Congo ondergaat een half-voogdij. Dat betoogt de gereputeerde Afrika-onderzoeker Gauthier de Villers (*) in een interview met de Cahiers Marxistes van augustus. Zijn uitspraken liegen er niet om.

[Even bij mezelf inbreken: voor het spel der grootmachten, zie mijn artikel "Geweld dreigt na verkiezingen", zegt Berlijn http://www.indymedia.be/en/node/4810 ]

GDV: “"Zonder internationale interventie zou er niets gebeurd zijn tijdens de Intercongolese Dialoog en, ruimer, het vredes- en verkiezingsproces. In dat opzicht staat Congo echt onder voogdij, en een orgaan zoals CIAT - Comité international d’accompagnement de la transition – dat is opgericht door de akkoorden van Sun City in Zuid-Afrika en dat een rol speelt op beslissende ogenblikken, is daarvan een uiting" ("Rien ne se serait fait dans le Dialogue Inter-congolais et plus largement dans le processus de paix et l’actuel processus electoral sans les interventions internationals. De ce point de vue là , il y a une vraie mise sous tutelle, dont un organe est le CIAT (Comité international d’accompagnement de la transition) mis en place après les accords de Sun City en Afrique du Sud, et qui joue un role dans les moments stratégiques”).

Maar, aldus de Villers, die voogdij is niet absoluut. “Voor het bepalen van de grote politieke evoluties werkt de voogdij, maar voor het beheer van de staat en de openbare instellingen is er een half-voogdij en zelfs alleen maar een schijn-voogdij" ("Du point de vue des grandes evolutions politique, il y a une mise sous tutelle assez effective, mais du point de vue du mode de gestion de l’Etat et des institutions publiques, il ya une semi-tutelle et meme une tutelle uniquement apparente”). Gauthier de Villers vindt namelijk dat de politieke leiders zo handig zijn de buitenlandse middelen voor hun eigenbelang aan te wenden. 'Extraversie' noemt de Villers dat (een term geleend van Jean-François Bayard).

Dat ligt niet (alleen) aan de behendigheid van die Congolese leiders. Volgens de Villers is het eigen aan de Westerse bemoeienissen dat de buitenlandse voogden de werkelijke beslissingsmacht behouden terwijl ze de nationale staat verantwoordelijk stellen voor 's lands bestuur ("Les formes d'intervention actuelles conduisent à  la dissociation entre l'exercice du pouvoir, qui est exercé par les tuteurs internationaux (...) et l'exercice des responsabilités qui restent imputées à  l'Etat national, puisque le principe de souveraineté est relativisé mais pas foncièrement remis en cause").
Zo schrijven de Wereldbank en het Internationaal Muntfonds
de codes voor de mijn- en de bossectoren, maar de uitvoering is de taak van de Congolese authoriteiten (“la mise en oeuvre repose entièrement dans les mains des autorités congolaises").

Jarenlang heeft het Westen Congo links laten liggen, maar sinds enkele jaren is het zich er weer intens mee aan het bezighouden. Maar als je in Congo "imperialistische praktijken" wil vinden, dan moet je die volgens de Villers niet zozeer bij de VS zoeken maar wel bij andere Afrikaanse landen zoals Rwanda en Zuid-Afrika. De VS zijn vooral bekommerd dat Congo een gapend gat in het hart van Afrika zou zijn en dus een risico voor de internationale veiligheid en stabiliteit.

Over de recente oorlogen tegen Congo kan ik Gauthier de Villers niet volgen. Ten eerste vernoemt hij de invasie (door Rwanda en Ouganda) in 1998 niet als onderdeel van de internationale interventiepolitiek. De eerste bedoeling van die invasie was nochtans uitgesproken politiek: het objectief was de toenmalige Congolese president Laurent-Desire Kabila uit het zadel te lichten omdat hij aan de Westerse controle ontsnapte en voor Congo een koers van onafhankelijke ontwikkeling (met verkiezingen overigens!) begon uit te stippelen. Het Westen stuurde er zijn lokale bondgenoten op af, het was een oorlog by proxy zoals men zegt. Maar de Villers keert de gang van zaken ook om: "de crisis van de Congolese staat heeft twee oorlogen uitgelokt" ("la crise de l'Etat congolais a provoqué deux guerres"), zegt hij, alsof Congo het allemaal aan zichzelf te wijten heeft.

(*) Gauthier de Villers was o.a. directeur van het Afrika-instituut CEDAF en verantwoordelijk voor de afdeling-Geschiedenis van de Hedendaagse Tijd aan het Afrika-museum van Tervuren.