Indymedia.be is niet meer.

De ploeg van Indymedia.be is verhuisd naar DeWereldMorgen.be waar we samen met anderen aan een nieuwswebsite werken. De komende weken en maanden bouwen we Indymedia.be om tot een archief van 10 jaar werk van honderden vrijwilligers.

Als de Navo de passie preekt... wereld, pas op je ganzen!

Als de Navo de passie preekt... wereld, pas op je ganzen!

Begin juni kwam 'Als de Navo de passie preekt' uit bij uitgeverij EPO, naar aanleiding van de 60ste verjaardag van de Navo. Het boek is van de hand van Ludo De Brabander en Georges Spriet, van Vrede vzw. Om uit te vissen hoe het spreekwoord verder gaat, ging intal bij hen op de koffie.

Georges Spriet werkt al meer dan 20 jaar voor Vrede vzw. Voor hij er aan de slag ging was hij vakbondsafgevaardigde. In de jaren '80 was hij actief in de solidariteitsbeweging rond Latijns-Amerika, meer bepaald Nicaragua, en ook de rakettenbetogingen gingen niet aan hem voorbij.

Ludo De Brabander zette zich van in zijn prille jeugd af tegen het militaire milieu waarin hij opgroeide: zijn vader was beroepsmilitair. Begin jaren '80 studeerde hij verpleegkunde in Leuven en liep hij mee in de rakettenbetogingen. Na zijn opleiding Pers & Communicatie ging hij eerst aan de slag bij Markant (de opvolger van De Rode Vaan) en nadien bij Vrede vzw. Hij coördineert ook het Belgische Anti-Oorlogsplatform.

intal: Wat waren de uitgangspunten voor jullie boek?

G&L: We wilden een ruimer publiek aanspreken met een boek dat enkele jaren moet meekunnen. Wat zijn vertrokken vanuit het instituut Navo zelf: wat doet de Navo, wat zien we daarvan, hoe gedraagt de Navo zich? Om er dan een visie rond te ontwikkelen en conclusies uit te trekken. Die worden dan op hun beurt in een ruimer economisch kader geplaatst, met als doelstelling achter de schermen te kijken en de ware rol van de Navo te ontwaren. Stap voor stap kan de lezer zo de Navo verkennen en zijn visie erover opbouwen.

intal: Wat is de rode draad doorheen 60 jaar Navo? Welke rol speelt de Navo in onze recente geschiedenis?

G&L: Doorheen het boek proberen we duidelijk te maken dat de Navo een militaire arm is van de club van kapitalistische landen die economische en geostrategische belangen te verdedigen hebben. Dit is vooral duidelijk geworden na de val van de Berlijnse Muur in 1989 en de eerste uitbreidingsronde van de Navo die daarop volgde.
Volgens ons is het niet zo dat de Navo al vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog gepland was. Wel wilden de VS via hun buitenlands beleid de gebieden waar de 'vrije markt' heerste beschermen. Roosevelt en Stalin verstonden elkaar over de invloedssferen van de VS en de Sovjet-Unie, maar VS-President Truman was veel agressiever. In Europa werden ondertussen pogingen gedaan om tot een meer geïntegreerd Europees militair bondgenootschap te komen. Vooral Frankrijk was er in het begin voorstander van dat de VS daar deel van zouden uitmaken, met het oog op het controleren van Duitsland. Churchill had al eerder geanalyseerd dat als Groot-Brittannië een belangrijke speler wilde blijven na WO II, ze nauw met de nieuwe, opkomende macht - de VS - moest samenwerken. Op hun beurt zagen de VS in een samenwerking met Groot-Brittannië dan weer een mogelijkheid om zich toegang te verschaffen tot de kolonies van het Gemenebest, die lange tijd uitsluitend voor de Britten toegankelijk waren.
Al deze factoren leidden ertoe dat er een militaire organisatie ontstond met landen rond het noorden van de Atlantische Oceaan. De Noord Atlantische VerdragsOrganisatie was geboren. Later zien we dat de strategie van de Navo regelmatig wijzigt en in nieuwe 'conceptnota's' wordt vastgelegd. Ook de rol van het militair-industrieel complex wordt steeds belangrijker. De verstrengeling gaat vandaag zo ver dat de militaire industrie zelfs in de politieke en militaire beslissingsstructuren aanwezig is.

Kapitalisme en Navo, hand in hand

intal: Sinds de val van de Muur richt de Navo zich expliciet op uitbreiding. Ze wil de uitbreiding van de 'vrije markt' verankeren, en dit vooral ten voordele van de sterke kapitalistische landen binnen de Navo. Maar welke voordelen halen de landen die toetreden uit hun lidmaatschap? Waarom willen ze erbij horen?

