Edouard Brion, Pierre Collet, Paul De Witte, Jozef Mampuys, Pierre Mayence, Jan Soetewey03 juni 2009 – 16:41

De laatste jaren is er over de communautaire problematiek ongemeen veel inkt gevloeid. Maar voor ons, christenen aan de basis, of we nu Vlaming, Waal of Brusselaar zijn, is de eerste prioriteit ervoor te zorgen dat armen en verdrukten beter aan hun trekken komen. Zowel aan de andere kant van de wereld als in eigen land. Het is met dat criterium dat we bestaande situaties en voorgestelde hervormingen, ook op het communautaire vlak, willen beoordelen. Bevrijdingstheologisch uitgedrukt gaat het ons om de 'optie voor de armen'. Tegenover het neoliberale ideaal van 'deze wereld' waarin elk individu, elk bedrijf, elke natie zijn winst zo hoog mogelijk wil optrekken om de concurrenten te verslaan, stellen wij het ideaal, dat in de Bijbel aangeduid wordt met het 'Koninkrijk Gods', van gerechtigheid, delen en solidariteit.

Wat de communautaire thema’s betreft leven er in het noorden en het zuiden van ons land verschillende gevoeligheden en benaderingen die ieder gegroeid zijn vanuit hun specifieke voorgeschiedenis. Aan Vlaamse zijde vertrekt men vanuit het territorialiteitsbeginsel. De meeste Franstaligen gaan uit van het personaliteitsbeginsel. Als beide partijen onverkort aan bovenstaande benaderingen vasthouden, kan men nooit tot een bevredigende institutionele regeling komen over de communautaire ‘twistpunten’. Alleen de weg van een combinatie van het beste uit bovengenoemde beginselen, een compromis waarbij beide partijen op hun uitgangspunten inleveren, biedt uitkomst. Maar ook dat compromis moet getoetst worden aan bovengenoemde criteria van gerechtigheid, delen en solidariteit. Compromissen en institutionele regelingen zijn nodig, maar zullen in de praktijk nooit bevredigend werken als zij niet gedragen worden door deugden en waarden als openheid, respect voor de andere en verantwoordelijkheid. Dat houdt bijvoorbeeld in dat men de taal van de andere leert.

Het komt er eigenlijk op aan als het ware 'nieuwe mensen' te worden. Johannes spreekt in zijn evangelie over 'opnieuw geboren worden'. Dat is het tegenovergestelde van zich verkrampt of zelfgenoegzaam op de eigen identiteit terug te plooien. In de Bijbel horen 'Volk', 'Thora' en 'land' onverbrekelijk bij elkaar. Het land is in de Bijbel van God, het wordt aan het volk Israël gegeven om er ‘Thora’ te doen. Dat wil zeggen gerechtigheid doen en ruimte bieden aan wie er geen heeft, symbolisch samengevat in “de vreemdeling, de weduwe en de wees”. Zo dit niet gebeurt vervalt het recht op het land en verliest het volk zijn eigenheid en zijn band met de god, wiens Naam “bevrijding” is

Hoewel het om federale materie gaat, zal bij de aanstaande regionale verkiezingen de kwestie van de staatshervorming niet afwezig blijven. De impasse binnen de federale regering over de kwestie van de staatshervorming heeft tot het besluit geleid de communautaire onderhandelingen dan maar van gemeenschap tot gemeenschap te voeren. Indien deze beslissing doorgang vindt en het zwaartepunt naar de gemeenschappen wordt verlegd, verandert België fundamenteel van karakter. De federale staat beslist dan niet langer wat naar de gewesten en gemeenschappen mag doorgeschoven worden, maar deze laatste beslissen wat ze nog samen willen doen en hoeveel middelen ze daarvoor willen uittrekken. De structurele verankering van de intergewestelijke solidariteit komt daarmee op de helling te staan en wordt vervangen door de goodwill van het sterkste Gewest. Een relatie van afhankelijkheid van de zwakke tegenover de sterke komt in de plaats van delen en solidariteit. Vanuit onze evangelische toetssteen kunnen we dat moeilijk als een stap vooruit beschouwen.

