Saddie Choua & Marc-Antoon De Schryver31 mei 2006 – 13:34

Dit veroorzaakte een storm van protest vanuit holebi-hoek: de forums van enkele holebi-sites en vooral het ‘gastenboek’ op de website van Silvy’s groepje ‘Sylver’ stroomden over van boze reacties – en de media waren er als de kippen bij om dit ‘conflict’ in de kijker te plaatsen.

De ‘feiten’

Wat had Khalid precies aan Gazet Van Antwerpen verklaard? (Of nauwkeuriger gesteld: hoe werden zijn woorden afgedrukt?)

“Een zoon die zegt homo te zijn komt thuis niet meer binnen. Nee, daar zou ik écht niet mee kunnen leven, met het idee dat mijn zoon anale seks zou hebben. Bweuk! Ik ken veel homo's en dat zijn dikwijls fijne mensen, maar hier ligt de grens. In mijn godsdienst is dat ook absoluut verboden, net zoals bij de christenen. Het is onnatuurlijk: lesbische vrouwen met kinderen, homohuwelijken...”

De reacties die deze woorden teweegbrachten waren zoals gezegd niet mals. Ter illustratie een kleine bloemlezing uit de berichten die gepost werden in Sylvers gastenboek:

Khalid vindt anale seks "Bweuk!" want het past niet in zijn godsdienst, maar moslimmeisjes laten zich wel massaal in hun kont nemen omdat ze maagd moeten blijven! Hypocrisie, Hypocrisie, Hypocrisie! (Jos, 25/04/2006) en wat is het volgende Khalid? Sylver in een bourka op het podium? (jefke, 26/04/2006) Weer een voorbeeld hoe verrijkend en ruimdenkend die ene bepaalde godsdienst is (pj, 25/04/2006) altijd moeten wij respect tonen voor de diverse godiensten, absoluut gelijk! maar nooit wederzijds respect voor onze maatschappij! (Seb, 25/04/2006) je bent blijkbaar snel een slaafse vrouw geworden dat je plots draait zoals de wind en braaf je man volgt. Aanpassen of terugsturen die handel, volgens zijn geloof zou jij niet eens mogen opgetut zijn, laat staan met u borsten shaken (Rambi, 24.04.2006)

Deze hevige emoties ontgingen de media niet: zij sprongen op de zaak en wisten zo een graantje mee te pikken. Zowel Gazet van Antwerpen als Het Laatste Nieuws berichtten over de rel en publiceerden talloze lezersbrieven, en het VTM-programma Recht van Antwoord opende met dit item haar uitzending van 2 mei 2006, om maar enkele voorbeelden te noemen.

En zo werd Vlaanderen weer maar eens een zoveelste vluchtig, snel vergeten ‘debat’ rijker. Maar de patronen die zich, voor wie kijkt van op kritische afstand, in de individuele reacties en in de aanpak van de media aftekenden, geven te denken. Daarover gaat deze tekst.

Khalid: individu of Marokkaan?

De uitspraken van Khalid zijn te betreuren en helpen niemand vooruit. Maar is de mediaheisa niet wat overtrokken? Want bij nader inzien reageert Khalid zoals tal van andere Vlamingen dat ook zouden doen. Lees er zijn woorden nog eens op na:

'Een zoon die zegt homo te zijn komt thuis niet meer binnen. Nee, daar zou ik écht niet mee kunnen leven, met het idee dat mijn zoon anale seks zou hebben. Bweuk! Ik ken veel homo's en dat zijn dikwijls fijne mensen, maar hier ligt de grens. In mijn godsdienst is dat ook absoluut verboden, net zoals bij de christenen. Het is onnatuurlijk: lesbische vrouwen met kinderen, homohuwelijken...’

Wat is er waarschijnlijk gebeurd? Het door de journalist gesuggereerde idee van een homoseksuele zoon brengt hem van zijn stuk en roept zijn spontane afkeer op - impulsieve reactie die hij in een eerste beweging (dwz. enkele seconden later) onhandig tracht te verantwoorden door naar religie en het ‘onnatuurlijke’ karakter van anale seks te verwijzen. Als de hele kwestie enkele dagen later al wat meer bezonken is, luidt het: “Ik heb misschien impulsief gereageerd. Als mijn zoon naar mij zou komen, ik zou begod niet weten hoe ik zou reageren”.

Mocht er in deze materie zoiets als een ‘doorsnee Vlaming’ bestaan, dan lijken we met Khalid aardig in de buurt te komen. Maar onvermijdelijk rijst dan de vraag: wat is de nieuwswaarde van een individu dat hetzelfde zegt als enkele miljoenen andere Vlaamse individuen? Naïeve vraag! Khalid is voor de media helemaal geen Vlaams individu, hij is een Marokkaan. En daarom, zoals elke Marokkaan, een inwisselbaar product (en vertegenwoordiger) van zijn Marokkaanse cultuur en gemeenschap. Zulk hokjesdenken heeft een naam: racisme.

