palestijnen bereid om tot vrede te komen, als die maar rechtvaardig is: gebaseerd op de resoluties van de Verenigde Naties (stopzetting van de bezetting, een oplossing voor de vluchtelingen) met ook het recht op toegang tot het schaarse water.

Zivadin Jovanovic (Servië, ex-minister van Buitenlandse Zaken) snijdt de kwestie Kosovo aan. Volgens hem was de oorlog tegen Servië (1999) een eerste post-koudeoorlogstest van de VS voor een concept dat 3 luiken telt. De (1) interferentie in interne aangelegenheden gevolgd door (2) oorlog en (3) bezetting. Nadien is hetzelfde stramien op verschillende plaatsen in de wereld toegepast. In Servië werd gestart met de financiële ondersteuning van bepaalde NGO’s, zogezegd om te zorgen voor de democratisering van Servië. Ook bepaalde media werden gesteund. In een verder stadium werden volgens Jovanovic ook gewapende milities (‘terroristische organisaties’, zoals het UCK) bewapend en getraind. De rest van het verhaal is gekend. Er kwam oorlog met vervolgens een ontplooiing van NAVO-troepen in Kosovo.

Ook in de Westelijke Sahara is er duidelijk sprake van een bezettingsconflict. Mahfoud Salama van het Polisario Front schetst eerst de geschiedenis van het conflict. Daarbij is het belangrijk dat binnen de Verenigde Naties al vanaf de jaren zestig resoluties werden gestemd die het zelfbeschikkingsrecht van de Sahraoui benadrukken. De Westelijke Sahara kwam op de VN-lijst van de te dekoloniseren landen. Maar toen Spanje eindelijk bereid was om uit het gebied weg te trekken, was dat niet op basis van de VN-resoluties, maar werd de Westelijke Sahara in een akkoord opgedeeld in een noordelijk Marokkaans en zuidelijk Mauritaans deel. Later zou heel de Westelijke Sahara onder Marokkaanse controle komen. De Algemene Vergadering van de VN veroordeelden met resolutie 3047 de Marokkaanse bezetting en agressie. In 1991 komt er een akkoord uit de bus met een vredesplan dat voorziet in een referendum over de keuze tussen integratie of onafhankelijkheid. Uiteindelijk zou Marokko afstand nemen van het referendum (met de steun van Frankrijk) en bleef het vredesakkoord dode letter. 33 jaar later blijft Polisario ijveren voor het houden van een referendum met drie opties (integratie, autonomie en onafhankelijkheid). Vorig jaar is er een nieuwe opstand uitgebroken. Voor de Sahraoui zijn de levensomstandigheden in dit droge gebied zeer moeilijk.