Tomas Coppens (vanuit Buenos Aires)31 januari 2007 – 22:44

De verkiezingen van december 2005 waren een triomf voor Morales. Hij werd verkozen met 54 procent van de stemmen, meer dan gelijk welke andere kandidaat sinds het herstel van de democratie in 1982. Het waren dan ook uitzonderlijke verkiezingen, vervroegd na het aftreden van twee presidenten in korte tijd. Bolivia was een conflicthaard met straatrellen, economische problemen en een enorme politieke crisis.

De duidelijke verkiezingsoverwinning gaf Morales veel ruimte om snel en krachtdadig aan zijn hervormingspolitiek te beginnen. De meest in het oog springende maatregel was ongetwijfeld de nationalisering van de gasbronnen, de belangrijkste natuurlijke rijkdom van Bolivia, nochtans het armste land van Zuid-Amerika. Alle 56 gasontwinningsinstallaties werden op 1 mei 2006 door het leger bezet en de buitenlandse gasmaatschappijen werden gedwongen een nieuw exploitatiecontract te tekenen waardoor voortaan 82 procent van de opbrengsten uit gasontwinning naar de staat gaat, in plaats van bijna niets zoals voorheen. Het is door die maatregel dat Bolivia – voor de eerste keer in 30 jaar – het begrotingsjaar kon afsluiten met een overschot en kan beginnen aan een effectieve bestrijding van de armoede. Ook de hervorming van de landbouw, met de gedeeltelijke herverdeling van land, en de verkiezingen voor een grondwettelijke vergadering waren een succes voor Morales. Met meer dan de helft van de zitjes in het orgaan dat de nieuwe grondwet moet opstellen, leek het erop dat Morales zijn hervormingspolitiek rustig zou kunnen voortzetten.

Algauw werd Morales echter met een sterke oppositie geconfronteerd. De oppositie is niet zozeer sterk in aantal, maar wel doordat ze geconcentreerd zit in de oostelijke regio van het land. En het is precies daar dat het Boliviaanse aardgas onder de grond zit. Het oosten van Bolivia is rijk en blank en voelt dan ook weinig voor de politiek van Morales, die vooral zeer populair is bij de inheemse, arme bevolking. De lokale politici sturen dan ook sinds de verkiezing van Morales aan op meer zelfbestuur en zelfs op onafhankelijkheid. Een referendum daarvoor wees uit dat een meerderheid van de Bolivianen daar niet van wil weten, behalve in het oosten waar de ja-stemmen wel overwonnen. Zelfbestuur voor het oosten is voor Morales echter onbespreekbaar, want het zou betekenen dat het centrale bestuur de controle verliest over zijn belangrijkste bron van inkomsten, het gas.

Het conflict tussen Morales en zijn opposanten uit het oosten liep hoog op toen de president weigerde om alle constitutionele hervormingen te laten goedkeuren met een tweederde meerderheid. Voor Morales volstond een gewone meerderheid om de nieuwe grondwet erdoor te drukken. Zijn partij heeft immers weliswaar een meerderheid in de grondwettelijke vergadering, maar niet voldoende zitjes voor een tweederde meerderheid. De houding van Morales lokte protest uit bij opposanten die in “hongerstaking” gingen, hoewel later werd ontdekt dat de verkozenen uit de oppositie wel degelijk aten tijdens hun “hongerstaking”. Toen het in december echter tot straatrellen kwam en het conflict dreigde te escaleren, gaf Morales toe en sloot hij een compromis met de oppositie. De nieuwe grondwet zal worden goedgekeurd met een tweederde meerderheid, maar die artikelen waarover geen dergelijke meerderheid bestaat zullen per referendum worden voorgelegd aan de bevolking.

Het ziet ernaar uit dat het compromis van Morales de gemoederen voorlopig kan bedaren. Maar zijn grootste uitdaging blijft het separatistische oosten voor zich te winnen, teneinde nieuwe conflicten te vermijden.