christophe15 juli 2009 – 12:39

Fedasil (het federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers) besliste vorige week woensdag om geen asielzoekers meer op te vangen omdat alle opvangcentra overvol zaten. “We hebben onze limiet bereikt. Ik zie geen andere mogelijkheid meer,” zei Isabelle Küntziger, directrice van Fedasil in De Standaard. Meer dan 50 asielzoekers kwamen daardoor op straat terecht.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen trok daarop meteen naar de rechter, die in spoedprocedure een dwangsom van 500 euro per dag en per asielzoeker zonder opvang oplegde. Op vrijdag stond de teller al op 19.000 euro. “Het kost 35 tot 40 euro per dag om een asielzoeker op te vangen, alles inbegrepen: maaltijden, huisvesting, begeleiding. Maar de overheid verkiest 500 euro dwangsom te betalen”, verzucht Pieter De Gryse van Vluchtelingenwerk.

De overheid riskeert niet alleen hoogoplopende dwangsommen, maar ook internationale hoon. Gezinnen op zoek naar asiel aan hun lot overlaten druist in tegen het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind en het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens.

Recht op opvang
Volgens de opvangwet uit 2007 hebben asielzoekers recht op materiële hulp vanaf het begin van de asielprocedure. Dat betekent dat de overheid moet zorgen voor huisvesting, kleding en voedsel en voor medische, sociale en psychologische begeleiding. De asielzoekers moeten ook toegang krijgen tot rechtsbijstand.

De asielzoekers kunnen voor die materiële hulp ofwel terecht bij de opvangstructuren die beheerd worden door Fedasil ofwel bij één van de zogenaamde opvangpartners (Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Cire, Socialistische Mutualiteiten, Rode Kruis Vlaanderen Croix Rouge Communauté Francophone en de opvanginitiatieven van de OCMW's).

Maar die opvangstructuren zitten overvol. Dat leidde al twee keer tot een crisis – in de herfst van 2008 en in de lente van 2009 – waardoor tientallen families zonder dak boven hun hoofd op straat stonden.

Er werden toen 850 bijkomende tijdelijke opvangplaatsen gecreëerd. Niet door nieuwe gebouwen in te palmen, maar door elke centimeter in de bestaande structuren maximaal te benutten. “Wildvreemde mensen slapen daardoor zij aan zij in stapelbedden die overal waar het maar kan geplaatst worden”, schreven de opvangpartners vorige maand in een open brief.

Maar omdat ook dat niet genoeg was, werd uiteindelijk besloten om asielzoekers in hotelkamers onder te brengen. Een ideale situatie is dat niet. In die hotels blijven de asielzoekers verstoken van juridische begeleiding. Soms worden asielzoekers afgewezen om administratieve redenen omdat ze niet kwamen opdagen voor een interview waar ze niets vanaf wisten, zeggen de opvangpartners.

Extra plaatsen
De opvangpartners zien daarom maar één oplossing voor het structurele tekort aan opvangplaatsen. Er zijn 2000 extra bedden nodig, bovenop de bestaande 16.500.

Om een snelle oplossing te vinden voor het nijpende tekort stelt Isabelle Küntziger, de directrice van Fedasil voor om opnieuw financiële steun te geven aan asielzoekers tot er weer plaats is voor hen in de opvangcentra. Maar dat voorstel botst op een luid njet van de regering die vreest voor een aanzuigeffect. In mei werd wel besloten om mensen die voor juni 2007 een asielaanvraag indienden financiële steun te geven. Het gaat om 2.500 mensen.

