eliane van den ende01 september 2009 – 19:53

‘Over BB moet je niet als over een actrice spreken. Brigitte, dat is een kind, dat is een sociaal fenomeen. Een fenomeen tout court.’ poneerde de rechtsgeaarde ‘beau mâle’ Alain Delon ooit. Maar wat maakte dat fenomeen zo onomstotelijk dat Charles De Gaulle in het gezegende jaar 1968 verklaarde dat Brigitte Bardot meer deviezen in Franrijk binnenbracht dan Renault? Tien jaar eerder had de intellectuele feministe Simone de Beauvoir dat ook al beweerd. De toch ietwat preutse generaal loofde meteen Brigittes eenvoud, haar vranke mond, haar goed humeur en stelde voor dat zij model zou staan voor Marianne en zo werd de stoeipoes als eerste hét symbool van la douce France. Frankrijk was in de ban van de ‘Bardolâtrie’ en dat zonder dat la Bardot veel acteer- of zangtalent vertoonde.

Eigenlijk was ze al een starletje voordat ze aan haar carrière van een vijftigtal films en een tachtigtal liedjes begon. Op haar 14e was het meisje uit een katholiek, burgerlijke familie zowat de mascotte van het magazine Elle. Ze had danslessen genomen en had ‘tenure et maintien’ maar meer dan een frisse puber was ze niet. Misschien was het nét dat kinderlijke met dat teutsnoetje dat zo aantrok.

Simone de Beauvoir, de castor van de vrouwenbeweging, schreef in 1959 een essay over ‘Brigitte Bardot en het Lolita Syndroom’: ‘BB is het perfecte specimen van een ambigue nymf. Van achter gezien is haar gespierd danserlijf bijna androgyn. Maar haar vrouwelijkheid straalt van haar weelderige boezem. Haar lange, voluptueuse tressen vallen langs haar schouders en de lijn van haar lippen vormt een kinderlijke pruillip en tegelijkertijd zijn ze een uitnodiging tot kussen. Ze loopt blootvoets en ze haalt haar neus op voor elegante kleren, juwelen, parfum, make-up en al die artificiële benodigdheden. Ze wandelt verleidelijk en een heilige zou zijn ziel aan de duivel verkopen om haar te zien dansen.’

Femme Fatale
Waarom lokte die combinatie van ‘femme fatale’ en ‘nymphette’ zo'n hoogtevrees uit? Een kinderlijke onschuld, naturel en eerlijkheid tegenover een verschrikte naoorlogse mentaliteit? Een ‘je m’en fout-isme’ tegenover de opkomende consumtiemaatschappij? Of was het haar ongedwongen seksuele openheid? Voor de Beauvoir weigerde Bébé – what’s in a name ?- een lustobject te zijn en ‘was ze geen passieve recipiënt van de mannelijke blik. Haar kleren zijn geen fetishes en als ze uit de kleren gaat, lijkt ze geen mysterie te onthullen. Haar erotisme is niet magisch, eerder agressief. Mannen zijn objecten voor haar, evengoed als zij er één is voor hen.’

Foto’s - zelfs uit haar begintijd - tonen een grote dubbelzinnigheid: een innocent starletje dat vaak voorwendt dat ze de paparazzi niet ziet. Maar er zijn ook de zelfbewuste poses, recht in de lens starend en zelfs poserend met de benen wijd open : uitdagende sensualiteit en koppige kracht. En een imago dat ze heel versatiel gebruikt. Zoals de Beauvoir het zag : ‘BB lijkt voor iedereen beschikbaar en toch is ze intimiderend. Er ligt een koppige trek om haar wrevelig gezicht en in haar fikse lichaam. Er is niets triviaals aan haar; ze heeft een soort van spontane waardigheid...’ Een hoogintellectuele filosofe over een seksbom, in de tijd voor de uitvinding van de pil en de tweede emancipatiegolf!

Misschien was die mengeling van onschuld en perversiteit nooit eerder zo provocerend. In de jaren '50 vlogen jongens nog van school, de Vlaamse katholieke colleges, als ze bekenden naar een BB-film te zijn gaan kijken. Brigitte Bardot als ‘Sainte Ni-Touche’ met haar stomende aura van erotiek, was een icoon van natte jongens- en misschien ook wel meisjesdromen.