G&L: Het is inderdaad zo dat toetreding in eerste instantie een dure operatie is. Zo moeten de nieuwe landen voldoen aan de norm voor militaire uitgaven die de Navo oplegt. Dit komt vooral de militaire industrie van de sterkste landen ten goede. De motivatie om toch toe te treden is divers. Eén factor is dat de elites van de nieuwe lidstaten erbij willen horen en op die manier hun politieke invloed willen vergroten. De landen die vanaf de jaren '90 toetraden, maakten de overgang van een socialistische naar een kapitalistische economie. Aansluiten bij een blok dat die laatste verdedigt is een logische stap.
Vandaag zien we dat Georgië absoluut bij de Navo wil. Het hoopt hierdoor meer stabiliteit te creëren, want vandaag zit Geogië op de scheidingslijn tussen de geostrategische belangen van de Navo en van Rusland. In Oekraïne zien we dan weer een strijd tussen verschillende fracties. Afhankelijk van wie deze strijd wint, zal Oekraïne bij het ene of het andere blok aansluiten.

intal: Het is alsof iedereen erbij wil/kan horen... Is er nooit iemand uit de Navo willen stappen?

G&L: Theoretisch is dat mogelijk. Zo is Frankrijk in 1966 uit de militaire structuur van de Navo gestapt, en verhuisde het militaire hoofdkwartier van Parijs (Compiègne) naar Bergen, in België. Vandaag is er echter in geen enkel land een politiek debat dat erop wijst dat in de nabije toekomst landen uit de Navo zouden willen stappen. Bij het ontstaan van de Navo was het nog wel mogelijk dat landen op ideologische gronden uit de Navo zouden stappen. Zowel in Frankrijk als in Italië waren er sterke communistische partijen. Niet voor niets zette de Navo geheime netwerken op die moesten ingrijpen als die partijen aan de macht zouden komen en een uitstap uit de Navo zou dreigen. Het Gladio-netwerk is hiervan een gekend voorbeeld.
Vandaag zien we eigenlijk het tegenovergestelde: er is een steeds nauwere samenwerking tussen de Navo-landen en de landen van de EU. Op die manier worden niet-Navo landen in een militaire structuur geïntegreerd die nauw samenhangt met de Navo, en omgekeerd. Finland is geen lid van de Navo maar wel van de EU en is opgenomen in de Nordic Battle Group, een van de structuren waarmee de EU haar defensie uitbouwt. Turkije is dan weer een belangrijk lid van de Navo, maar lidmaatschap van de EU zit er in de nabije toekomst niet in. Toch maakt het land deel uit van de Italian-Romanian-Turkish Battle Group.

De vredesbeweging gewikt en gewogen

intal: De Navo is niet geliefd bij de vredesbewegingen in de verschillende lidstaten. Zijn er voorbeelden waarbij beslissingen van de Navo werden beïnvloed door hun acties?

G&L: Eind jaren '70, begin jaren '80 was dit zeker het geval met de massabetogingen tegen het plaatsen van kernraketten. Uiteindelijk zijn de raketten er gekomen, maar onder druk van de straat werden onderhandelingen over ontwapening gestart. Daarna zijn er nog wel pogingen geweest, maar zijn we er niet meer echt in gelukt een zelfde massabeweging uit te bouwen. Dankzij de vredesbeweging is er echter nog steeds een grote consensus tegen kernwapens. Ook veel politici vinden eigenlijk dat de Amerikaanse kernkoppen weg moeten uit Kleine Brogel, maar om de goede relaties met de VS niet te schaden worden ze niet weggehaald.
Een tiental jaar geleden hebben we geprobeerd om een parlementair debat los te weken rond een koerswijziging van de Navo. Het ging over de 'niet-artikel-vijf-opdrachten'. Dit was eigenlijk een verdragswijziging waarbij de Navo ook buiten het gebied van de lidstaten kon gaan optreden ('out of area'). In principe moeten de nationale parlementen afgesloten verdragen of belangrijke wijzigingen ervan ratificeren. De toenmalige Belgische Navo-ambassadeur verklaarde in het parlement dat dit te riskant was, omdat één land deze koerswijziging dan zou kunnen tegenhouden, zoals vandaag met het Verdrag van Lissabon gebeurt. Gevolg was dat het verdrag stilzwijgend werd gewijzigd, zonder enige democratische inspraak.

intal: Welke strategie moet de vredesbeweging aannemen om meer impact te hebben op de beslissingen van de Navo?

