Jo12 november 2009 – 23:40

Als reactie op de financiële crisis moet er meer controle komen op de economie. Daarover hoorden we ronkende verklaringen van wereldleiders, maar in de praktijk zien we er weinig van gebeuren. De wereldvakbond kan overleggen met de WTO en advies verlenen aan de G20, maar geraakt niet bij de Global Financial Board waar de eigenlijke beslissingen worden genomen.

Kijken we naar onze eigen politicie, dan zien we dat ze in het algemeen weinig deskundig zijn op het vlak van economie. Te lang hebben we toegestaan dat slechts een kleine groep van economen spreekrecht hebben over de economie. De huidige crises tonen aan dat we de organisatie van de economie niet mogen overlaten aan economen alleen.

Hoe komt het bijvoorbeeld dat de IAO (opgericht in 1919) niet over sanctiemaatregelen kan beschikken, terwijl we dat van de WTO en het IMF wél normaal vinden. Als een bedrijf zondigt tegen principes van vrijhandel, dan wordt dat bedrijf daarvoor gestraft. Echter, als een bedrijf de minimale arbeidsvoorwaarden niet respecteert, dan kunnen de werknemers geen sancties afdwingen.

Het is niet zo dat ondernemers hun verantwoordelijkheid tegenover de werknemers met plezier aan de kant schuiven. Maar de druk van hun aandeelhouders weegt zwaarder door dan de stem van hun werknemers. We moeten naar een 'Global Jobs Pact' gaan, dat het evenwicht herstelt tussen de stem van de werknemers en die van de aandeelhouders.

Minimale arbeidsnormen op globaal niveau zijn quasi onbestaande. Wel zien we in een aantal landen een totaal verschillende evolutie wat betreft de welvaartsverdeling. Bijvoorbeeld in China daalt de inkomensongelijkheid gestaag. In India kwam er onder impuls van de sociale beweging en een centrum-linkse regering in 2004 een wet die plattelandsbewoners het recht op werk of een vervangensinkomen waarborgt. Het gaat over beperkte maatregelen, maar in een enorm land als India zijn dit belangrijke stappen voorwaarts. De voorwaarde voor het succes van deze wet bevindt zich bij de lokale sociale beweging. Zij moet de bevolking informeren over deze wet het gemeentebestuur ertoe bewegen om de wet in de praktijk om te zetten. Aan een wet die enkel op papier bestaat, hebben werknemers immers helemaal niets.

Behalve gemeentelijke overheden, zijn ook nationale overheden aansprakelijk, bijvoorbeeld wanneer er bilaterale handelsakkoorden worden gesloten. België heeft onlangs zo'n akkoord gesloten met Colombia, zonder daarin conventies over arbeidsnormen op te nemen. Binnenkort gaat een handelsmissie van België naar Israël, waarbij wellicht een aantal zaken met de 'mantel der liefde' zullen worden toegedekt in het belang van de handelsrelaties. De militaire dictatuur in Birma houdt stand met de financiële steun van de Belgisch-Franse fosiele brandstoffenproducent Total.

Op wereldschaal ontbreekt een strategie om de verschillende crises (milieu, armoede, werkloosheid, ...) coherent aan te pakken. Keuzes worden op korte termijn gemaakt en het enige criterium lijkt daarbij de grillige conjunctuur van de markt. Nu de automarkt weer wat aantrekt (door overheidstussenkomst!) wil GM het automerk Opel wel weer in eigen handen houden. De werknemers zijn daarbij de speelbal van de CEO's en de aandeelhouders. De vakbonden van Opel zijn wel solidair, maar of dat voldoende zal zijn om de fabriek in Antwerpen open te houden, is nog maar de vraag. Ook dat heeft te maken met een verkeerde strategie van de bedrijfsleiding van snoeien in arbeidskosten i.p.v. investeren in de (groene) auto van de toekomst.