In een interview met De Standaard somt de directrice van Fedasil de redenen van het tekort aan opvangplaatsen op. Ten eerste is er de toename van het aantal asielzoekers. In de eerste maanden van 2009 is er een stijging van 20 procent in vergelijking met de dezelfde maanden een jaar geleden. Ten tweede is er de nieuwe asielprocedure van juni 2007 die stelt dat asielzoekers gedurende de hele procedure in de opvangcentra moeten blijven in tegenstelling tot vroeger. Ten derde zijn er de mensen die een beroep indienden ij de Raad van State, de asielzoekers die werden afgewezen, maar om medische redenen mogen blijven en de afgewezen asielzoekers die wachten op een bevel om het grondgebied te verlaten. Volgens de opvangwet hebben al die mensen recht op opvang.

Regering doet niets
Dat verklaart natuurlijk nog niet waarom er nu plots zo'n diepe crisis is - “een nooit eerder vertoonde crisis”, in de woorden van Pieter De Gryse van Vluchtelingenwerk – want de meeste van die problemen waren te voorzien. De echte oorzaak van de malaise is de totale impasse binnen de federale regering. Ondanks het feit dat er met Annemie Turtelboom (VLD) voor het eerst een minister van Migratie is, is er anderhalf jaar niets gebeurd.

Minister van Maatschappelijke Integratie Marie Arena (PS) die bevoegd is voor Fedasil vroeg meermaals extra geld voor de opvang van asielzoekers, maar dat werd haar telkens geweigerd. Ondertussen is er ook na anderhalf jaar geen oplossing voor de mensen zonder papieren.

Het regeerakkoord van maart 2008 beloofde een regularisatie voor mensen zonder papieren die het slachtoffer waren van een veel te lange procedure of die een concrete werkaanbieding hebben. Ook mensen zonder papieren die een “een lokale, duurzame verankering” kunnen aantonen, zouden recht hebben op een regularisatie. Minister van Migratie Annemie Turtelboom kreeg de taak om die vage omschrijvingen uit te werken in een omzendbrief met duidelijke criteria.

En toen begon het getalm. Deadline na deadline verstreek. De VLD ziet een ruime regularisatie niet zitten, Cdh en PS gaan niet akkoord met de minimale interpretatie van Turtelboom en zo is er ook na anderhalf jaar nog altijd geen omzendbrief. Sociale bewegingen, kunstenaars, universiteiten en de Kerk, zowat iedereen met enig aanzien in dit land heeft de regering al aangespoord tot menselijkheid, maar dat lijkt weinig effect te hebben. Mensen zonder papieren storten zich in wanhoopacties: hongerstakingen en kraanbezettingen, maar ook die acties worden op apathie onthaald.

Nieuwe deadline
Het hele vluchtelingendossier zit dus muurvast. Ondertussen is er een nieuwe deadline. Dit weekend zou er dan toch een akkoord moeten komen over de rondzendbrief. Maar veel overleg is er nog niet geweest. Op de ministerraad van vorige vrijdag stond de crisis in de opvang niet eens op de agenda.

De omzendbrief had de huidige crisis in de opvang kunnen voorkomen. Doordat de nood nu zo hoog is, zal de omzendbrief het opvangprobleem niet meteen oplossen. Er moet dus ook een akkoord komen over extra opvangplaatsen.

De dienst dispatching van Fedasil is ondertussen opnieuw geopend. Minister Arena erkent dat er een operationele limiet is aan de opvangplaatsen in hotels. Die limiet ligt volgens haar op 700 plaatsen. Meer zou Fedasil niet aankunnen. Minister Arena raadt Fedasil daarom aan de asielzoekers die een beslissing van de rechter hebben voorrang te geven, om te vermijden dat de dwangsommen te hoog oplopen. Daardoor is het nu iedere dag afwachten of er voldoende plaatsen zijn. De voorbije nachten lukte dat net. Maar de volgende dagen dreigen nieuwe asielzoekers terug op straat terecht te komen. Ver van alle schijnwerpers houden mensen zonder papieren ook nog altijd hongerstakingen.

De federale regering kan een einde maken aan die ellende door simpelweg het regeerakkoord uit te voeren. Zo makkelijk is het nooit eerder geweest.