foto Susan Banafti

De sfinx was een mythisch wezen uit de Oudheid. Half mens (hoofd) en half leeuw deed het dienst als angstaanjagende wachter in het Oude Egypte, en in het antieke Griekenland stelde de adelaar met mensenhoofd raadsels op leven en dood. Wie kent er nog zoals Oedipus het antwoord op de vraag: wat loopt in het begin van de dag op vier benen, 's middags op twee en 's avonds op drie? Ook in India bestonden deze mengvormen van mens en dier, een verre getuige van de ontzagwekkende indruk die het wilde dier ooit gemaakt moet hebben op de mens en zijn spiritualiteit vorm gegeven heeft.
Temidden van acrobatische circusacts, traditionele flamenco, stoomhete reggaeton, en een mondvol eclectische, progressieve electronica uit Rio is er dan deze teletijdsmachine geprogrammeerd op het Sfinxfestival: een oeroud ritueel uit Korea, genaamd de gut.

Uit een tijd dat de dieren nog spraken dus, want de eerste uitingen van deze animistische cultuur zijn 40 000 jaar oud. Ontstaan in een in nevelen gehulde prehistorie, voor er sprake was van de Boeddha, Confucius en de Tao, heeft dit sjamanisme (in Korea muïsme) de tand des tijds doorstaan, en sinds de jaren '70 door een aangewakkerd nationaal bewustzijn terug opmars gemaakt als subversieve rebellie tegen teveel bemoeienis van overheidswege.
In deze wereld staan de goden en de geesten centraal, en die manifesteerden zich in talrijke gedaanten: de zielen van overleden familieleden, bomen, bepaalde grotten, de zee, enz.

Uiteraard waren de regionale verschillen immens, en zo erfde de munday ( sjamaan) zijn status, of kreeg een initiatie, al naar gelang de geografische oorsprong.

We hebben het hier trouwens over een vrouwenwereld, wat niet zo verwonderlijk is, want het is pas vanaf mensen een sedentair bestaan zijn beginnen leiden dat samenlevingen zich patriarchaal georganiseerd hebben. Zo bleken mannen door hun fysieke overmacht beter in staat om de ploeg voort te trekken, tot oerossen hun last verlichtten.

Nog lang na hun nomadisch bestaan opgegeven te hebben, zullen vrouwen de rol van min en verloskundige vervuld hebben, en dan kunnen we niet anders dan een vrij recent Europees historisch feit in herinnering brengen, namelijk hekserij: deze vrouwen waren niet zozeer bedreven in zwarte magie, als wel het uitvoeren van abortussen.

Kunnen we de originele vrouwelijkheid van de Koreaanse sjamaans hieruit afleiden? En moet het stereotype beeld van de mannelijke medicijnman dan doorprikt worden, zoals we die zien in de westerns van Tinselwood? Zijn het ook niet vrouwen die in het duistere hart van Afrika verantwoordelijk zijn voor de genitale mutulatie?

Desalniettemin is door toedoen van het minder vrouw-vriendelijke Confucianisme het Koreaanse gut-ritueel voor de vrouwen een manier geworden om het mannelijke haantjesgedrag te parodiëren, wat in het openbaar onmogelijk is. Het Koreaanse muïsme is echter geen exclusief vrouwelijke aangelegenheid, want Dongho Choi, ceremoniemeester op Sfinx, blijkt dan weer een man.

De openbaring tot munday loopt niet vanzelfsprekend: een ziektebeeld dat start met verlies van etenslust en bloedige stoelgang, evoluerende naar hallucinaties en jarenlang dwalen temidden van rijstvelden zou bij ons al gauw de diagnose van een schizofrene psychose opgeplakt krijgen, en met aangepaste medicatie behandeld worden. Deze geestesgesteldheid is bij hen echter de Shinbyeong: een verticale verbinding tussen god en mens, die niet met Prozac verzacht wordt (wel integendeel, het maakt het volgens hen alleen maar erger; benieuwd wat hedendaagse psychiaters daarvan vinden), wel door de naerim-gut: de initiatie-rite tot sjamaan.

De latere riten bemiddelt hij dan tussen de geesten en de gelovigen: voor een goede visvangst, een kalme zee, een rijke oogst, of het voorspellen van een liefst voorspoedige toekomst, maar ook om de ziel van een overledene van zijn ballast te verlossen, en zo zijn overgang naar het hiernamaals te garanderen. Uiteraard is het communiceren met de overleden voorouders eigen aan dit animistisch wereldbeeld.
Het veelvuldig wisselen van mannen- en vrouwenkleding tijdens de cremonie is als medium een symbool voor het bezeten worden door deze zielen, die zowel mannelijk als vrouwelijk kunnen zijn, dit alles uiteraard vergezeld door schalen met voedsel, muziek en dans.

Maar genoeg theorie voor nu, het vooruitzicht van een echte sjamaan die in zijn meest extreme vorm op speerpunten balanceert, heeft me doen besluiten het gevecht met mijn eigen demonen over te laten aan een professional, en mee te doen aan het gut-ritueel, en zo wat zuurverdiende spirituele genezing over mij te laten neerdalen.

Waarvan later akte ... (als de voorouders het me toestaan).