Wouter Beke, de huisideoloog van CD&V zwaait de lof van het middenveld. Betekent dat dat ook de eisenbundels van de sociale bewegingen extra aandacht krijgen?

“Ze worden zorgvuldig gelezen. Er wordt ook gekeken of ze binnen onze idealen en prioriteiten passen. We gaan ook zelf proactief met ons studiecentrum op zoek naar input. Met het oog op het opstellen va n ons verkiezingsprogramma gaan de medewerkers van het studiecentrum gesprekken voeren met een breed netwerk: universiteiten, studiediensten van sociale organisaties.”

Critici zullen zeggen dat CD&V gewoon de verzuiling probeert in ere te herstellen.

“Ik denk dat dat niet meer aan de orde is. Sociale organisaties staan ook veel meer op hun zelfstandigheid tegenover de politiek dan vroeger. We hebben tegenwoordig ook contact met een veel breder en talrijker netwerk van organisaties. Sommige daarvan zijn met heel specifieke dingen bezig. De relaties zijn dus veel volwassener dan vroeger. Maar we blijven er wel bij dat we kiezen voor de wij-maatschappij. De overheid moet veel meer investeren in alles wat mensen samenbrengt. Dat is een fundamentele christendemocratische basisovertuiging.”

Betekent dat gewoon meer subsidies geven?

“We hebben enkele heel concrete voorstellen. Zo willen we de coöperatieve gedachte terug wat meer armslag geven. We willen bijvoorbeeld ook de commercialisering van de zorgsector terugdringen. Er kan ook nog wat gesleuteld worden aan het statuut van de vrijwilliger. Subsidies zijn trouwens ook meestal een Vlaamse aangelegenheid en geen federale materie.”

Mensen moeten zich kunnen engageren, klinkt het bij CD&V. Zorgen voor zieke familieleden of zich inzetten in een buurtcomité. Maar de generatie tussen 25 en 45 heeft geen tijd om dat te doen want die werknemers worden uitgewrongen als citroenen.

“Dat is inderdaad de generatie in het spitsuur van het leven. Hoe de keuze voor zorg combineren met een job? Dat is één van de grote vragen die we in ons kiesprogramma behandelen. Dat heeft te maken met de waardering voor gezinnen, welke samenstelling ze ook hebben. We willen de kwaliteit van het leven verbeteren. We willen dat de overheid aanwezig is op de grote keuzemomenten in de loopbaan van mensen: de overstap van studie naar werk, keuze voor het gezin of zorg, een bedrijf dat herstructureert of het pensioen. Er moet dus een breed loopbaandebat komen in plaats van het huidige eindeloopbaandebat om er voor te zorgen dat mensen niet alleen met de wetmatigheden van de economie moeten rekening houden als ze hun leven uittekenen. Vandaar dat wij - en daar staan we bijna alleen in - voor het behoud van de zondagsrust pleiten.”

Maar CD&V legt zich ook neer bij de realiteit van de flexicurity. Een ganse loopbaan in het zelfde bedrijf gaf een grote zekerheid, maar dat is niet langer realistisch, luidt het.

“Dat is geen kwestie van ons daarbij neerleggen. Flexibiliteit heeft altijd twee dimensies: vanuit het perspectief van de werknemer die zijn leven wil organiseren en vanuit het oogpunt van het bedrijf. Het is een realiteit: mensen moeten er niet meer vanuit gaan dat ze hun hele leven bij dezelfde werkgever zullen kunnen werken. Er moet op dat moment een overheid zijn die er voor zorgt dat dat niet betekent dat mensen onzekerheid tegemoet gaan.”

De wetgeving op deeltijdse arbeid, tijdelijke arbeid en overuren moet vereenvoudigd worden, lazen we in het programma van CD&V. Nog meer flexibiliteit dus.