Als algemeen principe kunnen we stellen dat sectoren met overcapaciteit in samenspraak met de werknemers moeten investeren vernieuwing. De overheid moet hierbij stimulansen geven, bijvoorbeeld voor het creëeren van groene jobs, want de markt zal het probleem niet oplossen. Voorbeelden zijn opnieuw China en India, waar overheidsbanken de opdracht krijgen om te investeren in groene economie. De G20 in Pittsburg ging er deels over, maar de wereldleiders hebben nagelaten een gezamelijke strategie of te spreken voor meer groene jobs. Elke regio, elk land bepaalt zelf hoever ze gaan.

België blijkt niet de beste leerling van de klas. We missen kansen op transformatie van onze economie! Waarom kunnen we, om een begin te maken, het instrument van de notionele aftrek niet koppelen aan innovatie? uit het debat onthouden we alvast dat de vakbonden vragende partij zijn om betrokken te worden bij het innoveren van onze economie.

De overheid staat in feite in dienst van de bedrijven, door het aanbieden van goede haveninfrastructuur, goede wegen, goed onderwijs. Wat doen de bedrijven in ruil? Het kaderakkoord van UMICORE is vrij goed, maar het VBO blijft achterwege. De overheid stelt zich veel te zwak op ten aanzien van de grote bedrijven!

Kijken we naar onze buur Duitsland, dan zien we dat ze veel verder staan in overleg met vakbonden en middenveld, waaronder de milieubeweging. Windmolens schieten er als paddestoelen uit de grond en in korte tijd werden honderdduizende huizen warmte-efficient geïsoleerd.

Bij ons wringt het schoentje waar het zo vaak wringt: er is onvoldoende samenwerking tussen de gewesten en de federale overheid. We moeten dringend meer politici overtuigen van de noodzaak én de kansen die op dit vlak liggen om op korte termijn veel te doen voor het milieu en tegelijk groene jobs te creëren.

De vraag die daarbij vaak gesteld wordt, is of economische groei nog mogelijk zal zijn in de toekomst. Het is alvast duidelijk dat onze ecologische voetafdruk moet krimpen. Hoe kan dat als onze productiviteit blijft stijgen?
Tot de jaren '70 van vorige eeuw zijn mensen steeds minder lang gaan werken. Nu blijft hun productiviteit stijgen, maar we blijven even lang werken. Een idee is dat onze werktijd in de toekomst nog korter zal worden. Maar we willen geen loon inleveren en we willen niets van onze welvaart afdoen. Toch moet het duidelijk zijn dat we naar een rechtvaardigere verdeling van de welvaart moeten gaan. In ruil krijgen we misschien een geestelijk rijker leven.

Wat zijn immers de indicatoren van onze welvaart? Nog steeds kijken we naar pure economische cijfers zoals de groei en het BNP. Aspecten zoals zorg, onderwijs, gelijkheid tussen man en vrouw, zijn ook bepalend voor het gezicht van een samenleving! De media hiervoor te weinig of de verkeerde aandacht. Wanneer er bijvoorbeeld beweert wordt dat Nederland op nummer één staat voor zorgverlening, wat wordt er dan gemeten?

Een vraag uit het publiek:
Als de media ons onvoldoende informeren, wat kunnen we dan doen?
We moeten ons bewust zijn van de commerciële logica van de media. Dat is onrechtstreeks een gevolg van de ontzuiling, want vroeger hadden de verschillende vakbonden hun eigen media. Onderwijs zien we als een investering van de overheid en voor cultuur zijn er subsidies, maar de media, die de volwassen mensen moeten informeren, laten we over aan de markt?
Dat kan dus niet! De overheid moet ook investeren in de media. En bovendien kunnen burgers zich organiseren om samen media te maken.

Het boek:
Het Mondiale Uitzendkantoor. Waardig werk in tijden van globalisering en crisis, 2009, EPO, 310 p.
"Dirk en John zijn met hun boek 'het mondiale uitzendkantoor' de syndicale délégués van het Zuiden."