Leo Broers26 oktober 2008 – 17:18

Onze samenleving wordt gekweld door onzekerheid en angst voor de toekomst. Nooit eerder volgden onheilsberichten elkaar zo snel op. Nog niet zo lang geleden vreesden we dat terrorisme en de War on Terror zouden leiden tot de finale botsing van beschavingen. Uiteindelijk bleek die voorspelling ferm overdreven. Onze hoofdbekommernis van gisteren, de opwarming van de aarde, maakt vandaag plaats voor de vrees dat de financiele crisis op recessie en depressie afstevent. “Angst drijft mensen in een egelstelling, verengt onze geest en schakelt helder denken uit,” volgens Rik Coolsaet, professor internationale politiek in Gent. Daarom schreef hij “De geschiedenis van de wereld van morgen”, een geslaagde poging om het een en ander in perspectief te plaatsen.

Een blik werpen op het verleden, helpt meestal het heden beter te begrijpen. Mensen kunnen onzeker worden door snelle veranderingen. Maar het is niet omdat onze generatie getuige is van ontwikkelingen zoals internet, bluetooth, iPhone, Facebook en e-banking, dat ons tijdperk daarom zo uniek is. Wie leefde tussen 1860 en 1914, heeft de opkomst van elektriciteit, telefoon, film, spoowegen en vliegtuigen meegemaakt. Die ontwikkelingen waren niet minder ingrijpend. Ook nu zal de samenleving een halve eeuw nodig hebben om te wennen aan deze technologische revolutie.

We drijven op een stroomversnelling, een tijdperk waarin verschillende ingrijpende veranderingen samenvloeien: met het einde van de Koude Oorlog zitten we in een transitie van een oude naar een nieuwe wereldorde; tegelijk verkleint de wereld razendsnel door de ingreep van mondialisering; voeg daar impact van de nieuwe technologische mogelijkheden aan toe en je hebt te maken met wat Coolsaet “een golfslag van de geschiedenis” noemt. “En,” schrijft hij “als een samenleving te snel verandert, dan worden mensen onzeker.”

Het valt Coolsaet op dat er in onze samenleving een tekort is aan samenhorigheid en een teveel aan ongelijkheid. Er is geen gemeenschappelijk project meer dat ons bindt, waardoor de samenleving gemakkelijker polariseert en het Wij-tegen-Zijdenken toeneemt. Dat is zeker geen lokaal fenomeen. Coolsaet merkt op dat extreem rechtse partijen in Europa en de religieuze revival in moslimlanden tegelijkertijd ontsonden en dat ze ook op dezelfde voedingsbodem teren. Maar radicalisering is niet noodzakelijk fout. Ghandi, Martin Luther King en Nelson Mandela zijn maar enkele voorbeelden van mensen die aan de wieg stonden van positieve veranderingen als gevolg van een radicale strijd. Volgens Coolsaet is ongelijkheid doorheen de geschiedenis de voornaamste oorzaak van ongenoegen. Door de ongelijkheidskloof te dichten, verdwijnt de voedingsbodem voor
radicalisering.

Voor een nieuwe stabiele wereldorde is het nog enkele decennia wachten, denkt Coolsaet. Vandaag wordt wereldpolitiek bepaald door vier grote mogendheden die na de Koude Oorlog op de voorgrond traden: de VS, de Europese Unie, Rusland en China. De VS zijn niet meer de hyperpuissance van welleer. Militair zijn nog steeds de sterksten, maar onder andere door hun unilateraal optreden in Irak hebben ze aan politieke invloed ingeboed. Op economisch vlak is de Europese Unie het grootste handelsblok geworden. Hoe die vier mogendheden zich in de toekomst gaan verhouden, zal afhangen van in welke mate ze zullen samenwerken of botsen. Coolsaet ziet hier een belangrijke rol weggelegd voor de Europese Unie. De Unie staat voor multilateralisme en is de enige van de vier grote spelers die bij elk internationaal dossier VN naar voor schuift.

Maar internationale samenwerking is slechts mogelijk als er een gemeenschappelijk doel is. Daarom besluit Coolsaet zijn boek met een pleidooi voor een nieuw sociaal contract. Alle ondertekenaars delen dezelfde waarden en normen, en hebben dezelfde wetten en plichten. Dat is ook in het belang van de grote mogendheden zelf, want ze zullen nooit aanvaard worden als hun macht niet aan bepaalde regels is onderworpen. Op nationaal vlak wijst Coolsaet voor zo'n sociaal contract naar een nieuw soort welvaartsstaat die excessen wegwerkt en inwoners verzekert tegen risico's waartegen zij zelf niet zijn opgewassen. De samenleving moet perspectief bieden en mag mensen niet uitsluiten, maar insluiten.

Verwacht van “De geschiedenis van de wereld van morgen” geen voorspelling van de toekomst, maar wel een zeer goed geschreven en begrijpbaar beeld van de wereld van gisteren en vandaag, in het licht van morgen.