“Wij pleiten ook voor ritmes in het werk die afgestemd zijn op het gezinsleven. Ik herhaal dat flexibiliteit een verhaal is met twee zijden. Als het alleen flexibiliteit is voor het bedrijf, dan faalt de overheid. Ik heb net les gegeven in een school voor verpleegkundigen. Zij hebben de luxe dat ze al een job hebben nog voor het pasen is. Maar er is wel een enorme uitstroom. Ze kunnen onmogelijk aan dat ritme een hele carrière volmaken. Vaak kiezen ze dan voor het gezin of gaan ze deeltijds werken. De uitdaging is om die mensen de kans te geven die job te blijven doen en hen tegelijk kwaliteit in het leven bieden. Wellicht zullen ze het dan ook iets langer doen. Het is dus geen zwart/wit-verhaal. De economie mag het leven van de mensen niet dermate overheersen dat kwaliteit onmogelijk wordt.”

Volkswagen, Opel. Telkens een bedrijf herstructureert, klinkt he tdat de overblijvers harder en flexibiler moeten werken.

“Je hebt daar drie spelers: overheid, bedrijf en werknemers. Wij kunnen als overheid een aantal dingen organiseren zodat het voor zo'n bedrijf de moeite blijft om te investeren. Het is aan de werkgevers en werknemers om te kijken hoe ze de arbeidsvoorwaarden organiseren.”

Sommigen vrezen dat CD&V eenmaal in de regering diep zal snijden. Naar het voorbeeld van de ingrijpende maatregelen in Duitsland en Nederland.

“Ons programma staat op de website en is becijferd. Er is een economische opleving. Dat is een opportuniteit. Welke keuzes gaan we nu maken? CD&V heeft geen verborgen programma van kommer en kwel waar we na de verkiezingen gaan mee uitpakken. Wel denken we dat de politiek het momentum niet mag missen. We hebben het gevoel dat er op een aantal terreinen echt verandering mogelijk is. Als er plots zo'n beweging rond klimaat ontstaat, moet je dat als politicus gebruiken om stappen vooruit te zetten. Of denk aan het momentum dat de scouts wisten te creëren. Dat weekend wou iedereen plots scout zijn. Op vlak van het waarderen van mensen die zich organiseren, moet je dan dingen realiseren. Als we gaan onderhandelen voor de regering, willen we wel eerst een operatie “waarheid”. Paars zegt altijd dat het schitterend gaat met de begroting. De Nationale Bank, het Planbureau en de Europese Commissie zijn daar toch genuanceerder in. Externe experts zullen eerst eens de stand van zaken moeten opmeten.”

Wat wil CD&V doen om de stijgende armoede terug te dringen?

“We hebben goed geluisterd naar professor Bea Cantillon. Als het gaat over onze sociale zekerheid als instrument om armoede te bestrijden, zijn wij van de kopgroep van Europa in de middenmoot terechtgekomen. De sociale zekerheid moet daar opnieuw haar rol gaan spelen door de uitkeringen welvaartsvast te maken. We voorzien daar een budget voor. Dat zal geleidelijk moeten gebeuren. Voor de oudste en laagste pensioenen zal er zelfs een inhaalbeweging moeten komen.”

Ondertussen blijkt ook de kloof tussen arbeid en kapitaal toe te nemen. Het aandeel van de lonen in het bruto nationaal product daalt. Zou een vermogensbelasting dan geen goede oplossing zijn?

“Wij zijn geen voorstander van een vermogensbelasting. Het kapitaal is zo vluchtig en onze economie is zo open dat dat geen haalbare oplossing is. We voorzien wel ingrepen in de personenbelasting. We willen de belastingsvrije som verhogen. Dat is een sociaal rechtvaardige maatregel. De belastingshervorming is vooral ten goede gekomen aan de hogere inkomens. Door de belastingsvrije som te verhogen, neem je een maatregel waar vooral de mensen met een laag inkomen iets aan hebben. Zo wordt ook de werkloosheidsval vermeden.”

Sociale bewegingen als de vakbonden en het ACW willen een rechtvaardige fiscaliteit.

“De hervormingen die we voorstellen gaan in die richting. Er zit trouwens nog een ander soort onrechtvaardigheid in het systeem. Er lijkt met twee maten en gewichten te worden gewerkt als he tgaat over het innen van belastingen. De gelijke toepassing van de wet in het hele land zou een stap vooruit zijn. Iedereen moet op de zelfde manier behandeld worden. Denk ook aan de verjaringen van financiële misdrijven. We gaan moeten zien hoe we daarmee omgaan. Het kan niet dat onze justitie niet langer in staat is om ingewikkelde dossiers aan te pakken. Ook dat is een kwestie van rechtvaardigheid.”

