Indymedia.be is niet meer.

De ploeg van Indymedia.be is verhuisd naar DeWereldMorgen.be waar we samen met anderen aan een nieuwswebsite werken. De komende weken en maanden bouwen we Indymedia.be om tot een archief van 10 jaar werk van honderden vrijwilligers.

Berichtgeving over Venezuela in de Vlaamse kwaliteitspers bevat structurele scheeftrekkingen

Berichtgeving over Venezuela in de Vlaamse kwaliteitspers bevat structurele scheeftrekkingen

Zijn de fouten in de media uitschuivers? Of is er iets anders aan de hand? Een onderzoek naar 8 jaar berichtgeving over Chávez en Venezuela in de Vlaamse kwaliteitskranten De Standaard en De Morgen.

chavezsi.jpg

Chavez wist ook bij het referendum dat hij nipt verloor veel volk op de been te brengen (foto Ariel Lopez)

Indymedia.be media-reader. Op zoek naar een alternatief voor de mainstream media?

Inleiding
De media reader van Indymedia.be is een prachtig initiatief. Een mooi boek met klinkende namen van de academische wereld en de mainstream media, vergezeld met het verhaal en de visie van de succesverhalen van de Belgische burgermedia: Radio Centraal, Kunstencentrum Vooruit.be en Indymedia.be.

Leren van de ervaringen van andere alternatieve media, de discussie aangaan met journalisten uit de mainstream – weliswaar van “kwalitatieve” varianten als De Morgen en Zinzen – en het geheel onderbouwen met wetenschappelijk onderzoek is een veelbelovende oefening voor een alternatief medium dat volwassen wordt.

Pol Deltour, Walter Zinzen en Walter Pauli zetten hun visie over alternatieve en professionele media uiteen en vertolken op deze manier een representatief standpunt van progressieve mainstream journalisten.

Mainstream media als slachtoffer
Kort samengevat kan men stellen dat ondanks negatieve marktontwikkelingen van de laatste jaren (monopolies, besparingen, druk van commerciële directie, enz.) professionele journalisten er toch in slagen om nieuws op een objectieve manier te presenteren. Op deze manier blijven ze een cruciale rol spelen in de democratische werking van de maatschappij. Alternatieve – lees: amateur – media kan op zijn best een aanvulling zijn van de mainstream.

Natuurlijk durft het wel eens misgaan met de mainstream media. De valse massagraven van Timisoara en de “waardige” executie van Saddam Hussein zijn tot de verbeelding sprekende voorbeelden van momenten dat het fout liep. Maar volgens veel professionele journalisten gaat het over “uitschuivers” en - indien er sprake is van kwade wil - van vakkundige opgezette vallen: de media als slachtoffer.

Waarom een alternatief bieden aan de mainstream als professionele journalisten gewoonlijk toch betere foto's trekken, mooier beelden opnemen, gebalanceerd en objectief schrijven en al bij al geloofwaardiger blijken? Komt dit positief zelfbeeld overeen met de realiteit? Mijn ondervindingen spreken dit sterk tegen. (1)

Het heeft geen zin om de talloze voorbeelden van mediablunders op te sommen, want volgens deze schrijvers gaat het over een korte momentopname. Een analyse van de berichtgeving in een langere periode biedt een unieke kans om het objectief karakter van de mainstream media aan de realiteit te toetsen.

Een casestudie: Venezuela
De recente gebeurtenissen in Venezuela zijn van belang buiten Latijns-Amerika. Het fascisme van de jaren '70 en '80 in Latijns-Amerika slaagde erin om de meeste sociale bewegingen te breken of op zijn minst lange tijd te verlammen. De genocide in Guatemala, de concentratiekampen in Chili, de terroristische aanvallen van de Contra's op uitsluitend burgerdoelen in Nicaragua en de talloze andere systematische wreedheden hebben hun doel niet gemist: de jaren '90 waren grotendeels (2) een tijdperk van “There is no alternative”.

Chávez en zijn Bolivariaanse Revolutie gooide de politiek in Latijns-Amerika volledig om. “!Sí se puede!” (Ja, het is mogelijk!) werd de nieuwe leus van de straat. Een nieuwe generatie van activisten verscheen op de scene. Het belang van deze gebeurtenissen ontging de Vlaamse kwaliteitskranten niet, integendeel. De berichtgeving hierover in De Morgen (DM) en De Standaard (DS) werd onder de loep genomen.

Venezuela berichtgeving in vogelvlucht (1998-2006)
Een onderzoek verspreid over een ruimere periode (de gedrukte en digitale artikels tussen eind 1998 en eind 2006), laat ons toe om trends in de berichtgeving te zoeken en, ons niet blind te staren op “uitschuivers”. Een aantal zaken vallen onmiddellijk op.

Als men zich concentreert op de personen die aan het woord komen, constateert men een groot onevenwicht in het aantal (3) voorstanders en tegenstanders van de regering Chávez.

tabel1claudio.jpg

Uit de cijfers kan men afleiden dat er meer tegenstanders dan voorstanders aan bod komen in de Vlaamse media. Ook opvallend is de grotere aanwezigheid van de “civiele maatschappij” bij de tegenstanders, zeker bij de Venezolaanse “civiele maatschappij”. Dit verleent een aureool van representativiteit en democratie aan de oppositie.

Bij DM vindt men geen enkele pro-Chávez vertegenwoordiger van de “civiele maatschappij” die Venezolaan is. Bij DS nemen enkel een buschauffeur en een student het op voor president Chávez. De Venezolaanse oppositie daarentegen wordt vertegenwoordigd door een voorzitter van de grootste handelsvereniging, een media magnaat, een directeur van een krant, een bedrijfsleider, een aandeelhouder, twee universiteitsprofessoren, een politicologe, een economist, een mensenrechtenactivist, drie rijken en een betoger.