Ter illustratie nog eens een greep uit de berichtjes in het Sylver-gastenboek:

Zulke Middeleeuwse uitspraken zijn een slag in het gezicht en onvergeeflijk. Dit is Vlaanderen, niet Marokko!! (Liesbet, 26/04/2006) Trouw in Marokko, en blijf daar, wilt ge? Die hun denkpatroon komt nog goed overeen met dat van u (en dat van de gemiddelde Belg vijf eeuwen terug) (C, 25/04/2006) En dat verwacht meer verdraagzaamheid voor een andere cultuur. Hoe dom... Misschien moet die andere cultuur zich eerst maar eens aanpassen aan het jaar 2006. (Stijn, 26/04/2006)

Toch vreemd hoe Khalid, als hij ‘hetzelfde’ zegt als ‘wij’, toch verschijnt als ‘iets anders’. Als Marokkaan. Dwz: als ons tegendeel. Of hoe vastgeroeste denkschema’s sterker zijn dan de werkelijkheid die zich aan ons opdringt.
Want daar komt het uiteindelijk op neer: de onmacht (of onwil?) om uit dit ingebakken racistisch denkkader te stappen (en uit de hiërarchische opposities die dat denken vergezellen: goed, modern, eerlijk versus slecht, ouderwets, hypocriet) maakt ons hopeloos bijziend.

Exotisering van de homofobie: wast witter dan wit

Het cliché van de ‘homofobe allochtoon’ heeft – na enkele jaren propaganda (waarin steevast een link wordt gelegd met ‘de allochtone cultuur’ en/of ‘de islam’) – heel diep wortel geschoten in de dominante verbeelding, waar het ook bepaalde ‘nuttige functies’ vervult.

Het effect van deze propaganda is niet alleen dat een beeld wordt geschapen van allochtonen als ‘essentieel’ homofoob, maar ook en vooral: een beeld van homofobie alsof het nog enkel een zaak is van ‘allochtonen’.

En daarin schuilt precies het nut van dit cliché. Het laat ons toe om, ten koste van ‘de ander’, ons eigen zelfbeeld op te krikken. Het laat ons toe om, met ‘de ander’ als bliksemafleider, de spanning tussen onze (verheven) waarden en onze (minder verheven) praktijken te verdoezelen. Het laat ons ten slotte toe om, via ons ‘waardenconflict’ met die ‘ander’, de (denkbeeldige) éénheid van het ‘eigen volk’ te herstellen.

Het beeld dat verschijnt is het volgende:

“Wij” – de “echte”, “normale”, “autochtone” Vlaamse samenleving – hebben onze homofobie bestreden en overwonnen. “Wij” hebben die duivel definitief uitgedreven. Voor “ons” is homofobie voltooid verleden tijd. Maar “zij” staan natuurlijk zover nog niet, gevangen als ze zijn in hun Middeleeuwse Moslimcultuur…

M.a.w.: Vlaanderens ‘residuele’ homofobie is allochtone homofobie. Dus: als het alleen van “ons” afhing zou België een paradijs zijn voor holebi’s – “wij” hebben onze evolutie immers voltooid. Maar ja, er zijn die vervelende, primitieve allochtonen…

(Of hoe je wordt uitgenodigd te dromen: als die allochtonen er nu eens niet waren…)

Onhoudbaar zelfbeeld

We zien dus dat de ‘allochtonen’ dienst doen als zondebok, in de meest klassieke zin van het woord: de Bijbelse bok die tijdens de riten van de Grote Verzoendag door handoplegging werd beladen met de zonden van het volk en dan de woestijn werd ingejaagd (Lev. 16: 7-10).

Alleen wordt dit mechanisme van projectie à ls mechanisme vergeten, ‘ontkend’ (à ls projectie, à ls zuiveringsritueel – en dwz. als ‘feitelijke leugen’ – onzichtbaar). We geloven dat de zondebok ook écht degene is die de zonden waarmee hij wordt beladen heeft begaan!

Elke nuchtere observatie van de Vlaamse samenleving – waar de voedingsbodem voor homofobie helaas nog meer dan vruchtbaar genoeg is, en waar dat onkruid dan ook welig tiert – spreekt dit natuurlijk tegen. Maar als de leugen vaak genoeg herhaald wordt, en nooit wordt tegengesproken, krijgt hij de allures van een ‘waarheid’.