Gaat CD&V de toplonen aanpakken?

“De overheid moet in de overheidsbedrijven de trend zetten. Wij willen dat bedrijven hierover transparant zijn zodat de aandeelhouders hier mee over kunnen beslissen. Het is moeilijk om aan iedereen inspanningen te vragen en tegelijkertijd met toplonen te goochelen. Bedrijven zullen snel begrijpen dat het zeer contraproductief is als van werknemers inspanningen worden gevraagd terwijl er gesmeten wordt met onbillijk hoge lonen voor de managers.”

Hebben jullie ook gewacht tot Al Gore de wereld wakker schudde over de klimaatwijziging.

“Nee, maar mag ik ook eens scherp zijn, hoewel dat niet mijn gewoonte is? We hebben wel de erfenis van Groen! moeten verwerken. Toen we in de Vlaamse regering stapten, merkten we dat in heel wat sectoren de bereidheid om iets voor het milieu te doen onder het vriespunt was gezakt door de manier waarop men het milieubeleid had aangepakt in de periode daarvoor. Ik weet dat men er in bepaalde milieus een sport van maakt om minister Kris Peeters voor te stellen als iemand die zijn doelstellingen niet haalt. Maar verstandig groen zijn, zoeken naar een draagvlak en dan dingen implementeren. Door die aanpak kan Kris Peeters nu al een vrij indrukwekkend palmares voorleggen: groene stroom, het mestactieplan, energiebesparende maatregelen, ...”

Denkt u dat we het klimaat kunnen redden met kleine maatregelen?

“Ook federaal moeten we de lat hoog leggen. Het zou van grote onverantwoordelijkheid getuigen om nu niet van het momentum gebruik te maken om de dingen aan te pakken. Het draagvlak is er nu. We willen verder werken met fiscale stimuli. We denken ook aan een eenmalige inruiloperatie voor wagens die zeer vervuilend zijn. Dat proberen we nu technisch uit te werken. We willen ook gezinnen enthousiasmeren om mee te doen aan energiebesparing zonder betuttelend te doen. Daar hebben we zelfs al populaire eenvoudige educatieve instrumenten voor ontwikkeld.”

De milieubewegingen zullen wel niet graag zien dat CD&V de kerncentrales langer wil open houden.

“Correctie: wij zijn geen supporters van kernenergie, hé. Gaan we nieuwe centrales bouwen goed wetende dat er een groot afvalprobleem is? Nee, natuurlijk niet. Maar de kerncentrales staan er nu. Gaan we ze nog even langer openhouden als dat in veilige omstandigheden kan? Dat is toch een vraag van een andere orde. Door ze iets langer open te houden denken we makkelijker een aantal doelstellingen te kunnen realiseren. Ten eerste de verzekering dat energie voor zowel de gezinnen als de bedrijven betaalbaar blijft. Twee de bevoorradingszekerheid. Het is niet oke als we afhankelijk worden van een beperkt aantal energiebronnen uit het buitenland en ten derde meer investeringen in groene stroom.”

Door ze open te houden zal de regering ook minder de noodzaak voelen om alternatieven te zoeken.

“Je kan wel niet improviseren over de vraag of we binnen tien jaar nog energie hebben. Beetje experimenteren en on verra. Je moet een duidelijke politiek hebben. Wij vrezen dat we wat meer tijd nodig hebben om onze doelstellingen te realiseren. Kijk ook naar de energiemarkt. De liberalisering is niet geslaagd. Dat monopolie moet doorbroken worden. Op dat moment moeten we ook zorgen dat de uitzonderlijke winsten door het iets langer openhouden van de afgeschreven centrales, kunnen ingezet worden om de alternatieven een duw in de rug te geven.”

CD&V is ook voor een mottenballentaks?