Deze scheeftrekking in de sociale status van de personen die aan bod komen, zou begrijpelijk zijn als de clichés in de Venezolaanse media zouden kloppen: enkel armen en “onwetenden” steunen de Venezolaanse regering. De volledige middenklasse en alle intellectuelen worden volgens deze media gerekend tot de oppositie. Met meer dan 62% steun bij de presidentsverkiezingen voor Chávez is het duidelijk dat deze clichés weinig serieus zijn. Het is juist dat Chávez erin geslaagd is om een belangrijk deel van de arme volksklassen te mobiliseren, maar men mag niet uit het oog verliezen dat deze klassen een traditie hebben – of hadden – van ontmoediging en een laag politiek activisme met een torenhoog absenteïsme bij verkiezingen als gevolg. Zonder de steun van een groot deel van de middenklasse en de intellectuelen zou de president nooit verkozen zijn en er zou geen sprake zijn van hervormingen erna.

tabel2.jpg

Niet enkel de selectie (filter) van wie zijn mening mag ventileren heeft invloed op de inhoud van een tekst. Belangrijker nog zijn minder opvallende technieken die hun ideologische functie aan het oog onttrekken. Iedereen kent de tegenstelling “terrorist”-”vrijheidsstrijder” om dezelfde groepen aan te duiden naargelang de politieke agenda (4), maar vaak is de taal van journalisten subtieler.

De kwantitatieve analyse van de artikels toont een opvallend resultaat voor woorden en ideeën die met personen worden geassocieerd. Beide kranten gaan heel creatief te werk om de voorstanders van de Venezolaanse regering te beschrijven. Vergeleken met de oppositie, gebruiken de kranten meer dan het dubbel aan ideeën en beschrijvingen om deze voorstanders te beschrijven.

De frequentie (absoluut aantal) van beschrijvingen en ideeën geassocieerd aan de regeringsgetrouwe personen is een veelvoud als bij de oppositie. Bij DM gaat het over een veelvoud van 6.65 keer en in DS over 4.40 keer. Een vreemde verhouding als men rekening houdt dat het totaal van unieke voorstanders rond de helft van het aantal opposanten schommelt in beide kranten.

Als men de lijst van al de ideeën en beschrijvingen geassocieerd aan mensen overloopt, stelt men vast dat in de grote meerderheid van de gevallen het over begrippen gaat met een negatieve connotatie of betekenis. Bijvoorbeeld, in DM worden de voorstanders van de regering 82 maal beschreven als “dictator” en 64 als “couppleger”. Bij de oppositie is het neutraler begrip “rechts” de absolute koploper met amper een frequentie van 17 keer. Bij een gedetailleerde tekstanalyse van individuele artikels kan men dikwijls vaststellen dat oppositieleden vaak zonder bijvoeglijke bepalingen worden voorgesteld en hun boodschap vaak in de directe rede wordt geciteerd. De “naakte” voorstelling van de opposanten en de rechtstreekse boodschap is een teken van respect voor deze mensen en hun maatschappelijke functie en bijgevolg voor hun boodschap. (5) De voorstanders daarentegen worden overstelpt met adjectieven en bijvoeglijke bepalingen en hun boodschap wordt vaak “vertaald” door het toevoegsel van een ideologische oordeel aan de indirecte rede, vaak in spottende toon. Dit vertaalt zich dikwijls in karaktermoord als men rekening houdt met het feit dat het merendeel van die beschrijvingen op de persoon van Hugo Chávez slaat.

Technieken voor ideologieoverdracht op niveau van het artikel
Een cijfermatige analyse van de periode laat ons toe om trends en scheeftrekkingen te ontdekken, maar zijn op zich niet voldoende om de technieken die worden gebruikt bij de ideologieoverdacht bloot te leggen. Spijtig genoeg is het onmogelijk in het kader van dit kort artikel een gedetailleerde discoursanalyse voor alle bestudeerde artikels weer te geven. Hierdoor zullen we ons hier hoofdzakelijk beperken tot titels en slotalinea's.

Titels
Titels en ondertitels van artikels zijn belangrijk omdat ze delen van de inhoud in de verf zetten terwijl andere naar de achtergrond verdwijnen. Alhoewel ze vaak neutraal overkomen, bevatten ze vaak een sterk subjectief element.

In de dagen kort voor en na de staatsgreep die de – democratisch verkozen – Venezolaanse president Hugo Chávez voor twee dagen van de macht verdreef vinden we de volgende titels:

- “Algemene staking legt Chávez vuur aan de schenen” (DM, 10/04/2002).
- “Stakingsfront van werknemers, werkgevers en leger legt Venezuela lam. 'Mijnheer de president, u hebt het land verraden'” (DS, 12/04/2002).
- “Militaire junta stuurt Chávez de laan uit. Venezolaanse overgangsregering geleid door topman van verbond van privé ondernemers” (DM, 13/04/2002).
- “PROFIEL. Hugo Chavez. Ontspoorde volksheld. President van Venezuela verdreven” (DS, 13/04/2002).
- “Een Zuid-Amerikaans stripverhaal” (DM, 16/04/2002).
- “GLOBE. Venezuela. Een coup van twee dagen” (DS, 15/04/2002).

