Leo Broers26 oktober 2008 – 17:12

Vreemd dat u met de titel 'De geschiedenis van de wereld van morgen' uitpakt op een moment dat iedereen, zoals u zelf zegt, de trappers kwijt is. Weet u dan wél waar we naartoe gaan?
COOLSAET: “Dat is niet vreemd. Juist wanneer mensen de trappers kwijt zijn, is het noodzakelijk om orde te scheppen in de dagdagelijkse berichtgeving. Waar we naartoe gaan, kan ik niet zeggen. De toekomst kan je niet voorspellen, je moet de toekomst maken. Mensen of samenlevingen die onzeker zijn kunnen soms heel eigenaardig reageren. Door de krachten te schetsen die aan het werk zijn kan je samenlevingen voor keuzen stellen. En op basis van die keuzen zal de toekomst zijn wat ze is.”

We leven meer en meer in een angstmaatschappij: angst voor het klimaat, angst voor terrorisme, angst voor recessie, noem maar op. Is angst een slechte raadgever die we naast ons moeten neerlegen, of moeten we angst au sérieux nemen?
COOLSAET: “Alleszins moet je angst au sérieux nemen, want angst veroorzaakt een pessimistische samenleving. Maar je moet je tegelijk voorhouden dat angst zich in ons hoofd afspeelt. Angst voor terrorisme bijvoorbeeld, is niet in overeenstemming met de realiteit, want het aantal aanslagen en slachtoffers zijn minimaal. Een van de doelstellingen van dit boek is juist die angst in perspectief te plaatsen, want het is pas wanneer mensen minder angstig zijn dat ze zich gaan inzetten voor een betere samenleving. Democratische partijen moeten hier veel meer op inspelen. Anders laten ze de samenleving ten prooi aan populistische partijen en extreem rechts. Om een voobeeld te geven: als je als partij niet inspeelt op het gevoel van angst voor migratie, dan laat je de kans aan het Vlaams Belang om te scoren.”

Hoe kan je angst voor migratie wegnemen?
COOLSAET: “Door het hele historische verhaal te geven. Doorheen de geschiedenis hebben samenlevingen altijd problemen gehad wanneer er sprake was van migratie. Migratie creëert nu eenmaal spanningen. Overheden en sociale bewegingen moeten daar werk van maken. Ze moeten het uitleggen, uitleggen en uitleggen. Zodat de mensen minder bang worden.”

U legt het uit door te wijzen op de nood aan meer mensen in Europa om de vergrijzing te betalen, maar u gaat voorbij aan het feit dat de migratiegolven nog nooit zo groot geweest zijn. Steeds meer mensen vluchten om politieke, economische en ecologische redenen.
COOLSAET: “Toch is vandaag de migratie kleiner dan honderd jaar geleden. Toen schatte men dat tien procent van de wereldbevolking aan het migreren was, nu is dat naar schatting drie procent. Men vergeet ook dat het gros van de vluchtelingen bij de buurlanden aanklopt en niet naar Europa komt. Hoedanook zullen migratiegolven altijd problemen veroorzaken. De vuistregel zegt dat het drie generaties duurt vooraleer nieuwkomers als landgenoten beschouwd worden. Het beste socialisatiemiddel is werk vinden. Niet alleen voor de eerste generatie, maar ook voor de kinderen en de kleinkinderen. En elk individu moet zijn verantwoordelijkheid nemen, door een migrant te beschouwen als een individu en niet als lid van een andere groep, ook al draagt de persoon die voor jou staat een hoofddoek.”

Samenlevingen die onzeker zijn kunnen soms heel eigenaardig reageren, zei u daarnet. Dat hebben de VS ook gedaan na de aanval op het WTC.
COOLSAET: “Het is opvallend dat men in de VS begint te beseffen dat men heeft overgereageerd na de aanslagen van 11 september. Dat is een gezonde reflex. Terrorisme is nauwelijks nog een discussiepunt tussen Obama en McCain en ook in de publieke opinie neemt het belang ervan af. Jaar na jaar zie je de angst voor terrorisme afnemen in de Amerikaanse opiniepeilingen. Hoe langer hoe meer beschouwt men het als een exceptionele gebeurtenis. Men wordt dus meer realistisch over de bedreiging van het terrorisme; en gelukkig maar.”

