raf01 december 2007 – 14:08

Washington vindt dat de Congolese regering "zich terughoudend moet opstellen" en "de crisis met Nkunda via een dialoog moet oplossen". Dat zei mevrouw Frazer vrijdag tijdens een persontmoeting in Washington. "Natuurlijk heeft president Kabila, als een soevereine regering, het recht de territoriale soevereiniteit uit te oefenen en over het hele grondgebied veiligheid te verschaffen", aldus de onderminister. Maar de VS zijn volgens haar bezorgd om de bevolking die in een militair offensief betrokken kan raken. "Daarom hebben we Nkunda en de regering gevraagd dit vreedzaam op te lossen. En de beste manier is dat Nkunda in ballingschap gaat", aldus Jendayi Frazer.

Generaal Laurent Nkunda heeft zich verschanst ten Noorden van Goma, in de provincie Noord-Kivu. Hij beschikt naar schatting over 5000 militairen. Nkunda komt uit de door Rwanda gesteunde rebellenorganisatie RCD-Goma en haar militie. Sinds 2002 - toen Congo nog volop in oorlog was, ook met Rwanda - heeft hij meermaals terreur gezaaid onder de bevolking in Oost-Congo. Hij weigert zich in het Congolese leger te integreren. De afgelopen maanden heeft het Congolese leger troepen samengetrokken in Noord-Kivu. Een ultimatum aan Nkunda om zich over te geven en alsnog het leger te vervoegen, is de afgelopen maanden drie keer verlengd.

Respijt voor Nkunda

Het jongste ultimatum verstrijkt vandaag 1 december. Het vloeit voort uit een akkoord tussen Congo en Rwanda, dat op 9 november in Nairobi is gesloten. Congo verbond zich ertoe om een plan voor te leggen ter neutralisering van Rwandese hutu-extremisten die zich in Oost-Congo ophouden. Rwanda beloofde alle maatregelen te nemen om te beletten dat rebellen - en meer bepaald deze behorend tot de Nkunda-militie - de grens tussen beide landen oversteken.

De Verenigde Staten onthouden van het akkoord van Nairobi enkel het eerste deel. Zij lieten de voorbije weken verstaan dat er enkel tegen "de FDLR, de vroegere Rwandese génocidaires" een militaire operatie kan komen. Ook onderminister Frazer liet zich vrijdag opnieuw in die zin uit. Zo'n operatie zou nu echter tot juni 2008 uitgesteld zijn, mogelijk om ook Nkunda opnieuw respijt te geven.

De VS zetten rechtstreeks druk op Congo, maar ook via de 3+2-groep, waaraan de ambassadeurs in Congo van de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk, Zuid-Afrika en België deelnemen. Maar Congo ondervindt steun van onder meer de landengroep van Zuidelijk Afrika SADC. Toen begin november een missie van het militaire SADC-bureau Congo bezocht, herinnerde de Angolese gezant aan de humanitaire gevolgen van de crisis in Noord-Kivu waar honderdduizenden mensen op de vlucht zijn. Hij gaf aan het Congolese leger tegen Nkunda's militie vecht om ook in dit deel van Congo het staatsgezag te herstellen.

Rechtsstaat

Het VS-voorstel dat Nkunda best in ballingschap gaat, botst met een internationaal aanhoudingsmandaat dat Congo al in 2005 tegen de opstandige generaal heeft uitgevaardigd. Men zou het als een nieuw voorbeeld van een door de internationale gemeenschap gepromote straffeloosheid kunnen beschouwen. Die aanpak verhindert dat Congo definitief afrekent, via het gerecht of militair, met van oorlogsmisdaden beschuldigde figuren en, uiteindelijk, dat Congo een rechtsstaat opbouwt zoals nochtans voortdurend door de internationale gemeenschap wordt gevraagd.

Omdat Nkunda buitenlandse steun krijgt, onder meer van Rwanda, houdt het VS-voorstel het risico in dat de generaal op eender welk ogenblik opnieuw tegen Congo geactiveerd kan worden. Met de vroegere vice-president Jean-Pierre Bemba - die ook voortkomt uit een vroegere rebellenbeweging, de MLC - bestaat er daarvan een precedent. Bemba nam na felle gevechten in maart 2007 in Congo's hoofdstad Kinshasa de wijk naar Portugal. Daar heeft hij onder meer EU-Commissaris Louis Michel en de Belgische minister Karel De Gucht ontvangen. Bemba heeft onlangs de vraag aan de voorzitter van de Congolese Senaat gevraagd of men hem garanties voor zijn veiligheid kan geven, zodat hij naar Congo kan terugkeren. De internationale gemeenschap beschouwt Bemba als de legitieme leider van de verzamelde oppositie.

Onder de Congolese bevolking groeit intussen het ongeduld. Opeenvolgende rapport blijven gewag maken van onnoemelijke en vaak weerzinwekkende misdaden jegens de bevolking. De publieke opinie begrijpt het getreuzel en de diplomatieke maneuvers die eraan ten grondslag liggen niet meer. In Kivu zijn er zopas manifestaties geweest die een kordate aanpak eisen. Vraag is of Congo hier inderdaad - zoals onderminister Frazer nog beweerde - als een soevereine staat mag optreden.