Zoals de titels doen vermoeden is de teneur van de artikels sterk anti-Chávez (6) en geven deze vaak een op zijn minst twijfelachtige inschatting van de situatie. Zo gaan de eerste twee artikels over de algemene staking die door de oppositie werd gelanceerd om Chávez van de macht te verdrijven. Al op de eerste stakingsdag, zonder enig informatie of duidelijkheid over het succes of mislukking van de staking, kiest DM ervoor om Chávez in een nadelige positie te plaatsen. DS van zijn kant creëert een beeld van een staking gesteund door de volledige maatschappij, een strijd van “allen tegen een”. Beide kranten versterken dit beeld door de gekozen woordenschat om de stakers te beschrijven: “front” (DS), “sloot zich bij de beslissing aan” (DS), “de handen in elkaar geslagen” (DM), “onze acties” (DM), enz. De ondertitel van DS, op de prominente plaats tussen titel en tekst, geeft een moreel excuus aan de oppositie daar het niet gaat om een democratisch verkozen regering van de macht te verdrijven, maar integendeel om een “landverrader” en tiran van zijn troon te stoten.

Deze woorden en ideeën zijn niet vrijblijvend en kunnen gekaderd worden in de Consensusideologie. Deze ideologie gaat er vanuit dat er een politiek en sociaal consensus bestaat die voor een status quo zorgt en stelt de maatschappelijke orde als natuurlijk en onbeweeglijk voor. De regering wordt geassocieerd aan negatieve waarden van het consensusmodel zoals illegaliteit, corruptie, ideologie en geweld: “links populist”(DM), “corruptie en andere schandalen” (7) (DM), “dreigende mentale instorting van Chavez”(DS), enz. De oppositie daarentegen, wordt over heel de lijn verbonden aan de positieve waarden zoals compromis, samenwerking, rechtvaardigheid, standvastigheid, enz.. Ze kan op alle begrip rekenen en haar acties worden beschreven als een laatste stap van een gradueel en inclusief proces: “ook nu weer wordt de gekende eis herhaald” (DM), “[sociale onrust] die al zes weken aansleept en gisteren uitmondde” (DM), “[gedrag Chávez] de spreekwoordelijke druppel”, “één tegen allen”(DS), “de vijfde inmiddels [generaal die de regering de rug toekeert]” (DS), enz.

Slotalinea's
Slotalinea's zijn semantisch heel belangrijk omdat ze zich op een prominente plaats vinden en meestal een samenvatting bevatten van het artikel of een “pointe”. De slotalinea's van de besproken artikels zijn de volgende:

- “Door de problemen in eigen land zal Hugo Chávez vandaag vermoedelijk niet naar de top van Latijns-Amerikaanse staatshoofden (in het kader van de zogenaamde Rio-groep) in Costa Rica kunnen reizen. "Het zou nochtans een mooie gelegenheid geweest zijn om de nagelnieuwe, 70 miljoen dollar kostende presidentiële Airbus te testen", merkte een commentator gisteren op.” (DM, 10/04/2002).
- “President Chavez heeft met zijn regeerstijl per decreet -- naar eigen zeggen om de grote armoede te lijf te gaan -- zowel werknemers als werkgevers tegen zich in het harnas gejaagd. Woensdag keerde zich bovendien opnieuw een generaal tegen de president, de vijfde inmiddels, met de beschuldiging dat hij de strijdkrachten politiseert en tegen de bevolking liegt over de aanwezigheid van Colombiaanse guerrillastrijders bij de grens met Colombia. ,,Meneer de president, u hebt het land verraden'', zei generaal Nestor Gonzalez Gonzalez.” (DS, 12/04/2002, voorlaatste alinea omdat de laatste een niet aan het artikel gerelateerde fait-divers is).
- “Aan De Morgen zeiden diplomatieke bronnen in Brussel dat "de rust in Venezuela teruggekeerd is. De meeste mensen zijn niet uit werken gegaan, maar er wordt niet gehamsterd en de voedselbevoorrading komt niet in het gedrang. Er zal in een democratisch overgangsproces worden voorzien." (DM, 13/04/2002).
- “De tientallen doden en gewonden bij de straatprotesten donderdagavond, bevestigden die analyse [dat Chávez gek is]. Volksheld Chavez, die een karikatuur van zichzelf was geworden, bezondigde zich finaal aan hetzelfde machtsmisbruik waarvoor hij eerder president Perez had verketterd.” (DS, 13/04/2002).
- “Er is nog een andere overeenkomst. Alcázar en Chaves behoren tot de verraderlijke categorie van sympathieke schurken. Kijk naar Venezuela: weinig mensen die echt warmlopen voor die ernstige meneer van de werkgeversvereniging, die snel, snel interim-president zou zijn. Zo is er ook geen Kuifje-lezer die meedoet met de tegenstander van Alcázar, de boef Tapioca. Maar zijn Chavez en Alcázar doetjes? Beide Zuid-Amerikanen zijn vooral 'charismatisch': innemende mannen, ze durven tieren en vloeken, beloven opperste rechtvaardigheid, en in de grond zullen ze de slechtste wel niet zijn, maar ze hebben zoveel aantoonbare fouten dat ze duidelijk niet de messiassen zijn waarvoor ze zichzelf houden. Als Chavez ook de volgende weken het gedrag van Alcázar imiteert - die laatste zette zijn tegenstanders bijvoorbeeld nooit voor het vuurpeloton -, dan kan gewoon de volgende pagina omgeslagen worden, en is het ongetwijfeld: “wordt vervolgd.” (DM, 16/04/2002).
- “Maar bij de militairen bestond verdeeldheid. Sommige Latijns-Amerikaanse landen veroordeelden de coup en zeiden Carmona's regime niet te willen erkennen. Bovendien bestond vrees dat Carmona een restauratie van het gehate ancien régime zou brengen. Zo'n alternatief voor Chavez was zeker geen waarborg voor stabiliteit. Bij de militairen haalde de strekking het om Chavez vrij te laten en opnieuw te installeren. Die zal misschien tot de overtuiging komen dat het niet opgaat zoveel tegenstanders te negeren.” (DS, 15/04/2002).

