Marc-Antoon17 december 2007 – 20:51

De Duitse journalist was te gast op het seminarie 'Westerse Politiek na jaar '0': Herscheppen of vernietigen van het Midden-Oosten?', een studiedag georganiseerd door Vrede, Oxfam, 11.11.11. en de Middle East & North Africa Research Group (MENARG) van de Universiteit Gent (voor het volledige programma, klik hier).

Zumach stak van wal met de stelling dat je de 'post-9/11'-politiek van de VS en de EU in het Midden-Oosten alleen kan snappen in het licht van wat vooraf ging - de Westerse politiek in de regio sinds een halve eeuw, en meer bepaald sinds de VS in 1953 de democratisch verkozen Iraanse president Mossadeq uit het zadel hielpen lichten. In de plaats van Mossadeq kwam een dictator, de Shah, een vriend van het Westen.

Olie
De inzet van die 'regime change' was olie, of liever: invloed behouden in de regio die vier van 's werelds olierijkste landen herbergt (Saudie-Arabië, Irak, Iran en Kuweit). De Tweede Wereldoorlog had aangetoond dat olie behalve een energiebron ook een belangrijk strategisch wapen is, en sindsdien bestaat de Westerse strategie erin om onder die vier landen steeds minstens één vriend te tellen. (Een tweede centrale doelstelling van de Westerse politiek in het Midden-Oosten is het voortbestaan van Israël verzekeren, al zien we in de praktijk dat het Westen élke Israëlische politiek steunt - "ook als die voor dat doel contarproductief is," merkte Zumach op.)

Bij dit alles benadrukte de Duitse journalist het volgende: dat de Europeanen die politiek niet zomaar als 'Amerikaans' kunnen brandmerken. "Europa heeft haar altijd gesteund, nooit echt bekritiseerd - tenzij tijdens de Suez-crisis - en we hebben er altijd méé van geprofiteerd. Daarom is Europa even verantwoordelijk voor de catastrofale politieke, economische en culturele situatie in het Midden-Oosten als de VS," zei hij.

Keerpunt 11 september?
De Amerikaanse Neocons snapten al in de jaren negentig van de twintigste eeuw dat het pro-Westerse Saudie-Arabië vroeg of laat het pad zal opgaan van Iran in 1979, toen het regime van de Shah werd onderuit gehaald door een 'islamistische revolutie'. Hun conclusie: we hebben een nieuwe partner nodig. Ze lieten hun oog valen op Irak, maar dan zonder Saddam Houssein. Al in 1998 bepleitten ze bij president Clinton 'regime change' in Irak. Pas onder zijn opvolger, George W. Bush, zou daar echt werk van gemaakt worden.

"De aanslagen van 11 september zijn succesvol geïnstrumentaliseerd om die neoconservatieve blueprint te dienen, " zegt Zumach. "De zogenaamde 'War on Terror' - waaraan trouwens ook Europa volop deelneemt, ondanks occasionele verbale kritiek - is niets anders dan camouflage," aldus de journalist. Het probleem is wel dat alles wat het Westen in die oorlog onderneemt de Westerse geloofwaardigheid alleen maar verder aantast. Bovendien is de oorlog tegen het terrorisme volstrekt contraproductief: zowel in Irak als in Afghanistan zijn de Westerse troepen de oorlog aan het verliezen.

Wat met Iran?
De VS vinden er niets beters op dan zich in nieuwe oorlogen te storten, stelt Zumach vast. Getuige daarvan de spanningen met Iran. "Het doel is ook nu regime change, met het nucleaire thema als vehikel," aldus Zumach. "Iran is al vijftig jaar het belangrijkste land van het Midden-Oosten, of zelfs van heel Centraal-Azië. Welke kant gaat dat land de komende jaren op? Sluit het bondgenootschappen met het Oosten - Rusland, China, India? Of belandt het terug in het Westerse kamp? Die vraag is wellicht de belangrijkste geopolitieke kwestie van het moment," stelt hij. Over het principe van regime change is er tussen de verschillende Westerse partners eensgezindheid, zegt Zumach. De onenigheid betreft alleen de vraag of die bereikt kan worden zonder geweld.

De toekomst voorspellen is onmogelijk. Maar sinds 9/11 zijn er alvast een aantal parameters gewijzigd. Ten eerste is Peak Oil kennelijk bereikt (getuige daarvan de olieprijzen), net nu er nieuwe concurrenten opduiken (Rusland, China) die òòk olie nodig hebben. Ten tweede kunnen de VS hun economische neergang niet langer camoufleren, onder meer omdat steeds meer olie (waaronder de Iraanse) niet langer in dollars wordt verhandeld. Wat de precieze gevolgen van die evoluties kunnen zijn, is nog onduidelijk.

Ondertussen maken in de VS ook nieuwe ideeën over Iran opgang. Zbigniew Brzezinski, voormalig Nationaal Veiligheidsadviseur van Jimmy Carter en close met de Democraten, geeft genadeloze kritiek op Bush en stelt dat de relaties tussen Iran en de VS al lang genormaliseerd hadden moeten zijn. In dat geval zouden eventuele Iraanse nucleaire wapens ook niet zo'n probleem zijn, aldus Brzezinski. Integendeel: ze zouden zelfs een factor van stabiliteit zijn in de regio - het idee van 'nuclear deterrence'. Zumach vindt dat onzin, omdat Saudie-Arabië en Turkije dat volgens hem nooit zomaar zouden pikken. Maar hij wijst wel op de kans dat Brzezinski's ideeën het halen als de Democraten in 2008 de Amerikaanse presidentsverkiezingen winnen.