Thomas De Maeseneer25 september 2009 – 18:43

“Mijnbouw is een duidelijk voorbeeld van onze ecologische en sociale schuld,” zegt Klaartje Brys, coördinatrice van het evenement. “De vraag vanuit het Noorden naar metalen blijft stijgen. De consumenten, aandeelhouders, investeerders en bedrijven, ze komen bijna allemaal van bij ons en ook de riante inkomsten komen hierheen. Het Zuiden blijft achter met een totale ravage, dat hebben we met onze eigen ogen kunnen zien.” (www.catapa.be/nl/cat/sied-2)

Ongeveer een jaar geleden rees bij enkele vrijwilligers van CATAPA het idee om een extra impuls te geven aan de strijd, gevoerd door Noord en Zuid, tegen onverantwoorde mijnbouw onder de vorm van een internationale bijeenkomst. De partnerorganisaties van CATAPA werken vooral op lokaal of nationaal niveau. Het vertrekpunt was dat een sterke coördinatie tussen het lokale, nationale en internationale niveau, mooiere vruchten zou opleveren. Tenslotte hebben bijna alle lokale mijnbouwconflicten veel internationale aspecten.

Daarom zetten 11 vrijwilligers uit heel Vlaanderen zich aan de organisatie van een internationaal seminarie in Guatemala. Het doel: ervaringen over de mijnbouwproblematiek uitwisselen, lokale leiders vormen en de contacten en samenwerking met de partners verstevigen.

CATAPA nodigde haar partnerorganisaties uit alsook de basisbewegingen die zij ondersteunen uit Peru, Bolivia, Guatemala en Honduras. Tijdens de eerste tien dagen wisselden deze organisaties informatie uit over de problematiek in hun regio en de strategie van hun organisatie. Iedere regio bevindt zich namelijk in een verschillend stadium van de strijd en dit tegen een verschillende politieke, culturele en ecologische achtergrond. Hierbij werd ook een bezoek gebracht aan de Marlin-mijn en de omliggende gemeenschappen:

“We hebben de impact van de mijnbouwmultinational op de getroffen lokale gemeenschappen zelf kunnen vaststellen, ongelooflijk”, zegt Charlotte Christiaens. “De Canadese mijnbouwgigant GoldCorp buit in het westen van Guatemala een goudmijn uit die voor grote conflicten in de gemeenschappen zorgt. Deze verdeel- en heersstrategie zet voor- en tegenstanders van de mijn lijnrecht tegenover elkaar. Dat konden we zelf voelen. Met een muurschildering (http://catapa.be/nl/blog/elise-meerburg/472) op de Universiteit van San Marcos, hebben we ons ongenoegen geuit tegen de wantoestanden die het mijnbouwbedrijf aanricht.“

De getuigenissen en veldbezoeken leerden dat de impact van deze multinationals op de omliggende bevolking allesomvattend is: zowel op ecologisch, sociaal, cultureel, politiek, als op economisch vlak ondervinden zij nadelen. Het leven van deze mensen, vaak inheemse volkeren, wordt beheerst door de aanwezigheid van de mijn.

Ecologische impact
Mijnbouw, en vooral dagmijnbouw, zorgt ervoor dat zware metalen vrijkomen in waterbronnen, rivieren en meren. Ook brengt het ontbossing, verzilting, verdroging en vervuiling mee. Er ontstaat waterschaarste bij de lokale bevolking door de enorme massa zoet water die nodig is bij het extractieproces. Wist je dat 1 gouden ring gemiddeld 20 ton toxisch afval veroorzaakt en dat er gemiddeld 40.000 liter zoet water nodig is om hem te produceren. Hoog toxische producten zoals cyanide en kwik worden gebruikt worden om het metaal uit de ertsen te halen. De aangerichte schade is voor eeuwig onomkeerbaar.

Economische impact
De kosten en baten van mijnbouw worden niet eerlijk verdeeld. De opbrengsten wegen in vele gevallen zelfs niet op tegen de enorme passieve sociale en ecologische kosten. Privé-bedrijven maken de winst, maar de boerengemeenschappen dragen de (passieve) kosten. De royalty’s bedragen vaak maar enkele procenten. In het geval van de Marlin-mijn in Guatemala is het nog steeds maar 1 procent, dat verdeeld wordt onder de staat en de gemeente. Bovendien ligt de aanwezigheid van een mijnbouwbedrijf aan de oorzaak van lokale prijsstijgingen. De boerengemeenschappen zien hun levensstandaard dalen. Natuurlijke grondstoffen worden uit het Zuiden ontrokken en de grote winsten gaan naar Westerse bedrijven of aandeelhouders in het Noorden. Onze landen worden letterlijk leeggehaald, een tweede kolonisatiegolf, zeggen de boeren in Latijns-Amerika.