De verdediging van de Consensusideologie gaat zo ver dat de journalisten staatsgrepen goed praten en tot in het absurde relativeren. Walter Pauli in zijn artikel van 16/04/2002 gaat zelfs zo ver om de staatsgreep – en het sociaal conflict, de voorbereidingen, geldschieters, buitenlandse inmenging en de doden – te herleiden tot clichés: Niemand is echt verantwoordelijk, het Zuid-Amerikaanse volk mort, maar is passief; het is altijd zo geweest en het zal zo altijd zijn: personages van “Kuifje in Zuid-Amerika” volgens zijn eigen woorden.

De eerste artikels van DM illustreren een vaak terugkomende techniek: de “commentator”, de (anonieme) specialist, de “diplomatische bronnen”, en andere niet bij naam genoemde personen. Door een sterk ideologisch geladen oordeel in de mond van een “onafhankelijke” derde te plaatsen, schept men het beeld van waarheid en objectiviteit, meestal onterecht. Zo brengt de anonieme commentator in het eerste artikel in DM geen enkel relevante (en eerder twijfelachtig) informatie, maar wordt een gerucht en cliché (“dictator-geldverspiller”) over de Venezolaanse president in leven geroepen. De Brusselse “diplomatieke bronnen” van een paar dagen later zijn des te meer opvallend daar juist op het moment dat het Venezolaanse volk met miljoenen op straat kwam om hun democratie te redden (8), er volgens de "diplomatieke bronnen" blijkbaar niets aan de hand was en iedereen braaf thuis zat. Het lijkt helemaal niet op een staatsgreep, maar een democratische overgang. Men kan zich afvragen of er sprake is van een malafide bron – wie buiten de V.S. ambassade zou nog op de hoogte zijn van de plannen voor een staatsgreep? – of er eerder sprake is van een vulgaire retorische truc om een staatsgreep goed te praten die volledig in de lijn ligt van de rest van de artikels.

Opvallend is hoe de ideologische boodschap in het laatste artikel van DS – die gebalanceerd is en eerder positief is over Chávez (door zijn verwezenlijkingen én gebreken op te sommen) – radicaal verandert door in de slotalinea alle verantwoordelijkheid voor de staatsgreep in de schoenen van de afgezette president te schuiven (“hij moet niet zomaar zijn tegenstanders negeren”). Deze "eigen schuld" is de kernboodschap in rest van de geciteerde slotalinea's: “verrader”, “gek”, “machtsmisbruik”, “sympathieke schurk”, “negeren van tegenstanders”.

Besluit
Twee ideologische vooronderstellingen vormen de ruggengraat van de onderzochte artikels. Ten eerste staat de Consensusideologie centraal en wordt elke poging tot sociale verandering coherent en zonder enige aarzeling aangevallen. Dit houdt in dat men een militaire staatsgreep die een democratisch verkozen regering van de macht verdrijft , in het beste geval minimaliseert en dikwijls goedpraat. Ten tweede wordt de ondergeschikte positie van Latijns-Amerika in het geheel der naties als natuurlijk aanvaard. Dat de Verenigde Staten (mee) achter de staatsgreep staat, wordt niet ontkend en zelf zwart op wit vermeld. Het is echter opvallend hoe hierover geen commentaar of verontwaardiging kenbaar wordt gemaakt. De hegemonie van de reus van het Noorden op die verre exotische landen blijkt volledig normaal te zijn.

Is de vijandigheid van de kwaliteitspers in een klein Europees landje dan zo onschuldig? Aanvallen zonder enige adempauze bereiden – bewust of onbewust – het publiek voor om economische sabotage, staatsgrepen en invasies te aanvaarden. Venezuela heeft de eerste twee reeds ondergaan.

Misschien is het belangrijker te weten dat de Derde Wereld zogoed als geen eigen nieuwsagentschappen heeft. Paradoxaal genoeg ziet Latijns-Amerika zichzelf door de ogen van de rijke landen. Als de realiteit vervormd wordt tot deze onherkenbaar is, verraadt de media niet enkel het vertrouwen van hun nationaal publiek, maar brengt ze de hoop op een andere toekomst in gevaar; een toekomst die de een beetje menselijker kan zijn. Het is zo dat de Vlaamse kwaliteitskranten niet de faam of invloed hebben als sommige grote Franse of Noord-Amerikaanse kranten, maar als het over Latijns-Amerika gaat, dragen deze Vlaamse producten duidelijk hun steentje bij aan de desinformatie over dit Amerikaans land.

Als men aanvaardt dat er een (ideologisch) probleem is met de mainstream media, kan men bouwen aan een alternatief. Een duidelijk antwoord formuleren voor het waarom van de militante vijandigheid tegen een democratisch verkozen regering gaat voorbij aan de bedoeling van dit artikel, al zijn sommige denkpistes door de mainstream journalisten in de media-reader zelf naar voor gebracht. De zoektocht belooft interessant te worden.

Claudio Ramirez (de auteur is historicus)

______________________________________________________

Democratie en mensenrechten plots onbelangrijk?

Blij te horen dat de behoeders van de zogenaamde burgermedia zich over dergelijke levensbelangrijke kwesties buigen. Zonder al te diep in te gaan op de inhoudelijke en kwalitatieve aspecten van dit onderzoek toch deze ene bemerking: lijkt het jullie niet logisch dat een man als Hugo Chavez, die van een president met licht dictatoriale trekjes tot een dictator pur sang is geëvolueerd, vaker negatief dan positief in de pers komt? Misschien moeten jullie hetzelfde onderzoek eens uitvoeren naar de beeldvorming in de media rond Pinochet, wijlen Ceaucescu of andere Castro's?
Ik zou me pas echt zorgen beginnen maken mocht de beeldvorming in de media rond een heerschap als Chavez overwegend positief zijn. Misschien moeten we journalistiek dus wel degelijk aan journalisten overlaten, waarvan akte.
Filip Michiels, journalist

Democratie, inderdaad!