Heeft 11 september de wereld veranderd of niet?
COOLSAET: “De aanslagen hebben de wereld niet veranderd. Velen dachten dat 11 september de strijd van de 'beschaving' tegen het 'terrorisme' inluidde. Maar dat is het niet geworden. De wetten die de wereldpolitiek vandaag kneden, zijn de oeroude wetten van het komen en gaan van de grote mogendheden. Dus eigenlijk zitten we vandaag terug in de toestand van 10 september 2001.”

De periode van na de Koude Oorlog dus. Daar zijn volgens u vier grote mogendheden uitgekomen. De VS, de Europese Unie, Rusland en China. Moeten we afwachten om te zien wat daarmee gaat gebeuren?
COOLSAET: “Neen, dat is niet afwachten. Wat je volgend mij zal zien is een patroon waarbij die vier grote mogendheden soms met elkaar zullen samenwerken en soms met elkaar gaan botsen. En dat is volgens mij de politiek van de komende decennia.”

Maar dat botsen kan catastrofaal zijn.
COOLSAET: “Ja, dat kan inderdaad catastrofaal zijn. Daarom moet er gestreefd worden naar een overkoepelende doelstelling die dat afwisselend patroon van samenwerken en botsen in een keurslijf duwt. En volgens mij is de rol die de Europese Unie daarin speelt cruciaal. We moeten niet eufemistisch doen, de Europese Unie is een belangrijk machtsblok dat in staat is om een alternatieve agenda naar voor te schuiven. Europa kan een voortrekkersrol spelen bij problemen die de nationale grenzen overstijgen. Kijk maar naar de opwarming van de aarde, een mondiaal probleem dat de EU op een unieke manier bepleit. Zaken centraal plaatsen als het gebruik van natuurlijke rijkdommen of de verspreiding economische welvaart, dat kan de Europese Unie. Maar of ze dat zal doen, hangt af van de druk die de Europese samenleving gaat uitoefenen op beleidsmensen.”

Is dat niet de rol van de VN?
COOLSAET: “Ja maar de VN staat machteloos zolang de grote staten haar niet in een bepaalde richting sturen. Wat mij opvalt is dat de EU voor mondiale problemen de VN altijd centraal plaatst. De VN is belangrijk, ze heeft een onvervangbare waarde als legitimiteit, maar je mag niet voorbijgaan aan het feit dat veel groeilanden en derdewereldlanden de VN beschouwt als de megafoon van de rijke landen. En het is pas als de VN, mede onder druk van Europese Unie opkomt voor de belangen van de zwakken, dat ze aan geloofwaardigheid zal winnen. Dat voelt men in NY zeer sterk aan.”

Om af te ronden. In uw boek schrijft u: “Vraag niet wat de maatschappij kan doen voor u, maar wat u kan doen voor de maatschappij.” Dat is te vaag. Kunt u concreter zijn.
COOLSAET: “Neen, dat is niet te vaag. Dat stelt zich op alle vlakken van het maatschappelijke leven. Inzake migratie bijvoorbeeld mag je niet verwachten dat de overheid alle problemen kan oplossen. Jij hebt daar ook een rol in te spelen. Staten spelen een belangrijke rol bij de energietransitie, maar het is ook een individuele verantwoordelijkheid. Je kan stemmen op een partij die een solidaire samenleving nastreeft. Je kan debatten voeren tegen extreemrechts. In je dagelijkse leven kan je maatschappelijke keuzen maken die, als ze gedragen worden door anderen, de politiek in een andere richting duwen. Hou dus op met de politiek voortdurend te verwijten, als het enige wat je zelf doet stemmen is. Het sociale engagement om een solidaire samenleving te maken is een individuele verantwoordelijkheid. Dat is concreet.”