Uiteraard trappen ook heel wat holebi’s in deze val. Waarmee nog een ander effect van deze vertekening aan het licht komt: ze zet minderheden tegen elkaar op, breekt de onderlinge solidariteit waarmee ze in hun respectieve emancipatiebewegingen gebaat zouden kunnen zijn. Want holebi’s kunnen toch niet solidair zijn met hun (énige resterende) vijanden – dé allochtonen?

Excuses NIET aanvaard (want racisme is lekker)

De ‘schandalige’ uitspraken van Khalid blijken voor velen een handig voorwendsel te zijn om zich te buiten te gaan aan het platste racisme:

Sylvie, gij vuil trut! Wel uw zakken komen vullen in de GAY-discotheken en dan uwe bruine joekel zoiets laten zeggen. (Ilse, 26/04/2006), Typisch...stom wijf, nu ziede wa ge voorkrijgt als ge met nen buitenlander ligt aan te pappen... Bol het met 2 af uit Belgie...suckers... (White Pride World Wide, 26/04/2006), Domme marokkanenhoer (HH 88, 26/42006), Doe gij uw benen maar open voor alles wat zwart ziet, voor meer ben je toch niet goed, hoer!! (Eric, 27/4/2006), stuur die zwarte terug naar zijn land hoe is het mogelijk zo iets zeggen (dirkk, 28/4/2006).

Dat Khalid enkele dagen na de publicatie van het interview zijn excuses heeft aangeboden, telt natuurlijk niet – de racistische stortvloed gaat gewoon door. De sfeer lijkt er één te zijn van ‘denk je soms dat we, nu onze racistische razernij ontketend is, gaan inbinden? Omdat hij zijn woorden terugneemt? Net nu we ons zonder scrupules want ‘uitgelokt door zijn discriminerende uitspraken’ heerlijk kunnen laten gaan? Are you mad? Dit is gewoon veel te lekker…’

Het is onthutsend dat ook de makers van het VTM-programma Recht van Antwoord zich hieraan schuldig maken. Wanneer zij op 2 mei 2006 het thema ter sprake brengen (in een enscenering die op een virtuele lynchpartij lijkt, en zónder dat Khalid ‘recht van antwoord’ krijgt), doen ze dat zonder ook maar ergens gewag te maken van Khalids publieke excuses, hoewel die dateren van 24 april!

VTM kiest er dus bewust voor om een halve waarheid (dwz. een leugen) de wereld in te sturen, louter en alleen omdat dit de kijkcijfers (en dus de reclame-inkomsten) van dit programma – dat het moet hebben van simplisme en extreme contrasten – de hoogte in jaagt.

Toppunt (maar typisch) is dat dezelfde aflevering van Recht van Antwoord ook een straf staaltje van ‘twee maten twee gewichten’ laat zien. Wanneer even later in het programma, in het kader van een ander sensationeel thema, één van de gasten langs haar neus weg een homofobe uitspraak doet, lijkt niemand daar aanstoot aan te nemen!

In het format van Recht van Antwoord is er nu eenmaal, net zoals in Gazet Van Antwerpen, geen plaats voor nuances, alleen voor groteske clichés. En het cliché van de ‘homofobe allochtoon’ is er zo één.

Vicieuze cirkel, neerwaartse spiraal

De vraag “Maar het is toch een feit dat Khalid dit heeft gezegd? Dat moet toch niet verzwegen worden?” verschijnt nu in al haar (niet zo onschuldige) naïviteit. Deze zaak maakt immers duidelijk dat ‘feiten’ niet zomaar gegeven zijn, maar worden geënsceneerd.

Om te beginnen: waarom werd deze vraag aan Khalid gesteld? Zoals een bezoeker van Maghrebmagazine.nl terecht noteerde: ‘Echt een typische vraag aan een moslim. Die ze heel typisch nooit aan een niet-moslim stellen’.

En zo tekent zich volgende vicieuze cirkel af. Het was het cliché van de ‘homofobe allochtoon’ dat ten grondslag lag aan de vraag van de journalist. En dus aan (de enscenering van) de rel. Rel die op haar beurt weer het cliché versterkt.

Dit geeft te denken over de rol van de media in onze samenleving. Als zij niet in staat (of bereid) zijn kritisch om te gaan met bestaande clichés; als zij ervoor kiezen om – onder het mom van “wij geven de feiten weer, niets dan de feiten” (hoewel deze geconstrueerd zijn) – steeds weer de heersende clichés te verspreiden; als zij niet bewust eens een andere dan de dominante voorstelling van zaken willen tonen… dan spelen zij absoluut niet de ‘neutrale’ rol waarop ze zich beroepen (“wij brengen gewoon de feiten”), maar sleuren ze integendeel actief onze samenleving steeds verder mee in een neerwaartse spiraal van simplisme, racisme, polarisatie en uiteindelijk, wellicht, geweld.

www.kifkif.be