Mijnheer Michiels, uw reactie bevestigt de vrees van Indymedia dat objectieve journalistiek ver te zoeken is deze dagen. U vindt het dus journalistiek correct Chavez een dictator pur sang te noemen. Democratie telt dus blijkbaar niet meer in uw ogen. Chavez is reeds tweemaal verkozen als president in Venezuela, en Castro is dat ontelbare malen in Cuba. Pinochet en Ceaucescu zijn bij mijn weten nooit verkozen. Het is toch zo gemakkelijk om de mainstream te volgen, en alles wat afwijkt van het orthodoxe westerse vrije markt denken als dictatoriaal te bestempelen. Of de (niet rijke) bevolking nu achter hun president en zijn beleid staat of niet, dat heeft blijkbaar allemaal geen belang. Als het instructieboekje van de westerse 'democratie' niet gevolgd wordt is het een dictatuur. Journalistieke dictatuur noem ik dat eerder.

Democratie en mensenrechten bis?!

Toen ik 3 jaar geleden met enkele Zuid-Amerikanen sprak wisten die mij allemaal los van elkaar meer positieve dingen te vertellen over Chavez.
Als ik de pers in dit land moet geloven zou ik naief moeten zijn zeker de termen democratie en dictatuur.
Tijdje geleden nog op onze mainstream kwaliteitszender VRT (een/ brt, ..)
Bush die klaagt over Cuba waar er geen democratische verkiezingen zijn.
Ik ben nochtans niet vergeten dat Bush ook niet eerlijk aan de macht is gekomen. Zo'n kantekeningen worden niet gemaakt en zijn voor mij deels een bewijs dat onze media niet te vertrouwen is.

Eigenlijk het resultaat van dit onderzoek is hetzelfde wat ik jaren geleden gehoord had over de Israël-Palestina zaak.
De persmogelijkheden van het ene land gaan veel verder doen die van de onderdrukte.

Daarom zijn de meerderheid ervan overtuigd dat de Palestijnen de "slechte zijn" en geen slachtoffers van een bezetting van hun land.

Triestig om te horen in een jaar van 60 jaar mensenrechten dat er al 60 jaar mensen leven in vluchtelingen kampen.

Media neutraal? De journalist die zijn eigen neutraal noemt weet niet waarmee hij bezig is.

evolutie?

Hi Filip,

Je kan als journalist of wetenschapper pro of contra Chávez/Verhofstadt/Bush/Mitterand zijn, maar dat onttrekt je niet aan je verantwoordelijkheid om zo objectief mogelijk te zijn en bepaalde journalistieke regels te respecteren.

Als ik kijk naar het democratische karakter van de Venezolaanse verkiezingen en sommige sociale hervormingen, ben niet akkoord dat Chávez een dictator is, al kan men zoals bij vele leiders authoritaire trekken ontdekken. Maar dat is niet de discussie die ik voer.

Om je een voorbeeld te geven, schreef De Morgen reeds vóór Chávez verkozen werd al in negatieve en spottende toon over kandidaat Chávez. Eenmaal hij verkozen werd, verscherpten deze aanvallen zonder dat Chávez 1 dag de tijd had gehad om een deel van zijn plannen uit te voeren. Het gaat dus helemaal niet over een evolutie, maar over een constante.

Ik stel vast dat het niet gaat over een rationeel stellingname van één journalist (daar heeft hij/zij alle rechten toe), maar om een vóóronderstelling vanaf dag 1, met gevolgen in de berichtgeving. De door de VS gesteunde staatsgreep van 2002 minimaliseren (met het risico een terugkeer naar de donkerste pagina's van de Latijns-Amerikaanse geschiedenis) is niet objectief te verklaren voor een krant die zich progessief noemt.

Ik herhaal, de kern van mijn lingüistische studie gaat niet over links of rechts, democratie of dictatuur, maar over ideologische vooronderstellingen die het nieuws kleuren en vaak vervormen.

Journalisten zijn niet de vijand van de vele burgermedia, maar een open discussie over het karakter van mainstream media is nuttig om er bondgenoten van te maken.

Groeten,

Claudio

Media neutraal? Israel-Palestina...

Een heel goed filmpje over de "medianeutraliteit" en de Israelische bezetting...
Peace, Propaganda and the Promised Land: Media & the Israel-Palestine Conflict



Beste Filip Michiels

Deze discussie heeft weinig te maken met burger of beroeps media, tenzij de voorwaarden om beroeps journalist te worden het afgelopen jaar veranderden en ze nu ook een ideologische clausule bevatten.

Je commentaar illustreert anderzijds zeer duidelijk hoe ideologisch vooringenomen sommige journalisten berichten.

Eerst ga je het onderzoek in vraag stellen (zonder dat evenwel te beargumenteren). Het gaat om een samenvatting van een thesis van een historicus in het kader van een bijkomende licentie linguïstiek. Hij had dat misschien moeten verduidelijken.

Meerdere taalkundigen deden gelijkaardig onderzoek naar de berichtgeving over Pinochet, Latijns Amerika, ... en de media komen er steevast bekaaid uit. Chomsky is wellicht he bekendste voorbeeld maar zeker niet de enige.
Of neem een ander recenter voorbeeld:
http://indymedia.be/nl/node/26547 naar aanleiding van kritieken van UNO op mensrechten in België.
Ook hier treden de media op als verdedigers van het heersende ideologisch discours.

