Hugh O'Shaughnessy23 juli 2009 – 17:54

De internationale groep rechtse lieden die de coup beraamden tegen de democratische regering van Honduras zien hun intrige uiteenrafelen. Het internationaal protest tegen hun protégé Roberto Micheletti, die als parlementsvoorzitter het bevel gaf om president Manuel Zelaya het land uit te zetten in zijn pyjama, klinkt steeds luider.

Terwijl de aanhang van de zittende president in eigen land krimpt, proberen de samenzweerders hem van buitenaf te stutten met een legitimiteitsverklaring van het Amerikaanse Congres. Maar dat gaat niet echt vooruit. Enrique Ortez Colindres, de wel heel ondiplomatische tachtigjarige buitenlandse minister van president Micheletti, moest ontslag nemen nadat hij Barack Obama “een negrito die werkelijk niets weet” had genoemd op de Hondurese tv.

Voor sommige samenzweerders is het al de tweede poging om een democratisch verkozen en hervormingsgezinde regering in Zuid-Amerika omver te werpen: de groep bevat prominente figuren die betrokken waren bij de staatsgreep tegen de Venezolaanse president Chavez in 2002. Chavez werd toen 48 uur lang gekidnapt en vastgehouden op een Caribisch eiland tot hij na algemeen protest terug kon keren als president.

De tijdelijke afzetting van Chavez werd verwelkomd door de Bush-administratie, de regering-Blair en het Internationaal Monetair Fonds. De VS leken klaar voor een herkansing van Operatie Chaotische Coup uit 2002. Te midden van een stroom tegenstrijdige verklaringen is het duidelijk dat de staatsgreep tegen Zelaya voorbereid werd in Washington door een groep extreme conservatieven uit Venezuela, Honduras en de VS. Blijkbaar hebben zij geprobeerd om hun plannen verborgen te houden voor het Witte Huis, maar ze hoopten dat president Obama hen uiteindelijk wel zou steunen en dat hij de 'interim president' zou erkennen. Ze zetten daarbij nogal hoog in op de alliantie tussen Zelaya en Chavez wiens nationalisme een doorn in het oog is van de Amerikaanse hegemonie.

Sommigen beweren dat de financiële steun voor de coup afkomstig is van de farmaceutische sector die vreest voor de plannen van Zeleya om generische medicijnen te produceren en te verdelen onder de arme meerderheid in Honduras die zelfs de meest primitieve gezondheidsvoorzieningen ontbeert. Anderen wijzen in de richting van grote bedrijven in de telecomsector die lijnrecht tegenover Hondutel staan, de provider in handen van de Hondurese overheid. Er worden vergelijkingen gemaakt met ITT, de Amerikaanse multinational die de Nixon-regering de nodige fondsen bood voor de succesvolle omverwerping van de Chileense president Salvador Allende in 1973.

Een sleutelfiguur is Robert Carmona-Borjas, een Venezolaan die actief was tegen Chavez in 2002 en die later vluchtte naar de VS. Hij runt vanuit Washington Arcadia, naar eigen zeggen “een innovatieve next generation anti-corruptie organisatie”. Op de website van Arcadia zijn drie videoclips te zien die – zonder daarvoor enig bewijs aan te dragen – beweren dat Zelaya, zijn medewerkers en Hondutel zeer corrupt zijn. Achter Arcadia zitten de National Endowment for Democracy (NED) (een front-organisatie van de CIA, nvdr) en de International Republican Institute (IRI), de overzeese arm van de Republikeinse partij. Tegenwoordig ook actief onder de Oeigoeren in het Westen van China, heeft de NED dit jaar 1,2 miljoen dollar vrijgemaakt voor politieke activiteiten in Honduras.

De aandacht van de campagne tegen Zelaya is nu gericht op senator John McCain, de verslagen Amerikaanse presidentskandidaat die voorzitter is van IRI. McCain is in het Amerikaanse Congres actief rond alles wat te maken heeft met telecommunicatie. Hij profiteerde ook royaal van de campagnebijdragen van de Amerikaanse telecombedrijven die naar het schijnt de mislukte coup tegen Chavez gesponsord hebben.

McCain's vroegere raadgever John Timmons regelde het bezoek van medestanders van Micheletti op 7 juli aan Washington waar ze journalisten ontmoetten in de National Press Club “om enkele misverstanden over het constitutionele proces in Honduras en ... het behoud van de democratische instellingen van het land”.

Ondertussen groeien er binnen de Amerikaanse administratie coördinatieproblemen tussen Buitenlandse Zaken en het Witte Huis. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton die een ingehouden veroordeling van de coup uitsprak die snel opgevolgd werd door de straffere taal van Obama. De president vroeg ook het herstel in zijn functies van Zelaya wat Clinton naliet te vragen.

De eerder conservatieve Clinton behield John Negroponte, onder Ronald Reagan ambassadeur in Honduras, als adviseur. Negroponte vertegenwoordigde ook George W. Bush bij de VN en in Bagdad. De Democratische senator Chris Dodd haalde in 2001 uit naar Negroponte omdat die een sluier legde over de wreedheden die militaire eenheden getraind door de VS begingen in de Hondurese hoofdstad Tegucipalga. Volgens Dodd waren die eenheden betrokken bij “activiteiten van doodseskaders zoals moorden, verdwijningen en andere mensenrechtenschendingen”.

