christophe23 februari 2006 – 18:20

Al vele jaren liggen werkgevers en vakbonden in de clinch over de werknemersvertegenwoordiging in kleine en middelgrote ondernemingen. Bedrijven met meer dan 50 werknemers zijn wettelijk verplicht om een comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) op te richten. Vanaf 100 werknemers moet er ook een ondernemingsraad zijn. Maar in de KMO's ontbreekt elk wettelijk kader en heerst de willekeur.

Volgens het ACV is dat een inbreuk op de economische democratie. “Kan je je voorstellen dat enkel inwoners van grote steden mogen deelnemen aan de verkiezingen. Of dat de regering zelf de parlementsvertegenwoordigers aanduidt? Dat is nochtans precies wat er in KMO's gebeurt,” zegt Marc Leemans, nationaal secretaris van het ACV.

Het ACV publiceerde eerder al een zwartboek met wanpraktijken en een witboek met positieve ervaringen, maar wou deze keer wel eens weten wat de werknemer daar nu eigenlijk van denkt en vroeg het Hoger Instituut van de Arbeid (HIVA) een onderzoek uit te voeren naar de bestaande praktijken en naar de verzuchtingen van werknemers.

De overgrote meerderheid van de werknemers in KMO's, 86 %, vindt belangenverdediging door een collega belangrijk. Die collega is dan ook nog eens het liefst lid van de vakbond én beschermd. Dat laatste is niet onbelangrijk want KMO-werkgevers lijken niet de grootste vakbondsvrienden te zijn. 7 % van de ondervraagden zegt dat zijn vakbondslidmaatschap een probleem is voor de werkgever. 16 % wil niet dat de werkgever weet dat hij bij de vakbond aangesloten is.

Vakbondsvrij
Uit het onderzoek blijkt dat heel wat KMO's 'vakbondsvrije zones' zijn. De afwezigheid van vakbondsvertegenwoordiging wordt niet gecompenseerd door een andere vorm van vertegenwoordiging. De onderzoekers maken een onderscheid tussen operationele en strategische inspraak. Inspraak gaat immers niet enkel over dagdagelijkse problemen, maar kan ook over het economische en financiele beleid van de onderneming gaan. Bijna de helft van de werknemers krijgt nooit informatie over de financiële toestand van het bedrijf en kan dus ook geen invloed uitoefenen op de strategische beslissingen van de KMO. Het onderzoek leert dat de rol van een vakbond cruciaal is voor het bekomen van strategische inspraak.

Werkgeversorganisaties durven al eens te wijzen op het bijna familiale klimaat binnen kleine ondernemingen die door de aanwezigheid van vakbonden dreigt verstoord te worden. Maar dat blijkt niet uit het onderzoek van het HIVA. De aanwezigheid van vakbonden zorgt niet voor meer conflicten. Ze zorgen wel voor meer inspraak en daardoor voor meer tevredenheid bij de werknemers. Opvallend is wel dat vooral arbeiders een militante vakbondsstijl verwachten. Er mag best wat strijdvaardigheid aan te pas komen. “Stakingsbereidheid, het vormen van een tegenmacht en een zeker niveau van wantrouwen tegenover de directie wordt dus algemeen gesproken zeker niet onbelangrijk of bijkomstig gevonden,” aldus de studie.

Dat werknemersaanwezigheid in KMO's dringend is, haalt het ACV ook uit de cijfers over veiligheid op het werk. De meeste dodelijke arbeidsongevallen gebeuren volgens het Fonds voor Arbeidsongevallen in KMO's. In 2003 deed 52,3% van de dodelijke arbeidsongevallen zich voor in ondernemingen met minder dan 50 werknemers, terwijl die slechts 42,2% van de totale tewerkstelling vertegenwoordigen. "Veiligheid wordt in een KMO te vaak als een kost en niet als een investering gezien. En er zijn dus ook geen werknemersafgevaardigden die hier kunnen aan verhelpen," aldus het ACV.