Als media hun functie van waakhond of vierde macht willen waarmaken (zoals ze zo graag claimen) zouden ze precies dat heersende discours dienen te bevragen.
Wat maakt de verkiezingen in Venezuela minder democratisch dan in de VS, Ouganda, Frankrijk,...
Hoe gaat Chavez om met het resultaat van een referendum dat hij verloor? Zoals de Nederlandse en Franse regering met de referenda over EU grondwet? Die Nederlandse en Franse regeringen gaan nu een gelijkaardige tekst zonder referendum erdoor drukken?
Wat maakt het ene democratisch en het andere dictatoriaal?

Het onderzoek geeft wel gedeeltelijk een antwoord op een stelling die Walter Pauli in het boek Burgermedia aanhaalt. Namelijk dat uitschuivers de uitzondering en onvermijdelijk zouden zijn.

Groeten
han

Chávez is wellicht García niet

Bij het recente grensincident tussen Ecuador en Colombia opteerde De Standaard andermaal voor een erg gekleurde interpretatie van de rol van Chávez.

Niemand zal betwisten dat de Venezolaanse democratie onvolmaakt is, maar geen mens kraait naar de vele mensenrechtenschendingen in Perú onder Alan García, waarbij sociale bewegingen voortdurend gestigmatiseerd en gecriminaliseerd worden. De huidige oppositie verloor er de verkiezingen en hebben dus geen recht van spreken, aldus García, neoliberale bondgenoot van de V.S., die wellicht beter past in onze toekomstplannen...

berichtgeving chavez

Een prima onderzoek.
Het is hard nodig om de journalistiek objectief tegen het licht te houden.
We worden in onze oordeelsvorming gemanipuleerd.

( Overigens als je zo'n onderzoek in Venezuela zou doen over de berichtgeving over Chavez zou je vast het omgekeerde scheve beeld krijgen).
Niets echter rechtvaardigt een systematisch scheve ( en dus false) berichtgeving.
Het is een gevaar voor de democratie.

Nu ben ik benieuwd in hoeverre dit onderzoek de brede publiciteit haalt en hoe de journalisten er op reageren.

Dit type onderzoek is ook prima om de berichtgeving over Israel en de palestijnen, Moslims en Christenen, Marokkanen en autochtonen ( bv. als het over misdaad gaat);Cuba, het voormalige Oostblok, de VS van Amerika e.d.tegen het licht te houden.
Het journalistendom moet regelmatig op scherp worden gezet, de obectiviteitsspiegel worden voorgehouden. En dan doorvragen: hoe komt die scheve verslaglegging nou? Wat gaan jullie er aan doen en wanneer. En waarom gaat dat helpen??

Nederland is een prima onderzoeksdoel. Kranten: Volkskrant, NRC, Trouw; TV: NOVA, Pauw en Witteman, 2 vandaag.

KORTOM GA ZO DOOR EN VRAAG DE JOURNALISTEN OM ER WAT MEE TE DOEN.

Schitterend werk !!

De mensen die als schakeltjes in de media werken doen hun job op hun plaats en beseffen niet welk een empowering macht ze hebben moesten ze hun hart volgen...
Het is bij het potsierlijke af hoe ze zich hebben laten vangen door de massahypnose en meedoen aan de oorlogspropaganda, het in stand houden van de mythe van een dreiging... en overal in de kaart spelen van de machtselite op deze aarde.
Het is een wereldwijd complot tegen de burgers.
Bobby Fischer werd in 2004 opgepakt door de tentakels van de VS gedachtepolitie in Japan en zat 9 mnd in de gevangenis omdat hij anti establishement was..
Theyrry Meyssan een journalist is gevlucht uit Frankrijk, staat op de lijst van terroristen inde VS
Er zullen er nog hoeveel volgen voor dat onze politici wakker worden uit hun american nightmare?

Natuurlijk is de media

Natuurlijk is de media gekleurd. Dit onderzoek toont het ook weer eens mooi aan. Goed dat dit aangekaart wordt.

Maar ik zou het interessant vinden om dit onderzoek ook eens op indymedia.be toe te passen, want voor zover ik gemerkt heb verschijnt hier zo goed als nooit een kritiek op Chavez (en als er al iets gepost wordt haalt het nooit de newswire, laat staan het hoofdpagina). Ook in de commentaar komt er bijna geen kritiek op chavez zijn soms toch wel erg autoritaire werkwijze. Zo vind ik het onverantwoord dat hij zeer vriendelijk omgaat met mensen zoals loekasjenko en Ahmadinejad (hoeveel linkse opposanten zitten daar niet in de gevangenis, hoe worden homo’s en vrouwen in iran en witrusland behandeld?), de vervuilende olie-installaties in het Venezolaanse regenwoud, de militaristische houding en stijl, enz. Natuurlijk is chavez ‘op de goede weg’, maar er zijn nog zeer veel problemen, en daar wordt niet echt kritisch naar gekeken…

Op deze site vind je veel kritiek van anarchisten op chavez:
http://www.nodo50.org/ellibertario/english.html

hier vind je een artikeltje over de verplichte onteigening van inheemsen door de overheid voor multinationals…
http://www.indymedia.be/nl/node/7851

En doe dit aub niet af als Amerikaanse progpaganda

Chavez doet mooie dingen, maar ook op indymedia.be is de berichtgeving niet evenwichtig…

klopt niet

Hier verschenen best al wat artikels die kritische geluiden bevatten over Chavez.

Toen een correspondent van Indymedia.be op bezoek was in Venezuela bezocht hij ook een betoging van Chavez-tegenstanders en schreef op wat ze te vertellen hadden:
http://www.indymedia.be/nl/node/5944
http://www.indymedia.be/nl/node/5945

Tomas die blogt vanuit Latijns-Amerika heeft ook zijn bedenkingen bij Chavez:
http://www.indymedia.be/nl/node/24834

Ook na het verloren referendum waren er kritische geluiden te horen.