Tijdens zijn tijd in Tegucipalga sluisde Negroponte geld door naar de door de VS gesteunde Contra's die probeerden de regering in Nicaragua probeerden omver te werpen. Hij verzekerde hen van wapens en voorraden via de Palmerola landingsbaan, de belangrijkste Amerikaanse basis in Centraal-Amerika. Terwijl president Rafael Correa van Ecuador de laatste hand legt aan de sluiting van de Amerikaanse basis in zijn land, is Negroponte zich goed bewust van wat de VS zouden verliezen als de regering-Zelaya hen de aanwezigheid in Palmerola ontzegt. Hondurezen merkten op dat toen Zelaya op 6 juli probeerde terug te keren en zijn vliegtuig niet mocht landen op de luchthaven van Tegucipalga, er geen plaats werd gevonden op Palmerola.

Sinds juli vorig jaar is de Amerikaanse ambassadeur in Tegucipalga de in Cuba geboren Hugo Llorens. Hij was de belangrijkste Nationale Veiligheidsadviseur van Bush over Venezuela tijdens de mislukte coup in 2002, toen hij samenwerkte met twee andere bekende hardliners op Buitenlandse Zaken, Otto Reich en Elliot Abrams.

Reich, een voormalige Amerikaanse ambassadeur in Venezuela, adviseerde McCain tijdens zijn strijd voor het presidentschap en werkte voordien voor AT&T, de Amerikaanse telecomgigant. Terwijl in de clinch gaat met Zelaya, citeert de website van zijn bedrijf Otto Reich Associates, de voormalige president Reagan: “Je begrijpt het belang om democratie en economische ontwikkeling te koesteren bij onze dichtste buren”.

Abrams zat ook kniediep in de bevoorrading van de Contra's. Hij probeerde de Centraal-Amerikaanse vredesplannen die Oscar Arias, de toenmalige president van Costa Rica voorstelde en die daar later de Nobelprijs voor de Vrede voor kreeg, te dwarsbomen. In 1991 werd Abrams, een neoconservatief en een hartstochtelijke aanhanger van Ehud Olmert en andere vooraanstaande Israëlische haviken, veroordeeld omdat hij informatie had achtergehouden voor het onderzoek van het Amerikaans Congres naar de Iran-Contra-affaire. The New York Times schreef in 2006 dat hij nauwe banden had met de toenmalige vice-president Dick Cheney.

In een verdeeld Washington lijkt Clinton de voorbije dagen wat voordeel herwonnen te hebben. De strategie van Washington is nu het minimaliseren van de rol van de Organisatie van Amerikaanse Staten die zich onder het leiderschap van de onafhankelijke Chileen José Miguel Insulza sterk uitsprak tegen de 'interim president'.

Washington steunt nu op Arias, een stevige bondgenoot in Centraal-Amerika, om de lijn tegen Micheletti te verzachten. Hij probeert te bemiddelen tussen Zelaya en Micheletti door hen op dezelfde lijn te zetten. Op vrijdag riep hij op tot een “regering van nationale eenheid” met ministers van beide kampen, een voorstel dat Zelaya leek te steunenmaar dat de interim-regering afwees.

Maar de uitkomst van de crisis wordt wellicht niet uitgewerkt onder politici buiten Honduras, maar wel in de straten van Tegucipalga in de wouden van het land – misschien die weekend al.

Hondurese kiezers zijn traditioneel – en vruchteloos – verdeeld over twee partijen, de Nationalisten de Liberalen, die in hun beleid bijna niet te onderscheiden zijn. Maar de verwerping van Micheletti is algemeen. De belangrijkste wegen werden geblokkeerd door de aanhangers van Zelaya die zwaaien met vlaggen die zijn terugkeer eisen.

Micheletti werd verplicht om opnieuw de avondklok in te stellen. Hij stelde zelfs al voor om af te treden om een burgeroorlog te voorkomen – met als voorwaarde dat Zelaya niet zou terugkeren. Nog een verontrustende ontwikkeling voor Zelaya kwam er op vrijdag toen het leger een plechtige en dringende boodschap afleverden dat zij totaal verenigde achter de democratie staan. In de wereld van de Latijns-Amerikaanse politiek betekent dat dat zij hevig verdeeld zijn.

Tijdens de feestelijkheden van vrijdag bij de herdenking van de tweehonderdste verjaardag van de bevrijding van Bolivia onder het juk van Spanje deden Chavez, de Boliviaanse president Morales, Lugo van Paraguay en Correa een gezamenlijke verklaring waarin ze hun steun uitspraken voor het herstel van de democratie in Honduras. Alle vier zijn zij ook hevige voorstanders van de eisen voor een betere behandeling van de inheemse volkeren. Misschien is het juist dat wat de samenzweerders in Tegucipalga het meest verontrust.

Hugh O'Shaughnessy is een journalist die schrijft voor kranten als The Observer en The Guardian en volgt al veertig jaar de ontwikkelingen in Latijns-Amerika. Van zijn hand verschijnt binnenkort een boek over president Fernando Lugo, “The Priest of Paraguay”.

Het originele artikel kan u hier lezen (vertaling cc)