Vichy
De vichy-jurk in zandloperstijl kreeg alvast veel navolging. Later promootte ze de mini-jurk (ze droeg er al laarzen onder) en democratiseerde de bikini. Sexy, nauwaansluitende kleren, een brede ceinture die de taille accentueert, ‘prince de galles’ rokjes, platte ballerina’s (toen ook al)… Ogen sterk aangezet met zwarte kohl, aangestifte lippen en dan die lange blonde lokken als van een warrig Medusa-hoofd, of soms die typische ‘choucroute’, hooggetoupeerde coiffure.

Eigenlijk was Brigitte Bardot – haar werkelijke meisjesnaam – niet blond, wel bruin. Zoals Cathérine Deneuve, die andere mevrouw Roger Vadim, ook haar donkere haren verbleekte. Vadim zou die ‘godenkleur’ gewaardeerd hebben bij Lydia Corbett, het toenmalige vriendinnetje van Picasso. In de lente van 1956 streek BB neer op het Filmfestival van Cannes en bracht een obligaat bezoekje aan het atelier van de beroemde schilder in Vallauris. BB wou absoluut geschilderd worden door de grootmeester maar die weigerde. Een oude foto met beide vedetten op de trap vooraan de villa getuigt nog van die ontmoeting maar veel lijken de twee mekaar niet te zeggen.

Godin
Datzelfde jaar draaide Vadim de film die la Bardot beroemd maakte : ‘Et Dieu créa la femme’ ( door de Beauvoir herdoopt tot ‘Et le cinéma recréa la femme’). De jonge filmassistent had het modelletje leren kennen toen ze amper 14 was maar haar strenge ouders weigerden de verhouding te aanvaarden. Pas op haar 18e mocht ‘la fille de bonne famille’ trouwen en in 1956 – Brigitte was toen 22 - herkneedde Vadim haar tot ‘de nieuwe incarnatie van dat eeuwig vrouwelijke’. Aanvankelijk ging de prent onopgemerkt voorbij.

Pas in de Verenigde Staten maakte hij furore. Volgens Simone de Beauvoir was dat omdat de Amerikaanse mannen zich minder bedreigd voelden door de seksuele gelijkmoedigheid van BB. Maar waarom werd de pelicule dan in sommige staten wegens zedenschennis verboden? Met de nieuwe release in Frankrijk werd het ook daar een cultfilm. Vadim liet in de openingscène zijn – toen nog – vrouw naakt zonnen: ‘Ik wou via Brigitte een tijdsbeeld weergeven. Juliette (haar filmrol) is een meisje van haar tijd dat verstoken is van elk schuldgevoel, van elk taboe dat de maatschappij haar zou kunnen opleggen. Haar seksualiteit beleeft ze volledig vrij. De literatuur en de vooroorlogse films zouden haar gelijkgesteld hebben met een prostituée. Maar in deze film is het gewoon een jonge, genereuze vrouw, soms wat ontwricht maar uiteindelijk ongrijpbaar. Ze heeft geen andere verontschuldiging dan haar gulheid.’ In ‘Le Deuxième Sexe’ ziet Simone de Beauvoir vrouwelijke filmsterren evenwel nog altijd als de reincarnatie van ‘hetaires’, de oud-Griekse courtisanes.

L’Amour Toujours
Dat imago van een onschuldige, maar roekeloze sexbom zal Brigitte tot haar 39ste wanneer ze stopt met filmen, blijven cultiveren en dat maakte haar - gewild of ongewild - het symbool van sexuele ontvoogding en van feminisme. ‘Ik denk niet na wanneer ik vrij’, zei ze ooit en aan de rist van minnaars af te lezen heeft ze in haar leven dan wel niet veel nagedacht.

‘Je me donne à qui me plaît’ klonk het brutaal in het liedje van Serge Gainsbourg, één van die minnaars. Voor hem was zij een droomvrouw en dus inspireerde ze de (van oorsprong ) schilder tot tientallen liedjes als ‘Harley Davidson’ waarbij BB poseerde met hoge laklaarzen en hot pants, maar ook ‘Bonnie & Clyde’, ‘Comic Strip’, ‘Bubble Gum’, ‘La Bise aux Hippies’, ... en vooral het rampetampende ‘Je t’aime... moi non plus’. Brigitte lipt het op een afstandelijke, wat persverse manier maar het nummer wordt pas met ‘remplaçante’ Jane Birkin opgenomen. BB was op dat ogenblik nog gehuwd met de Duitse miljonair Günther Sachs en het is niet duidelijk wie van het echtpaar niet zo prat ging op een vinylplaat van een auditieve vrijpartij. Pas na een tiental jaar werd de versie Bardot-Gainsbourg opgenomen.