Sociaal-culturele impact
Mijnbouw gaat doorgaans gepaard met stijging van geweld, prostitutie, sociale onrust, desintegratie en toenemende sociale ongelijkheid in de omliggende gemeenschappen. Mijnbouwbedrijven gebruiken niet zelden geweld, bedreigingen en chantage. Leger en politie worden ingezet om de belangen van de bedrijven te garanderen, eerder dan de bescherming van de lokale bevolking. Bovendien past het grootschalig exploiteren van landbouwgronden die reeds generaties lang aan hen toebehoorden, niet in de kosmologische visie van de inheemse gemeenschappen. Deze traditionele vorm van landbouw, wat voor deze inheemse volkeren hun enige duurzame bron van overleven betekent, wordt onmogelijk doordat ze van hun gronden verdreven worden of de grond onbruikbaar is geworden door de hoge concentratie aan zware metalen.

Gezondheidsimpact
Ook de schade die deze mijnbouwbedrijven aan de gezondheid van de lokale bevolkingen meebrengt, is niet te onderschatten. Door de hoge concentratie aan giftige stoffen en zware metalen krijgen kinderen, volwassen en ouderen huidaandoeningen, haaruitval, ademhalingsproblemen, hoofdpijn, bloeddoorlopen ogen,… Te hoge concentraties lood en arsenicum worden aangetroffen in hun bloed met vaak een vroegtijdige dood tot gevolg. Het is echter erg moeilijk voor de boeren om aan bewijsmateriaal te geraken.

CATAPA bracht 15 landen en 52 organisaties samen
Na de uitwisseling in San Marcos vond een 3-daagse internationale conferentie plaats in het toeristische Antigua waar NGO’s, internationale experts, boerenorganisaties, kloostergemeenschappen, studenten en vertegenwoordigers van het Ministerie van Leefmilieu en Natuurlijke Hulpbronnen en van het Ministerie van Energie en Mijnbouw present tekenden. Enkel Montana, dochteronderneming van GoldCorp en eigenaar van de Marlin-mijn, gaf forfait.

Ook tijdens de Conferentie bleek dat lokale gemeenschappen vrij machteloos staan tegenover deze wantoestanden. Afdwingbare juridische middelen ontbreken vaak en anders worden ze zelden toegepast. Op het einde van de Conferentie ondertekenden we de Verklaring van Antigua (http://catapa.be/nl/nieuws/483) waarin organisaties van Noord en Zuid de wantoestanden aanklagen en zich engageren om samen te werken om deze strijd van David tegen Goliath aan te kunnen.

De laatste dagen van deze internationale bijeenkomst, staken de zuidpartners van CATAPA, hun respectieve basisbewegingen en CATAPA de koppen samen om prioriteiten te formuleren, visies op elkaar af te stemmen, strategieën uit te denken, acties te bepalen en samenwerkingsakkoorden te ondertekenen die een verdere vruchtbare samenwerking en strijd tegen de (huidige) mijnbouw moeten verzekeren.

Volgens de deelnemers aanwezig op de conferentie, biedt het huidige politiek-juridische kader in de Latijns-Amerikaanse landen onvoldoende garantie voor rechtvaardige en verantwoorde mijnbouw. Via sensibilisering, vorming, directe actie, lobbywerk en ondersteunend wetenschappelijk onderzoek, probeert CATAPA met hun vrijwilligerskracht vanuit België aan conflictpreventie te doen. Dit alles geïnspireerd door -en in samenwerking met- basisorganisaties in Latijns-Amerika.

Mijnbouw gaat over grenzen: grenzen aan het mondiale economische groeimodel, grenzen aan de draagkracht van de aarde. Grenzen aan de weerbaarheid van een samenleving. Óver grenzen, omdat mijnbouw vandaag lokaal, nationaal en internationaal vraagt om verantwoordelijkheid en verzet. CATAPA heeft samen met haar partners de grenzen overschreden. Een concreet actieplan en samenwerkingsakkoorden liggen klaar om de volgende jaren concreet te werken aan de nodige internationalisering van deze strijd.

Interesse in CATAPA? Kijk op www.catapa.be of mail naar info@catapa.be