Zo stipuleert het regeerakkoord van maart 2008 de verduidelijking van de regularisatiecriteria in een omzendbrief (langdurige procedure, ziekte en een prangende humanitaire situatie, met inbegrip van de duurzame lokale verankering). Bijna een jaar later blijft het wachten op de betreffende omzendbrief en zijn de aangekondigde regularisatiecriteria bijgevolg nog steeds niet van kracht. Hierdoor komt er voor de vele papierlozen maar geen einde aan de prangende onzekerheid in mensonwaardige omstandigheden waarin zij reeds veel te lang verkeren. Daarenboven stelde de VUB 28 februari voorop als allerlaatste deadline waarop haar papierloze gasten het universiteitsterrein dienen te verlaten. Eerder schoof de VUB 28 januari naar voren als uiterste datum, maar stelde deze bij nadat premier Van Rompuy beloofde om tegen eind februari een doorbraak de forceren in het regularisatiedossier. Een uiterst cruciale periode breekt dan ook aan voor de mensen zonder papieren. Enerzijds wordt uitgekeken naar de langverwachte omzendbrief en blijft het angstvallig afwachten of de regering deze weken haar belofte nakomt, anderzijds dreigt de VUB hen te verjagen.

Een hoofdrol in dit verhaal wordt opgeëist door Annemie Turtelboom die tijdens de verkiezingen van 10 juni 2008 niet werd herverkozen als kamerlid maar ondanks die persoonlijke nederlaag toch werd opgevist als Minister van Migratie- en Asielbeleid in de regering Leterme I. Haar wordt verweten dat ze blijft weigeren de langverwachte omzendbrief of circulaire rond te sturen. Dit terwijl vorige lente(!) verkondigd werd dat de brief er “ten laatste eind mei, begin juni” zou zijn. Vervolgens werd dit “wellicht voor het zomerreces” en nog later zou er “tegen 14 oktober” een doorbraak zijn.

Het niet respecteren van de aangekondigde uiterste data leidde tot heel wat wrevel bij verscheidene vluchtelingenorganisaties wiens gebundelde klachten later gegrond zouden worden verklaard door de ombudsman, wat leidde tot de ondervraging van minister Turtelboom in de Kamer. Dat de deadlines niet gerespecteerd werden zou volgens haar te wijten zijn aan strubbelingen binnen de regering. Zelf zou zij namelijk in mei reeds een omzendbrief klaar hebben gehad waarin de krachtlijnen uit het regeerakkoord omgezet werden in objectieve criteria. Eerder (in mei) lekte uit dat zij meerbepaald voorzag in een puntensysteem om uit te maken of papierlozen voldoende ‘lokaal verankerd’ zijn om geregulariseerd te worden.

In het bewuste systeem zoals het toen bekend raakte zijn aan de hand van vijf criteria punten te verdienen; wie 70 punten behaalt wordt vervolgens geregulariseerd:

Werk (40 punten):
40 punten voor wie werkt in een knelpuntberoep
30 punten voor wie een ander beroep uitoefent
20 punten voor wie gewerkt heeft
10 punten voor wie een jobaanbod heeft
0 punten voor wie nooit gewerkt heeft

Sociaalcultureel engagement (20 punten):
20 punten voor actieve inzet
10 punten voor zwakke inzet
0 punten bij geen aantoonbare inzet

Taalkennis (20 punten):
20 punten voor goede kennis
10 voor basiskennis
0 wanneer je de taal totaal niet kent

Kinderen (10 punten):
10 voor schoolgaande kinderen
Anderen krijgen geen punten

Mening van de burgemeester
10 punten bij positief advies
0 punten bij geen advies
-10 punten bij negatief advies

Hiermee koppelt minister Turtelboom regularisatie duidelijk aan werk en pleit ze op die manier voor economische migratie. Dat het belang van activering nauwelijks onderschat kan worden spreekt voor zich maar neemt niet weg dat vele vragen rijzen bij deze koppeling van regularisatie aan werk. Algemeen bekend en niet verwonderlijk is namelijk dat het bij een gebrek aan de benodigde papieren welhaast onmogelijk is om opgenomen te worden in het reguliere arbeidscircuit, ongeacht competenties, kwalificaties en motivatie. Over deze interpretatie van de krachtlijnen uit het regeerakkoord bestaat dan ook geen eensgezindheid binnen de regering. In tegenstelling tot Turtelboom ijveren PS en cdH voor een grote regularisatieronde van wie hier reeds is. Meerbepaald Joëlle Milquet, minister van Werk en Gelijke Kansen, pleit voor een brede regularisatie van mensen zonder papieren. Daarmee begeven beide ministers zich op elkaars terrein en laten ze daarbij erg weinig ruimte voor een compromis.

