han31 januari 2006 – 17:04

Volgens de meest recente voorspellingen zullen de Europese normen voor fijn stof de volgende dagen op verschillende plaatsen in Vlaanderen opnieuw overschreden worden. Dat is slecht nieuws, want fijn stof is verantwoordelijk voor tal van luchtwegaandoeningen, een toename van hart- en vaatziekten én een kortere levensverwachting. Het fijnstofplan van de ministers Peeters en Tobback zal volgens Bond Beter Leefmilieu niet volstaan om de normen te halen. Naast technische ingrepen om auto's properder te maken, zijn ook maatregelen nodig die de verdere groei van het autoverkeer in de hand houden. Dergelijke maatregelen komen in het plan niet voor. Bovendien keurt de Vlaamse regering nog steeds plannen goed die voor meer autoverkeer - en dus voor meer luchtvervuiling - zullen zorgen. Dat is onder meer het geval met de ruimtelijke uitvoeringsplannen Gent Sint-Pieters en het Chartreusegebied te Brugge. Uit het milieu-effecten-rapport voor Gent blijkt nochtans zwart op wit dat de fijn stof-normen niét gehaald worden. Dat de regering het plan desondanks toch goedkeurde, is ronduit schrijnend voor de meest vervuilde regio van Europa.

Zoals de naam al aangeeft, is fijn stof een verzamelnaam voor zeer kleine vervuilende stofdeeltjes in de lucht, kleiner dan een honderdste van een millimeter. Juist omdat die stofdeeltjes zo klein zijn en diep in onze longen kunnen doordringen, zijn ze zo gevaarlijk. Bij een korte blootstelling aan luchtvervuiling met fijn stof worden bestaande gezondheidsproblemen zoals luchtweginfecties en astma erger. Tevens neemt het aantal spoedopnames door luchtwegklachten en hartaandoeningen toe, evenals het aantal acute sterfgevallen, vooral bij ouderen met een zwakkere gezondheid. De langetermijneffecten zijn onder meer een vermindering van de longfunctie, een toename van chronische luchtwegaandoeningen, een toename van hart- en vaatziekten, een toename van het aantal kankers én een kortere levensverwachting. Volgens het milieurapport Vlaanderen (MIRA-T 2004) is fijn stof de belangrijkste oorzaak van het verlies aan gezonde levensjaren door milieuvervuiling: in 2003 gingen in Vlaanderen volgens dit rapport liefst 25.000 levensjaren verloren als gevolg van luchtvervuiling door fijn stof. Uit een Europees onderzoek bleek dan weer dat in West-Europa meer mensen sterven door uitlaatgassen van het verkeer dan door ongevallen. Ook in deze studie werd fijn stof als voornaamste oorzaak aangewezen. De belangrijkste bron voor de uitstoot van fijn stof is het autoverkeer en dan vooral de uitlaatgassen van dieselmotoren. Andere belangrijke bronnen van fijn stof zijn de industrie en gebouwenverwarming.

Europese normen
Om de ernstige gezondheidsproblemen door vervuiling met fijn stof tegen te gaan, stelde de Europese Unie een wettelijke norm vast voor zwevende deeltjes. Deze norm mag maximaal 35 keer per jaar overschreden worden. In 2010 wordt de norm verder aangescherpt en mogen er nog maximaal 7 overschrijdingen per jaar plaatsvinden. Zoals blijkt uit de meetgegevens van de VMM (in bijlage), werd deze norm in 2005 meer dan 35 keer overschreden op 19 van de 30 meetplaatsen in Vlaanderen. Ook voor 2006 zijn er al op 20 meetposten meer dan 10 overschrijdingen, en het is nog maar januari. In geen enkel meetpunt wordt voldaan aan de norm voor 2010.

Beleid schiet tekort
Om het fijnstofprobleem op te kunnen lossen is een combinatie van maatregelen nodig. Zo moet via technische ingrepen gewerkt worden aan het verbeteren van de uitstoot van het wegverkeer. Het fijnstofplan van de ministers Peeters en Tobback voorziet onder meer in de promotie van roetfilters op dieselauto's. Volgens de wereldgezondheidsorganisatie zullen dergelijke technische ingrepen niet volstaan, omdat de milieuwinst die daarmee geboekt wordt teniet dreigt te gaan door de groei van het autoverkeer. Daarom zijn aanvullend op technische maatregelen ook 'volumemaatregelen' nodig, om het almaar groeiende autoverkeer in de hand te houden. Hierover vinden we in de voorstellen van de ministers echter niets terug.

Regering neemt verkeerde beslissingen in Gent ...
Integendeel, de Vlaamse regering keurde vorige week het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) voor het station Gent Sint-Pieters principieel goed. Met dit plan wil men het station zelf moderniseren en kantoren en woningen optrekken naast het station. Op zich een uitstekende zaak om het toenemende autoverkeer te beperken, maar men voorziet echter ook in een bijkomende ontsluitingsweg vanaf de Gentse ring en in de bouw van een ondergrondse parkeerplaats van 3000 plaatsen (dat is meer dan de parkeerplaatsen Zuid, Kouter, Vrijdagmarkt en St.-Michiels samen). Dergelijke grootschalige parkeerplaatsen in de stad trekken onvermijdelijk extra verkeer aan en zullen het fijnstofprobleem alleen maar groter maken. Uit het milieu-effecten-rapport blijkt zwart op wit dat hierdoor de Europese normen constant zullen overschreden worden in de woonbuurten rond het station. Vanuit de milieubeweging stellen we daarom voor om de parkeerplaats en de nieuwe toegangsweg uit de plannen te schrappen en te vervangen door een uitgebreid voorstedelijk openbaar vervoersnet. Daardoor kunnen pendelaars en werknemers vlot het station bereiken. Het is hoe dan ook spijtig dat men uitgerekend voor de omgeving van het station, de locatie die het best van heel Gent bereikbaar is met het openbaar vervoer, opnieuw kiest voor koning auto.

... en in Brugge
Een ander ruimtelijk plan dat op de tafel van de Vlaamse regering ligt is het Chartreusegebied in Brugge. Met dit plan wil de regering een kantorenzone mogelijk maken aan de op- en afrit van de autosnelweg in Brugge, op een zuivere autolocatie dus. Door te kiezen voor een duidelijke autolocatie zal de verkeersknoop strakker worden en zal de luchtkwaliteit er verder op achteruit gaan. Vanuit de milieubeweging stellen we daarom voor om te kiezen voor de stationsomgeving van Brugge als inplantingsplaats voor de hoofdkwartierenzone. Dit is een knooppunt van openbaar vervoer, wat het voordeel biedt dat toekomstige werknemers met de trein of de bus naar het werk kunnen komen, waardoor het toenemende autoverkeer in de hand kan gehouden worden.

Juridisch optreden noodzakelijk?
De Nederlandse Raad van State hield al enkele plannen voor nieuwe bedrijvenzones en autowegen tegen omdat de grenswaarden voor fijn stof worden overschreden. Ook in Duitsland werden diverse overheden voor de rechtbank gedaagd omdat de luchtkwaliteitsdoelstellingen niet worden gehaald. BBL hoopt uiteraard dat het in Vlaanderen zo ver niet hoeft te komen en de Vlaamse regering alsnog bereid is om de plannen voor Gent en Brugge bij te sturen.