“Niet noodzakelijk de mottenballentaks. Experts vertellen mij: als je niet eerst dat monopolie doorbreekt, wordt de mottenballentaks gewoon doorgerekend aan de consument. Dat is geen goede formule.”

Er is volgens premier Verhofstadt wel een pax electrica tot 2009. De regering heeft beloofd geen extra belastingen te heffen op Electrabel.

“Ach, Bruno Tobback ontkent dat. Als de regeringsleider zo'n brief stuurt naar Electrabel en je bent het daar niet mee eens als regeringspartij dan heb je toch een regeringscrisis? Ik heb op Mediargus gezocht naar het grote incident over de pax electrica en daar geen enkel krantenartikel over gevonden. Die brief is geciteerd in het parlement en geen enkele socialist heeft toen gereageerd.”

Als u in de regering stapt, bent u wel gebonden aan die brief.

“Ik voel me alleszins niet gebonden door een brief van Verhofstadt.”

Laten we het eens over ontwikkelingssamenwerking hebben. Hoe wil CD&V aan de 0,7 % geraken?

“Over het hoofdstuk ontwikkelingssamenwerking in ons programma ben ik heel fier. Die 0,7 % moeten we uit de algemene middelen realiseren. Het heeft geen zin om dat bedrag voor ontwikkelingssamenwerking te blijven vervuilen met uitgaven voor schuldaflossing.”

Zal het lukken om de 0,7 te halen tegen 2010?

“Het staat bij onze prioriteiten. We hebben het gebudgeteerd. Na de passage van de liberaal Armand De Decker zal er terug een minister van ontwikkelingssamenwerking moeten komen die de zaken in handen pakt.”

U zet ook hoog in op kleine projecten. Zal dat niet leiden tot versnippering?

“In Vlaanderen zoeken heel veel lokale organisaties zoals scholen of ziekenhuizen partners in het Zuiden om samen projecten op te zetten. NGO's vrezen een beetje dat dat allemaal op een geïmproviseerde manier verloopt. Daarom stellen wij voor om een platform op te richten waar de competenties van de NGO's tot hun recht komen. Zo kunnen ze die kleine initiatieven ondersteunen. Ik zie bij de NGO's zeker geen aversie, wel een oproep tot samenwerking en voorzichtigheid. Daarnet hadden we het over het middenveld. Wel al die kleine initiatieven, dat is het middenveld aan het werk. Als de NGO's dat kunnen steunen, kan dat alleen maar de dynamiek rond ontwikkelingssamenwerking vergroten.”

Maar met CD&V in de regering zaten onze soldaten wel in Irak.

“(lacht) Dat is bijna Slangen-gespin. Natuurlijk is dat niet juist. CD&V was het niet eens met de beslissing om Irak aan te vallen. Lees er de parlementaire stukken maar op na wat we daar in 2003 over gezegd hebben.”

U wil wel de militaire slagkracht van het Belgisch leger verhogen.

“Over het Belgisch leger zeggen wij: ken uw plaats. Doe wat je doet goed. België moet zich loyaal inschakelen in de bestaande internationale organisaties met de dingen waar we goed in zijn. Wij geloven dat België in een groter geheel eenn rol moet spelen en daar proberen de anderen te overtuigen in plaats van een eigen koers te varen.”

We wouden het toch ook nog even over de communautaire agenda van CD&V hebben. Wat is het nut van een splitsing van het werkgelegenheidsbeleid. Luc Cortebeeck van het ACV zegt dat hij nog geen enkel goed argument heeft gehoord. Oostende bewijst toch dat het mogelijk is om lokaal van alles te doen op vlak van werkgelegenheid?

“Dat middenveldorganisaties bezorgd zijn en vragen stellen, vind ik niet meer dan normaal. Maar in een geglobaliseerde wereld moet elke organisatie zich afvragen of ze zich niet moet aanpassen om haar kerntaak te kunnen blijven uitvoeren. Universiteiten doen dat, ziekenhuizen doen dat. Het zou bijzonder naïef zijn te denken dat mensen die bezig zijn met staatsstructuren zich die vraag niet moeten stellen. We hebben bevoegdheden aan Europa gegeven. Het is dus conservatief om te zeggen dat de staatsstructuren onwrikbaar zijn. Voor een christendemocraat zijn structuren ondergeschikt aan doelstellingen. Dat is al zo sinds het ontstaan van onze beweging als alternatief voor die ideologieën die hun regime wel boven het belang van alle mensen stellen.”