G&L: Het verhaal van de Navo is moeilijk uit te leggen aan de publieke opinie. Het is een wereldspeler, maar waar relatief weinig over geweten is. De Navo is ook een kluwen. De enige mogelijkheid om rond de Navo iets in beweging te krijgen, is door op concrete dossiers te werken. Afghanistan zou zo'n dossier kunnen zijn. Een groot deel van de vredesbeweging klaagt al sinds 2001 de oorlog in Afghanistan aan. Maar er zullen waarschijnlijk body bags moeten terugkomen vooraleer het een hot item wordt. Daarnaast is het dossier van de kernwapens nog altijd actueel, omdat ze de kern blijven vormen van de afschrikkingsmacht van de Navo.
Maar er spelen nog meer elementen mee die de zwakke mobilisatie verklaren. In academische middens is er bijna geen dissidente stem meer die naar buiten komt met een andere analyse rond de Navo, en bij uitbreiding rond de veiligheidsstrategie van de EU. Er zijn Eric Remacle, Jean Bricmont, Lieven De Cauter,... maar dan zijn we bijna uitgepraat. En dan heb je nog de zogenaamd 'linkse' invulling van het militair beleid. Die verdedigt 'humanitaire interventies' op basis van de analyse dat we als westerse, democratische landen d'office een globaal ethisch oordeel hebben, en op basis daarvan militaire interventies mogen uitvoeren, als de VN ze goedkeurt. En een deel van de vredesbeweging gaat hier een stuk in mee.
Toch zien we dat mensen die het Navo-beleid op het terrein meegemaakt hebben, in Afghanistan bijvoorbeeld, stap voor stap deze interventies beginnen te bekritiseren. Zelfs in militaire kringen is te horen dat we op een elegante manier uit Afghanistan weg moeten, zolang het maar niet op een nederlaag lijkt.

Afghanistan als test case

intal: Delen jullie de mening dat Afghanistan een overlevingstest is voor de Navo?

G&L: Dat de Navo zou verdwijnen indien de missie in Afghanistan mislukt, is wat overdreven. Wel zullen het beleid en de ambities dan moeten bijgestuurd worden. Vandaag doet de Navo zich voor als de behoeder van alles waar de Verenigde Naties voor staan. Ze sloot zelfs een akkoord met de VN zonder dat Rusland en China op de hoogte waren. Bij een nederlaag in Afghanistan komt de mondiale rol die de Navo speelt, en in de toekomst wil verankeren in een nieuw strategisch concept, op de helling te staan. Niet alleen zullen minder landen van buiten de Navo nog willen meedoen, ook de terughoudendheid intern zal verhogen. De interventie in Afghanistan staat symbool voor de politiek van de Navo vandaag. Elke verzwakking in Afghanistan is dan ook een verzwakking van de Navo zelf. Weggaan uit Afghanistan zonder militaire overwinning zou dit nog versterken en aan de Navo-critici de nodige munitie geven. Ook in België zou het debat losbarsten. Minister De Crem heeft zijn beleid immers volledig gericht op de Navo.

intal: Is de vredesbeweging klaar om de verontwaardiging te kanaliseren die er ongetwijfeld gaat zijn zodra er body bags naar België terugkomen?

G&L: Neen, we denken van niet. Campagnematig staan we nogal zwak, hoewel er pogingen zijn om dit te verbeteren. Zo is er een petitie voor de terugtrekking van de F-16's uit Afghanistan, waar vooral intal en in mindere mate Vrede vzw actief mee werkt. Er zijn stappen gezet om de parlementaire oppositie hierbij te betrekken. Maar er is nog veel werk aan de winkel om een breder initiatief te nemen en een beweging tegen de Afghanistan-oorlog op gang te trekken. We moeten ook de band tussen Afghanistan en Pakistan verder uitwerken. Het is duidelijk dat de Navo de regio destabiliseert en de kernmacht Pakistan erin meesleurt. Een zoveelste voorbeeld dat de Navo meer instabiliteit creëert dan stabiliteit.

intal: Welke rol kan jullie boek spelen? Hoe kan jullie boek bijdragen om meer mensen te mobiliseren? Kortom, waarom moeten we jullie boek lezen?

G&L: We hopen in de eerste plaats dat het boek kan wegen op het debat. Dit is echt nodig. Maar ook voor initiatieven van de vredesbeweging kan je inspiratie halen uit het boek. We reiken tal van argumenten aan om een kritische kijk op de Navo te onderbouwen. Hiermee kan je het klassieke propagandadiscours van de Navo gemakkelijk doorprikken. Afhankelijk van waar je naar op zoek bent, kan je een hoofdstuk(je) lezen en er de argumenten uithalen die je nodig hebt. Je hoeft daarvoor trouwens niet akkoord te gaan met alle aspecten van ons ideologisch kader. Tot slot is het boek een waarschuwing voor de steeds toenemende militarisering, en voor de bedenkelijke humanitaire argumenten die worden aangehaald om dit te verantwoorden.

* Ludo De Brabander en Georges Spriet, Als de Navo de passie preekt, EPO, 312 blz., 22 euro
* De auteurs worden graag uitgenodigd om over hun boek in discussie te gaan of het te komen toelichten. Je kan hen contacteren via vrede@vrede.be of 09/233 46 88

* De Tijd interviewt Ludo De Brabander nav 'Als de Navo de passie preekt'.
* De Navo in een 'brutale wereld' - een voorpublicatie die in Uitpers verscheen.

* Meer over de vredeswerking van intal vind je op de intal-vrede-webpagina.

Tags