raf07 november 2006 – 12:10

Colette Braeckman van Le Soir blogt op 3 november dat Joseph Kabila wel eens zou kunnen verliezen. Het gerucht gaat dat de opkomst in Kivu laag was. Gisteren donderdag al heeft de woordvoerder van Jean-Pierre Bemba victoire gekraaid vanuit een 'officieel compilatiebureau', tijdens een reportage op één van Bemba's TV-stations. Maar het bureau bleek fake, aan de computers zaten Bemba-militanten! Vandaag doet het Kabila-kamp datzelfde maneuver nog eens over. Wat als Bemba echt wint? Zelfs mijn collega-verkiezingswaarnemers, die nochtans neutraal horen te blijven, hopen dat het niet gebeurt (*).

Leugens als wapen

Nog in Kinshasa hoor ik dat Roger Lumbala zijn parlementszetel kwijt is "wegens fraude" tijdens de verkiezingen van 30 juli. Lumbala - kopstuk van de RCD-N-partij - zit in het Bemba-kamp. Ik heb hem op 24 oktober meegemaakt in Mweka in de provincie West-Kasaï. Hij jutte daar het volk op met de eeuwige leugen dat Joseph Kabila een Rwandees is. Hij riep ook dat hij Etienne Tshisekedi - adjudant van Mobutu maar ook opposant - om een stemadvies had gevraagd. Tshisekedi had volgens Lumbala geantwoord: "zeg aan de mensen van Mweka dat ze voor Bemba moeten stemmen". Lumbala is tuig van eerste categorie. Tijdens de Congolese oorlog was hij mee-verantwoordelijk voor de operatie Effacer Le Tableau toen de rebellen van Bemba en Lumbala in Noord-Oost-Congo pygmeeën hebben geroosterd en opgegeten.

In West-Kasaï zie ik haast twee weken land hoe het Bemba-kamp opereert. Dit is een extreem-rechtse alliantie die van xenofobie, leugens, intimidatie en eventueel bruut geweld haar strijdmiddelen maakt. Bemba wacht vervolging door het Internationaal Strafhof in Den Haag, voor oorlogsmisdaden in het buurland de Centraal-Afrikaanse Republiek. Maar onder het volk werft hij een "draagvlak" met racistische slogans.

De militanten van Bemba's eigen MLC-partij en van de bondgenoten houden systematisch de geruchtenmolen draaiend. Volgens hen zijn alle agenten van de kiescommissie verkocht aan Kabila. Helene Mbokashanga, in juli verkozen voor de RCD-N, heeft van een staking onder de spoorwegmannen een politieke staking tegen Kabila gemaakt. Die zijn al 24 maanden niet meer betaald en, dat is de redenering, dat is de schuld van le pouvoir, zeg maar van de president. Diezelfde Mbokashanga klampt op 29 oktober en de dagen daarna alle observatoren aan met 'informatie' waarvan de waarachtigheid niet te achterhalen valt.

In de provinciehoofdstad Kananga gaat het MLC-kamp een stap verder. Op de dag van de verkiezingen zijn blanke verkiezingswaarnemers in een stembureau omsingeld en bedreigd met een overduidelijk handgebaar: als wij winnen, gaat uw kop eraf. Vier dagen later viert het Bemba-kamp in Kananga ostentatief feest. Ik maak het op 2 november mee in een restaurant waar de parlementair Medard Mulangala Lwakabwanga (van de UMR-partij) ineens rechtstaat en een strijdkreet slaakt voor de Union pour la Nation (de Bemba-alliantie) zodat de andere eters gegeneerd de andere kant opkijken.
Dat is nu de taktiek: hard roepen dat de overwinning binnen is, de bevolking daarmee doordrenken, zodat die makkelijk tot straatrellen te bewegen zal zijn als het toch anders uitdraait. Bemba heeft zo einde juli en opnieuw in september (toen brandde in zijn TV-gebouw) al zware ongeregeldheden op touw gezet.

Evariste "10%" Boshab

Bemba heeft een makkelijk kluif aan het Kabila-kamp. De PPRD-partij (die het dichtst bij Kabila staat) gedraagt zich bepaald arrogant in Mweka, alsof de vijand niet bestaat. Mweka en heel de Kasai is nochtans Bemba-territorium. De plaatselijke PPRD-parlementair Evariste Boshab houdt op 27 oktober een meeting in het voetbal-"stadion". Het begint met een voetbalmatch, om volk te lokken. Tijdens zijn toespraak haalt Boshab de stelling onderuit dat Joseph Kabila geen Congolees zou zijn. Dan volgt nog een voetbalmatch.