Ik vind het ook normaal dat de berichtgeving op Indymedia.be meer aandacht besteed aan de positieve aspecten, juist om de scheeftrekking in de mainstreammedia recht te trekken.

Daar heb je ze weer

Daar heb je ze weer. Zeg niet dat het Amerikaanse propaganda is,... Het desolidariseren van een volk in strijd voor zijn zelfontvoogding onder ultra linkse voorwendsels. Het napraten van de de burgerlijke kritiek, overgoten met een links sausje.
Het is zoals de mannen van LSP die enkele jaren geleden nog met ultra links gebral opriepen voor omverwerping van Chavez (samen met Bush en de lokale contra's).

Natuurlijk is niet alles koek en ei in Venzuela. Doch op de website die je aanrijkt D lees ik dezelfde platte propaganda, voorvoegsels, ... als diegene die hierboven worden ontleed. Soms is het linkse sausje zelfs zoek.
"Since 1999 the survival at any cost of the new government has been its principle aim, and in the centralisation, militarization and personalisation that have been promoted under the euphemism ‘revolutionary process’" Dat soort eenzijdige ongenuanceerde prietpraat lezen we zelfs niet in De Morgen.
Het zal ook wel toevallig zijn zeker dat je twee door de VS tot "Rough States" uitgeroepen saten opnoemt in je lijstje met verkeerde contacten van Chavez (Iraan en Wit Rusland). Man man man....
En dan anderen met de vinger wijzen omdat ze wijgeren dat soort propaganda over te nemen. TTtssssssssssssss

Propaganda verdient geen plaats in de nieuwslijn.

@ han, sorry, blijkbaar heb

@ han, sorry, blijkbaar heb ik te vlug gereageerd. Ik neem het terug. ;-). Mijn excuses. Je hebt gelijk dat het de taak is van indymedia om het nieuws te brengen dat niet in de traditionele media komt. En blij om te zien dat jullie wel evenwichtig berichten.

@ joske, wat een lichtend voorbeeld van democratische ingesteldheid ben jij niet. Iedereen die het niet akkoord is met jouw mening, in dit geval iemand die iets van kritiek geeft op chavez, is een burgelijke contra-revolutionair, en een schoothondje van bush. Zo’n houding doet me zelfs denken aan hoe de stalinisten tijdens de spaanse burgeroorlog de revolutie tegenwerkten door de anarchisten uit te schelden anarcho-faschisten…
Blijkbaar kunnen we nu al niet eens meer een discussie hebben? Ik merk ook op dat je inhoudelijk totaal niet reageert. Buiten dat Iran en wit-rusland vijanden zijn van de VS, en dus de bontgenoten van links (?). De vijand van mijn vijand is niet mijn vriend. Vind jij niet dat samenwerking met zo’n regimes de geloofwaardigheid van een socialistisch land onderuithaalt?

Ik ben geen LSP’er, ik ben een anarchist, en dus stel ik me vragen bij het statisme, militarisme en personaliteitscultus van chavez. Ik desolidariseer me niet met het venezulaanse volk, maar ik voel geen nood tot aanbidding van de leider. Of is dat in jouw woordenboek desolidarisen? Dat er in venezula ook een linkse anarchistische beweging is, die de revolutie op een andere manier wilt doorvoeren dat chavez, wilt u blijkbaar niet gehoord hebben.

Het is zeer gemakkelijk om alle kritiek af te doen als propaganda, zo moet je natuurlijk niet inhoudelijk reageren.

Eigen dictator eerst.

En, door hoeveel Vlamingen werd onze huidige minister president verkozen?

Antwoord , geen enkele . Nul de botten , zonder het minste mandaat van de kiezer is hij toch maar mooi de machtigste man van Vlaanderen.

rechtzettingen

Meneer Machiels

Kan u voorbeelden geven van die dictatoriale trekjes bij Chavez, en daarbij dan ook voorbeelden geven van het democratisch gehalte van de oppositie?

- 2002 staatsgreep tegen democratisch verkozen regering, meteen schafte de oppositie het parlement, het hooggerechtshof en (uiteraard) alle nationalisaties waarmee de sociale programma's betaald worden terug. De politie werd de straten in gestuurd om de mensen de democratie bij te brengen. Te vuur en te zwaard natuurlijk. Ik ga u al meteen met een aantal zaken voor zijn trouwens, want ik ken de argumentatie die ik van uw kant mag verwachten:

- "sluiting" van RCTV in 2006, rechtstreeks betrokken bij de staatsgreep van 2002, meerdere malen verantwoordelijk voor oproepen tot het doden van Chavez en aanzetten tot haat en geweld. In werkelijkheid werd de licentie niet verlengd en zijn ze nu beschikbaar via een kastje, beetje zoals belgacom tv bij ons. Dat is iets anders dan een sluiting, en iets heel anders dan een regelrechte staatsgreep. Overigens maakte Chavez gebruik van een wet en een recht dat reeds lang voor hem bestond in het Venezolaanse wetsboek.

- "dictatoriaal": buiten het feit dat Chavez meer verkiezingen heeft gewonnen dan welke leider in het "vrije" westen ook kan claimen (allemaal erkend door internationale warmnemers), liet hij de aanstichters voor de staatsgreep ook gewoon vrij, en inderdaad, een aantal van hen zit nu gewoon in Miami. Is dit de kenmerk van een dictator?
Welk ander westers staatshoofd zou zo'n mensen vrijuit laten gaan vraag ik u?

