Jo10 juli 2008 – 17:35

Klik hier voor het eerste deel van het opiniestuk, over media en politiek.

Klik hier voor het derde deel van het opiniestuk, over het socialisme in Vlaanderen.

Wie de politieke geschiedenis van België goed kent, weet dat de Vlaamse Socialistische Partij (VSP), opgericht door Edmond Van Beveren in 1877, de eerste Belgische politieke partij was met een 'V' voor Vlaams in haar naam. In 1880 werd de partij omgedoopt tot Belgische Socialistische Partij (BSP) en in 1885 tot Belgische Werkliedenpartij (BWP).

Het is misschien maar een voetnoot in de geschiedenis. Edmond Van Beveren is de oprichter van de Vooruit in Gent en één van de belangrijke historische figuren van het socialisme in Vlaanderen.

De Vlaamse beweging bestond daarvoor al, zij het niet in de vorm van een politieke partij. Toen België in 1830 onafhankelijk werd van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, was dit wellicht niet de wens van àlle Vlamingen.

De taal van Willem I

Willen I had het Nederlands als officiële taal opgelegd aan de provincies Antwerpen, Limburg, Oost- en West-Vlaanderen. Hij beschouwde het Nederlands als de nationale taal en Frans en Duits als lokale talen. Vanaf 1819 vaardigt hij taalwetten uit voor de vernederlandsing van de Vlaamse gewesten. Het KB van 1819 wordt in 1822 ook van toepassing op de arrondissementen Leuven en Brussel. Het aantal Franstaligen in Brussel is tussen 1760 en 1821 van 5 à 10% van de autochtone bevolking tot 25% gestegen. Actief in strategische sectoren zoals de pers verhogen ze het prestige van het Frans en remmen de invoering van het Nederlands af. De vernederlandsingspolitiek van de regering slaagt er dan ook niet.
(bron: nieuwe encyclopedie van de Vlaamse beweging)

De beoogde Nederlandse natievorming draait uit op een mislukking. Noord- en Zuid-Nederlanders hebben sedert de scheiding op het einde van de 16de eeuw al te zeer een eigen identiteit ontwikkeld. Op de dieperliggende culturele en mentale kloof enten zich politieke tegenstellingen. Het katholieke protest tegen de kerkpolitiek van de koning en het misnoegen over zijn autoritaire regeringsstijl groeien. ("Wij willen Willem weg!")

Belgische revolutie

De oppositie verenigt zich in het zgn. monsterverbond van liberalen en katholieken. De unie streeft naar de vestiging van een parlementair regime met pers- en onderwijsvrijheid en ministeriële verantwoordelijkheid, waardoor de koning niet meer eigenmachtig kan regeren. Willem I doet in 1829 nog toegevingen aan de oppositie (o.a. op taalgebied), maar blijft op het meest cruciale punt, de ministeriële verantwoordelijkheid, onwrikbaar.

De Belgische Revolutie was geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting. De drang naar individuele vrijheid en parlementaire democratie en het verlangen naar onafhankelijkheid van de Hollanders waren uitingen van een sterk opkomend liberalisme en nationalisme. Het Voorlopig Bewind riep op 4 oktober 1830 de onafhankelijkheid uit van de Zuidelijke Nederlanden onder de naam België. Toch wordt België in 1831 een constitutionele monarchie.
(bron: Wikipedia)

De taalpolitiek heeft in het anti-Nederlandse verzet maar een beperkte rol gespeeld. Zij heeft evenwel gunstige gevolgen gehad voor het Nederlands in Vlaanderen. De taal is door haar contact met het Noorden tussen 1815 en 1830 op een hoger niveau getild.

Zuidelijke Nederlanden vierendelen?

Na 1830 kwamen er allerlei scenario's op de onderhandelingstafels van het Voorlopig Bewind. Het verdelingsplan Talleyrand is een door Frankrijk uitgewerkt plan voor de verdeling van België, Luxemburg en delen van Nederland in de tijd na 1830. Zo was er onder andere het Verdelingsplan Talleyrand. De Franse ambassadeur Talleyrand werkte in Londen een verdelingsplan uit, waarbij Zuidelijk Brabant geannexeerd zou worden bij Frankrijk. Brussel en de huidige Vlaamse rand zouden in dat scenario al heel lang Frans grondgebied zijn. Antwerpen en Gent zouden onder Brits protectoraat komen. Luxemburg en de Duitstalige provincies zouden bij het toemalige Pruisen worden gevoegd. Alleen in de Kempen en in het Maasland zou nog Nederlands gesproken worden. Het gebied tussen Maas, Demer en Schelde, boven de Oranjestad Diest, zou immers opnieuw bij Nederland worden aangesloten. De Zuidelijke Nederlanden zouden dus letterlijk gevierendeeld worden. Van een eventuele Vlaamse beweging was er dan geen sprake meer.

bron: Wikipedia

Het voorstel had het kunnen halen, want alle toenmalige West-Europese grootmachten kregen iets toebedeeld. Maar zoals gezegd, de Belgische Revolutie was geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting en drang naar individuele vrijheid en parlementaire democratie.

België onafhankelijk

Na de onafhankelijkheid van België in 1831, schaffen de Belgische revolutionairen de taalwetgeving van Willem I af. Ze maken van het Frans de officiële taal van het centrale bestuur en het leger en kondigen met artikel 23 van de grondwet de taalvrijheid af. Dit laatste houdt in dat niet alleen burgers maar ook ambtenaren en magistraten vrij zijn in hun taalkeuze, m.a.w. de taal van de bevolking kennen is niet langer een verplichting.

Als gevolg hiervan komt in Vlaanderen een verfransingsproces op gang, dat sneller en grondiger verloopt in Brussel. Op het platteland en in kleine provinciesteden blijft de volkstaal in gebruik in de gemeentelijke administratie en de rechtspraak. Het volksonderwijs, de politierechtbanken en vredegerechten blijven eveneens Nederlandstalig.

De verfransing valt samen met het economische verval van Vlaanderen en de industriële opgang van Wallonië. De ongelijkmatige economische ontwikkeling zal Vlaanderen en Wallonië in vele opzichten eigen kenmerken geven. Op het Vlaamse platteland heersen Kerk en lokale grondbezitters die ondanks de afschaffing van het Ancien Régime hun macht hebben behouden. In industriële en sterk verstedelijkte Waalse gebieden staat het liberalisme, later het socialisme sterk.
(bron: nieuwe encyclopedie van de Vlaamse beweging)