Maar Boshab heeft een pak boter op het hoofd. Eind 2004 moest hij opstappen als kabinetschef van president Kabila; hij was toen één van het dozijn ministers en topfunctionarissen die een pak geld van de electriciteitsmaaatschappij SNEL onder elkaar hadden verdeeld. Een jaar later stond Boshab's handtekening alweer onder een officiële ontwerptekst voor de nieuwe Congolese grondwet. De straffeloosheid waarmee zulke figuren hun gang kunnen blijven gaan, is soms stuitend.

In Mweka circuleert alleen het campagne-team van Boshab met jeeps. Ook tijdens het weekend van de verkiezingen, hoewel propaganda dan verboden is. En de arrogantie van de baas straalt af op de militanten. PPRD-ers, zo wordt gemeld, hebben in Mweka en Bulongo de eigenaars van twee ciné-videos bedreigd omdat ze het nieuws van CCTV vertonen en zo reclame maken voor Bemba. Daarop hebben de exploitanten beslist alle TV-nieuws door sport en TV5 te vervangen. In Bulongo, 15 kilometer van Mweka, staat de exploitant te trillen op zijn benen terwijl hij het vertelt. Een mensenrechtenactivist vraagt of voor de kiezers het recht op informatie is afgeschaft.
Eén van de MLC-geruchten viseert Constantin Miaka, de eerste PPRD-kandidaat voor de provincieraad. Miaka, zo wordt verteld, heeft in zijn ziekenhuis in Kakenge alle werknemers ontslagen die niet bij de PPRD wilden gaan.

Mweka heeft maar één lokale radio, Radio-Television Mweka, eigendom van... Evariste Boshab. Ook Baudouin Mikobi heeft al op RTM gepraat. Mikobi is bij de kiescommisssie verantwoordelijk voor de sensibilisatie, hij moet de kiezers uitleggen hoe ze moeten stemmen. Maar omdat hij te horen was op RTM wordt gelijk rondverteld dat hij op de hand is van Boshab en de PPRD.

Op 29 oktober haalt Jean-Pierre Bemba goed 75% van de stemmen in Mweka tegen een klein kwart voor Joseph Kabila. Maar voor de provincieraadsverkiezingen gaat de kiesstrijd gelijk op: onder de tien hoogste scores zijn er 4 van de PPRD (met Constantin Miaka op één), 3 van de MLC, 2 van de RCD-N en 1 van de RCD.

En "de kleine"?

Spontaan hopen velen dat Joseph "le petit Kabila het haalt, of toch minstens dat Bemba het niet haalt. Bemba was al drie jaar vice-president, in uitvoering van het vredesakkoord van eind 2002. Maar als hij nu zou winnen, komt de barbarij via "transparante en democratische verkiezingen" aan de macht.

Maar staat Congo er met Kabila zoveel beter voor? Campagne heeft hij andermaal niet gevoerd, al gaf het Kabila-kamp na de eerste ronde toe dat het dat voor 30 juli beter wel had gedaan. De president stuurde hoogstens zijn echtgenote naar de provincie. In Kananga zou ze overigens uitgejouwd zijn. Het presidentiële kamp, met de PPRD voorop, heeft wel massa's geld geïnvesteerd in petten en palmwijn voor de kiezers. Want zonder cadeau's staan kandidaten nergens.

En zelfs als Kabila al campagne had willen voeren, over een programma en een inhoud, dan had hij één oerbelangrijk thema buiten beschouwing gelaten: dan van de oorlog en de oorlogsmisdaden van de toenmalige rebellen. Op 30 juli haalde Kabila een monsterscore in de Oostelijke provincies van Congo, omdat hij zich als artisan de la paix presenteerde, de man die de vrede heeft teruggebracht. Het bleek een goede zet. Dit keer heeft Kabila op voorhand beloofd dat hij Bemba niet als oorlogscrimineel zou aanpakken. Daarover zijn afspraken gemaakt met de CIAT, het comité onder leiding van de Amerikaanse ambassadeur William Swing dat de Congolese politieke overgang begeleidt.

Zo komt Kabila uit deze verkiezingen te voorschijn als een a-politieke figuur die maar om één ding bekommerd lijkt: zich handhaven tussen de jakhalzen om de hoogste post in de staat te bemachtigen.

(*) Gisteren, maandag 6 november, maakt de kiescommissie CEI in Kinshasa de eerste officiële resultaten bekend. Zeker een week vroeger dan gepland, en duidelijk om de stroom van valse resultaten in te dijken. Voor slotconclusies is het nog veel te vroeg, merkt de CEI op. Maar volgens de getelde en hertelde resultaten in 12 van de 189 kieskringen (!) zou zittend president Kabila bijna 70% van de stemmen halen tegen ruim 31% voor Bemba.