Dé Pers
Bardots sensuele vrouwelijkheid werd natuurlijk ook een handje geholpen door de media en meer nog door de paparazzi die ze achteraf zo verfoeide: ‘ Ik ben een vrouw zoals elke andere. Ik heb twee oren, twee ogen, een neus en een mond. Ik heb gevoelens en gedachten...Maar het leven wordt onmogelijk want mijn ziel behoort me niet meer toe. Het vedetten-dom is een monster. Ik kan niet meer leven zoals ik wil. Ik leef zowaar ondergronds. Als ik frisse lucht wil, kan ik het venster niet meer openen want aan de overkant hangt er een fotograaf met een telelens. Er zijn zoveel dingen in mijn leven die me niet meer toebehoren.’

Het zijn die oude vintage foto’s van grote fotografennamen die nu in Londen te zien zijn en nog altijd die dubbelzinnigheid uitstralen: kindvrouwtje, seksueel wijfje, elegante Parisienne, buurmeisje-van-naast-de-deur, zelfbewust model en... Charlie Chaplin. Bij de opname van ‘Viva Maria’, een film over de vriendschap tussen twee vrouwen (met Jeanne Moreau) amuseert BB de verveelde en de vermoeide crew met een nabootsing van de sjofele clown, compleet met slodderig pak, bolhoek en ... snorretje. Het is niet de Bébé die we denken gewoon te zijn.

Extreem Rechts
BB trekt zich terug uit het openbaar leven, gaat op haar domein nabij St-Tropez wonen, wordt vegetariër en koestert dieren. De naar haar genoemde stichting bekommert zich om het welzijn en rechten van de beesten, verkettert het dragen van bont en recent nog het doodknuppelen van zeehonden. ‘Mensen zijn beesten en zelfs beesten gedragen zich niet zo’. Hoe ontgoocheld kan iemand zijn om zo uit te vallen? Hoeveel zelfdodingspogingen heeft ze niet ondernomen? Vorig jaar fulmineerde ze nog tegen Sarah Palin, de kandidate vice president voor de republikeinen : ‘Door de menselijke verantwoordelijkheid in de klimaatsopwarming te ontkennen, door wapens te verdedigen en door domme, belachelijke meningen te verkondigen, ben je een schandvlek tegenover vrouwen en ben jij alleen al een verschrikkelijke bedreiging, een echte ecologische ramp.’

Oma Brigitte kan nogal fel uitpakken en soms elke zin voor redelijkheid verliezen. Zes jaar geleden verscheen haar autobiografie ‘Un cri dans le silence’ en de invloed van de ideeën van haar (voorlopig) laatste echtgenoot en woordvoerder van het extreem rechtse Front National schemerde daarin door: werklozen werden ‘vastgeroeste, luie profiteurs’ genoemd; leraars en onderwijzers zijn zo goed als landlopers; de Gay Pride, de ‘sans-papiers’, allemaal klaplopers. Ze werd voor racisme veroordeeld omdat musulmaanse gelovigen en islamitische terroristen voor haar één pot nat zijn. In een interview in Le Figaro stelde ze al in 1996 : ‘Kijk, mijn land, La France, wordt opnieuw overrompeld, met de goedkeuring van onze opeenvolgende regeringen, door een vreemde overbevolking, vooral musulmannen. Van deze islamitische overweldiging moeten wij de gevolgen dragen. Jaar na jaar zien we overal in Frankrijk moskeeën opbloeien terwijl de klokkentorens van onze kerken zwijgen omdat we geen priesters meer hebben.’

Maar het meest verbazende is dat ze afgeeft op de ‘pornografische losbandigheid van deze tijd’. Is Brigitte Bardot haar tijd vergeten? ‘Ik hoop dat ze rijper zal worden, maar niet veranderen’, zei Simone de Beauvoir over BB. Maar dat was in 1959.

De verkoopstentoonstelling ‘Brigitte Bardot and the original paparazzi’ naar aanleiding van haar 75ste verjaardag is tot 3 oktober te zien in James Hyman Gallery, 5 Savile Row in Londen. De prijzen liggen tussen 500 en 2.500 Pond; www.jameshymangallery.com