Het aanhoudende politieke gekrakeel zorgt ervoor dat al maandenlang over de hoofden van de betrokkenen heen wordt gepraat. En het klopt weliswaar dat ondertussen volgens de huidige wetgeving wordt geregulariseerd, maar het nieuwe regeerakkoord voorziet bredere criteria om ook asielzoekers die in een prangende humanitaire situatie zitten aan papieren te helpen. Het belang hiervan beseft men slechts terdege wanneer men weet dat er sinds de grote regularisatieronde in 2000 nauwelijks nog geregulariseerd werd om humanitaire redenen (met uitzondering van ernstig zieken die niet in eigen land behandeld kunnen worden). Net daarom zijn er nu heel wat goed geïntegreerde mensen die hier al jaren verblijven, de taal spreken en uitzicht hebben op vast werk maar het nog steeds zonder papieren moeten stellen.

Tot de nieuwe criteria in de praktijk worden omgezet gonst het dan ook van de speculaties en geruchten, maar verandert er niets aan de schrijnende en uitzichtloze situatie van veel papierlozen. Meer zelfs, ondertussen blijft Vreemdelingenzaken invallen organiseren en uitwijzingsbevelen sturen naar mensen die onder de nieuwe criteria allicht perfect regulariseerbaar zijn. Daarnaast zijn er de verschillende uitgeprocedeerden die een negatieve beslissing niet meer als het einde zien, maar daarentegen hopen dat ze met de nieuwe regularisatiecriteria wel in aanmerking zullen komen.

Dat het met andere woorden de hoogste tijd is voor een doorbraak in het dossier hoeft niet te verbazen. Uiteraard zijn ook de sans-papiers op de VUB-campus deze mening toegedaan. Zij leven er al ruim twee maanden in erg barre en erbarmelijke omstandigheden en verhuisden tussendoor noodgedwongen van het ene parkeergebouw naar het andere vanwege op til staande werkzaamheden. Zo leven ze al maanden samen in één kille afgesloten parkeergarage die tegelijkertijd dienst doet als gemeenschappelijke keuken, slaap- en woonkamer en hen afschermt van het campusgebeuren alsof ze er niet zijn. Met behulp van enkele basisvoorzieningen die de VUB ter beschikking stelt en de niet-aflatende inspanningen en het grote engagement van een groep studenten, actievoerders en steunbetuigers trachten de sans-papiers hun momentane lot waardig te dragen. In samenspraak met hun broeders en zusters op de ULB- en UCL-campus, l’UDEP, sympathisanten en studenten verdedigen zij hun zaak en manifesteren daarbij op geregelde basis o.a. voor het kabinet van minister van Migratie- en Asielbeleid Annemie Turtelboom. Zo werden op 22 januari op haar kabinet een duizendtal dossiers neergelegd die volgens de nieuwe criteria in aanmerking zouden komen voor regularisatie. Drie weken later zou een nieuw onderhoud met de minister volgen. Afgelopen donderdag vond aldus een nieuwe optocht plaats vertrekkende van het justitiepaleis met bestemming Wetstraat waar een delegatie onder luid gejoel van de talrijke medestanders ontboden werden op het kabinet in kwestie. Daar kon wederom geen uitsluitsel verschaft worden en dus keerden de manifestanten met lege handen en de moed wat dieper in hun schoenen terug naar de mensonwaardige alledaagsheid van hun bestaan in het ongewisse. In deze is het voor sommigen verleidelijk om het gezegde van het kluitje en het riet in de mond te nemen, en misschien niet eens zo onterecht. Benieuwd of de doorbraak waar al zolang reikhalzend naar uitgekeken wordt door die grote groep mensen die net zoals u en ik iets willen maken van hun leven bereikt zal worden voor het einde van de maand. De geruchten dat premier van Rompuy het dossier snel naar zich toe zou trekken zouden namelijk voorbarig zijn. Veeleer wordt volgens sommigen gedacht aan een paasakkoord. Als er al een akkoord komt voor de volgende verkiezingen. Daarvoor ligt het boomerangeffect van het migrantenstemrecht voor sommigen misschien nog al te vers in het geheugen. Ten zeerste valt dan ook te hopen dat met de levens van duizenden geen onaanvaardbare electorale spelletjes gespeeld worden. Er is een regeerakkoord en minister Turtelboom bezit de macht en de bevoegdheid om een omzendbrief door te sturen. Zich verstoppen achter onenigheid in de regering is dan ook niet de goede optie, de eigen verantwoordelijkheid opnemen daarentegen des te meer, wil de zonde der nalatigheid haar niet (langer) te beurt vallen.