Jeroen der Kinderen10 augustus 2009 – 11:26

In de tentoonstelling “Palestine: la création dans tous ses états” krijgen we kunstwerken te zien van negentien Palestijnse kunstenaars, behorende tot twee verschillende generaties, waarvan een meerderheid vrouwen. Sommigen van hen leven in de bezette gebieden, anderen maken naam en faam in internationale kunstcentra als Parijs, Londen en New York. Fotografie, videobeelden, installatiekunst, sculpturen, schilderijen,… een opvallend aantal technieken wordt toegepast. Dezelfde thema’s zien we evenwel terugkomen: herinnering, ballingschap, identiteit, gedwongen uitdrijving,… Het zijn thema’s die samenhangen met het Joods-Palestijns conflict,… maar anderzijds gaat het ook om universele thema’s, waarmee mensen in gelijk welke context, gelijk welk land, gelijk welke periode geconfronteerd worden.

Bij de ingang van de tentoonstelling wordt de bezoeker geconfronteerd met de video “Chic Point” van Sherif Waked uit Nazareth. In een mode defilé presenteren mannelijke mannequins diverse kledingsstukken, waarbij de buik en de rug onbedekt blijven. Alles wordt heel overtuigend gebracht. Perfecte lichamen en gezichten, originele kledingstukken, begeleidende muziek, zoals je die kan verwachten op de catwalk. Enkel Karl Lagerfeld of een andere modekoning ontbreekt nog. En dan stopt plots de muziek. De metaforische betekenis van het werk wordt duidelijk. In beeld komen er zwartwit foto’s van checkpoints. We krijgen Israëlische soldaten te zien die Palestijnen bij een controlepost fouilleren en hun ruggen en buiken ontbloten op zoek naar wapens of explosieven. De verrassende wending van deze video, met het contrast tussen de internationale modewereld van glitter en glamour en de harde realiteit van de Palestijnse checkpoints is heel aangrijpend.

De zoektocht naar een Palestijnse identiteit, en de hoop op een autonome staat, vinden we terug in het werk van Khalil Rabah (Ramallah) met zijn “United States of Palestine airlines”. In een lege wachtruimte op een luchthaven – zonder reizigers, zonder luchthavenpersoneel, zonder flyers of posters en een stilstaande klok –, staat een vliegtuig met het logo van het niet bestaande “United States of Palestine Airlines”. Dit logo is samengesteld uit letters van logo’s van andere luchtvaartmaatschappijen.

Ruha Halawini, een kunstenaar uit Jeruzalem, fotografeerde de constructie van de scheidingsmuur die Israël in 2005 aanlegde, in een serie van drie foto’s, getiteld “The Wall”. De donkere kleuren benadrukken de vernietigende gevolgen van de aanleg van dit geheel van camera’s, wachttorens, prikkeldraad,…. In de serie “Miradors” van Taysir Batniji, een kunstenaar uit Parijs, wordt een reeks van 26 wachttorens weergegeven, geïnspireerd door het Duitse echtpaar Bernd en Hilla Becher die op dezelfde manier desolate industriële gebouwen fotografeerden.

Emily Jacir (New York / Londen) creëerde een memoriaal voor de slachtoffers van de etnische zuivering van 1948. Haar “Memorial to 418 Palestinian Villages Which Were Destroyed, Depopulated and Occupied by Israel in 1948’ is geen groots opgezet marmeren mausoleum, maar een tent uit een vluchtelingenkamp. In 2001 nodigde zij Palestijnen en Israëliërs in haar kunstenaarsstudio in New York uit om op deze tent de namen te borduren van de honderden Palestijnse dorpen die tijdens de Israëlische Onafhanklijkheidsoorlog van 1948 verwoest werden. Met deze installatie, een vluchtelingentent bedekt met honderden namen, brengt de kunstenares een misdrijf onder de aandacht, dat helemaal uit het wereldwijde, collectieve geheugen verdwenen is.

Heel indringend vonden wij de video “Bayyaratina” waarin Suha Shoman (Amman) het verhaal vertelt van haar grootvader die in de eerste helft van de twintigste eeuw met veel ijver een boomgaard van sinaasappel– en citroenbomen had opgebouwd in de Gazastrook. Deze grootvader (op de oude, vergeelde foto’s zien we een patriarchaal figuur met een fez op het hoofd en een indrukwekkende snor), had zich in 1948 verzet tegen de Israëliërs, maar moest uiteindelijk de wijk nemen naar Egypte. Zijn zoon nam het beheer van het landbouwbedrijf over, maar uiteindelijk werd de boomgaard door opeenvolgende acties van het Israëlische leger vernield. In dit droevige verhaal zit de geschiedenis van een heel volk vervat: honderdduizenden Palestijnen werden na 1948 het slachtoffer van soortgelijke Israëlische represailles en acties. Aan het einde van de film spreekt de kunstenares haar hoop uit om ooit het land opnieuw in bezit te nemen. “Wij houden van ons land. Wij zijn niet klaar om te verdwijnen.”

De tentoonstelling “Palestine: la création dans tous ses états” in het Institut du monde arabe (Parijs) wordt georganiseerd in het kader van “Jeruzalem : hoofdstad van de Arabische cultuur 2009”. De tentoonstelling loopt van 23 juni tot 22 november 2009.