“Het kan niet langer dat de sociale zekerheid alleen de verantwoordelijkheid is van het federale beleidsniveau en dat alle andere niveaus die nochtans dichter bij de burger staan daar niets mee te maken hebben. CD&V vindt dat die deelstaten wel moeten betrokken zijn bij een aantal dingen van de sociale zekerheid. Een consumptiefderalisme behouden met een federale staat die alsmaar meer geld naar de deelstaten zendt en die alleen overblijft met de vraag hoe de sociale zekerheid kan gefinancierd worden zonder dat de deelstaten geresponsabiliseerd zijn. Dat is geen goed verhaal. Werkt het huidige systeem niet? Kijk eens hoe groot de verschillen in werkloosheid zijn. De christendemocraten gaan niet naar de verkiezingen met de boodschap dat we de Franstaligen hun geld willen afpakken. Wel met deze boodschap: als we ons stelsel van de sociale zekerheid willen overeind houden hebben we economisch dynamische regio's nodig.”

Landen worden nu al tegen elkaar uitgespeeld door grote multinationals. Als België ook nog eens splitst, kunnen ze ook Wallonnië tegen Vlaanderen uitspelen.

“Denk je dat de Vlaamse regering nu ook al niet inspanningen doet om bedrijven aan te trekken net zoals de Waalse regering hetzelfde doet? Vandaar dat je dergelijke dingen ook Europees moet aanpakken omdat ze dan weggehaald worden uit de spiraal van sociale afbraak.”

Vakbonden vrezen ook verschillende arbeidsvoorwaarden in één bedrijf zoals bij Carrefour of Fortis.

“Die verschillen bestaan ook tussen de vestigingen van Carrefour in België en Frankrijk. Ik begrijp die bezorgdheden, maar waarom zou een werkgeversorganisatie als Voka dan voor zijn, als er zoveel praktische bezwaren zijn?”

Andere werkgeversorganisaties als het VBO zijn tegen.

“Akkoord, maar het standpunt van Voka geeft toch aan dat men ziet dat er voordelen aan verbonden zijn. Als de VDAB nu zeer goed bemiddeld is dat voor de sociale zekerheid een schitterende zaak. In een gezond financieel systeem zou de VDAB daar ook voor beloond moeten worden. In een consumptiefederalisme is dat niet mogelijk. Dat moet toch bespreekbaar zijn? En bovendien, ik wil mij daar niet achter wegsteken, maar in het Vlaamse regeerakkoord hebben alle partijen dat principe ondertekend.”

Veel mensen zijn bang dat CD&V de ethische verworvenheden van Paars zal terugschroeven.

“Wij zijn niet van plan iets terug te schroeven. We zijn met een aantal dingen niet akkoord geweest. Maar op een bepaald moment moet je ook aanvaarden dat er geen maatschappelijk draagvlak is om opnieuw iets te wijzigen. Er zijn trouwens ook een aantal zaken die we wel willen realiseren. We zijn niet van plan om op dat vlak alleen maar in het defensief te zitten. Op vlak van drugbeleid gaan we niet meewerken aan een nieuwe juridische constructie voor een gedoogbeleid, maar willen we wel dat er inspanningen gedaan worden voor hulpverlening en een consistente ontradingsstrategie. Als het gaat over waardig sterven gaan we vragen dat er meer middelen worden vrijgemaakt voor palliatieve zorgen.”

Op vlak van euthanisie komt er dus geen uitbreiding?

“Nee, maar ook op dat vlak bestaat er veel begripsverwarring. Als artsen geconfronteerd worden met aan de ene kant vragen naar menswaardigheid en aan de andere kant een ondraaglijk lijden dan moet de juridische notie van de noodtoestand de arts toelaten in eer en geweten een beslissing te nemen. Die positie nemen we ook in als het over schrijnende situaties met kinderen of dementerenden gaat."