Wanneer het woord 'solidariteit' valt moet je je altijd afvragen: 'solidariteit met wie?', 'solidariteit waartoe?' Zo sloten alle werkgeversorganisaties van ons land in maart 2008 een ‘Solidariteitspact’ waarin de klemtoon wordt gelegd op de financiële responsabilisering van de regio’s voor het door hen gevoerde beleid. Wordt hier niet in verdoken termen een andere solidariteit aangevallen, nl. die tussen de personen, ongeacht de Belgische regio waar ze wonen? En in dit verband komen dan onvermijdelijk de beruchte 'transfers' op de proppen. Financiële responsabilisering kan ook betekenen dat elke regio haar eigen boontjes zal moeten doppen en voor de financiering van haar eigen sociale zekerheid zal moeten instaan. Volgens het Centrum voor Sociaal Beleid (UA) zou daardoor de ongelijkheid tussen personen in België beduidend toenemen. In Wallonië zou dit leiden tot een forse toename van de armoede. Tegelijkertijd zou ook de inkomensongelijkheid toenemen, niet enkel in Wallonië maar ook in Vlaanderen.

In heel de geschiedenis van de Belgische arbeidersbeweging vormde solidariteit zowel een uitgangspunt als een doelstelling. Uitgangspunt omdat zonder solidariteit de leef- en arbeidsomstandigheden van de werkende bevolking en hun families nooit het huidig welvaartsniveau zou bereikt hebben. Maar ook doelstelling, omdat wij hetgeen we voor onszelf bereikt hebben, ook voor alle mensen van deze wereldbol wensen. In die traditie is het ondenkbaar dat een deel van de bevolking een politieke structuur zou nastreven waarbij een bevolkingsdeel op kap van een ander deel zijn situatie zou verbeteren. Ook in de Bijbel wordt beroep gedaan op de geschiedenis van het volk om naar de toekomst te kijken en richtlijnen voor het heden uit te zetten. Zo lezen we in Exodus 23,9: “Vreemdelingen mag je niet uitbuiten. Jullie weten immers hoe het voelt om vreemdeling te zijn, omdat jullie zelf vreemdelingen zijn geweest in Egypte”. Naar onze tijd en ons land toe zouden we dat kunnen parafraseren als: “Je mag je situatie niet verbeteren ten koste van de verslechtering van de situatie van de andere. Jullie weten immers hoe het moet voelen als anderen hun situatie verbeteren ten koste van jou”.

Als Vlaamse, Waalse of Brusselse christenen kunnen we daarom volmondig de petitie 'Red de Solidariteit' onderschrijven. We willen niet dat er nieuwe muren worden opgetrokken tussen mensen, tussen regio's en tussen landen. We willen niet dat het solidariteitsbeginsel wordt vervangen door wedijver en egoïsme. We willen voor iedereen een behoorlijk loon voor hetzelfde werk en in geval van jobverlies recht op dezelfde bijstand en hulp, ongeacht de taal die we spreken of de streek waar we werken. We willen dat alle landgenoten hetzelfde recht hebben op gezonde en veilige leef- en arbeidsomstandigheden, waar we ook leven en werken. We willen dat elk kind in het land dezelfde kansen krijgt, ongeacht de regio waarin het is geboren. We willen een gelijkwaardige gezondheidszorg en een fatsoenlijk pensioen voor alle ouderen, ongeacht of ze in Brussel, Vlaanderen of Wallonië leven. Kortom, we willen solidariteit. We willen voor Walen, Vlamingen, Brusselaars en alle wereldbewoners een menswaardig leven. Zo gaan we op weg naar het 'Koninkrijk van God'.

Ignace Berten, théologien dominicain; Jean-Claude Brau, aumônier du MOC; Édouard Brion, du Mouvement Chrétien pour la Paix; Ward Ceyssens, Pastor KWB; Pierre Collet, secrétaire du réseau PAVÉS; René Dardenne, de SONALUX; Paul De Witte, voorzitter Basisbeweging; François Houtart, du CETRI; Jaak Kerkhofs, coördinator Vlaamse Priester Arbeiders; Jozef Mampuys, Christenen voor het Socialisme; Pierre Mayence, prêtre; Jan Soetewey, Christenen voor het Socialisme; Pros Vandebroek, directeur secundair onderwijs; Elke Vandeperre, coördinator v.z.w. Motief; Gisèle Vandercammen, de la coordination des Communautés de Base; Jean-Paul Vermassen, algemeen pastor ACW; Remi Verwimp, coördinator Werkplaats voor Theologie en Maatschappij