Vergis ik mij, of heeft hij zijn nederlaag met het referendum in 2006 erkend? Nogmaals, zijn dit kenmerken van een dictatuur?

Het grappige is dat een land als Pakistan tot voor kort wel als een democratie werd omschreven, terwijl hun president nooit verkozen is! Nu ja, hij voert wel een hard neoliberaal beleid uit, en is dus een dik vriendje van het westen, dus geen kritiek daar hè!

- "volmachten": Ik kan zien dat journalisten journalisten zijn en geen historici. Het gebruik van regeren via volmachten buiten het parlement om is een legaal middel dat in vele westerse landen werd toegepast. Het gaat erom natuurlijk of ze door de bevolking gedragen worden. Laat ons even vergelijken. In de jaren '80 hebben de regeringen Martens verschillende malen met volmachten geregeerd om het repressieapparaat te versterken en een hard neoliberaal beleid te voeren. De betogingen en stakingen waren niet van de poes, en er is veel verzet geweest. Geen enkele krant heeft toen geschreven over dictatuur, ondanks het volksverzet. Nu dat Chavez dit doet om maatregelen te nemen ter bestrijding van de armoede in een parlement dat totaal niet representatief is (het gemiddelde inkomen van een parlementariër ligt vele malen hoger dan dat van de bevolking die hij zogezegd vertegenwoordigd) wordt er geschreeuwd over dictatuur, maar hij wint de ene verkiezing na de andere en een aanzienlijk deel van de bevolking juicht de plannen toe. Even erop wijzen dat ons parlement ook niet representatief is volgens de norm van het gemiddelde inkomen, en dat iemand als Kris Peeters zelfs nooit verkozen is!

- "levenslang regeren": wat een nonsens. Het komt erop aan steeds herverkozen te worden natuurlijk, en daar is men bang voor in het geval van Chavez. De mensen zouden wel eens revolutionaire trekjes kunnen krijgen, niet? Ter vergelijking (objectieve en eerlijke journalisten die dit lezen, kijk en leer): Er is geen limiet op het aantal ambtstermijnen van de Britse premier, de Duitse bondskanselier, De Nederlandse minister-president, de Franse president, de Belgische premier en de Vlaamse minister-president. Waar zijn de koppen over "dictatuur" gebleven?
Men kan in Venezuela trouwens elke politicus afzetten na een referendum gestart door een petitie die de handtekingen van 20% van het electoraat verzameld. In het geval de president zou dat volgens de laatste verkiezingen ongeveer 2.4 miljoen handtekeningen zijn. In 2004 is er zo'n referendum geweest ondanks het feit dat de oppositie eigenlijk niet genoeg handtekingen had verzameld. Chavez liet het toch doorgaan (welke politicus in het westen zou dit doen?) en won glansrijk. Eens te meer vraag ik mij af of het een dictatuur is met dergelijke mogelijkheden tot afzetting, terwijl onze "democratie" dit niet kan. Bij ons kan je een volksvertegenwoordiger (of andere functies) gewoon niet afzetten juridisch gezien vanuit het volk.

Dat schrijven de journalisten natuurlijk niet. Ze moeten vooral zo maar verder blijven doen. In de jaren '70 werd Alliende ook langs alle kanten de vernieling in geschreven met dergelijke "objectieve" berichtgeving over dictatuur en dergelijke. Ze hebben Pinochet in de plaats gekregen, die meteen de vrije pers afschafte. Moesten er niet zoveel doden gevallen zijn, ik zou er mee kunnen lachen. Het wordt tijd dat jonge, eerlijke en bekwame journalisten eens in hun hart kijken, en vervolgens uitmaken of ze wel juist bezig zijn. Onderzoeksjournalistiek bestaat amper nog, wat telt is de verkoop, de sensatie en de deadline, zodat op het einde van de rit de winstcijfers van de twee grote persgroepen in Vlaanderen (inderdaad, praktisch alle pers is in de privé handen van twee groepen) gegarandeeerd zijn. Natuurlijk zal zo'n pers altijd tegen het nationaliseren van de sleutelsectoren zijn zodat de winst voor sociale doeleinden kan gebruikt worden vanuit het idee dat het de gewone mensen zijn die met hun werk de winst maken en er dus het leeuwendeel van moeten terugkrijgen. Stel je voor dat een journalist dat zou durven schrijven in onze "objectieve" en "vrije" pers die gerund wordt als een privé bedrijf gericht op winst!

Voor meer informatie kan u terecht op http://www.handsoffvenezuela.org/ (engels) of http://www.handsoffvenezuela.org/nederlands.htm (in het Nederlands, maar beperkter)

De journalist van dit stuk heeft trouwens goed werk geleverd, bravo!

en wat met Bush?

Zou je niet op veel hogere percentages negatieve berichtgeving komen bij Bush dan bij Chavez? Ook in de reguliere media?

Nochtans is hij ook democratisch verkozen (toch de tweede keer)...

Ja, wat met Bush ;-)

Wanneer schreef een krant als De standaard of De Morgen het voorvoegsel “dictator” of “couppleger” voor Bush?

Termen die wellicht evenzeer of even weinig opgaan voor Bush als voor Chavez. Al zal de doorsnee Irakees daar wellicht een andere mening over hebben.

al gebeurd

Fair (mediawatchgroep uit de VS) heeft dat onderzoek ooit gevoerd. Drie weken lang volgden ze alle nieuwsuitzendingen in de VS. Bleek dat de media bijna geen anti-oorlogsstemmen aan het woord liet (maw Bush-tegenstanders).

"Nearly two-thirds of all sources, 64 percent, were pro-war, while 71 percent of U.S. guests favored the war. Anti-war voices were 10 percent of all sources, but just 6 percent of non-Iraqi sources and 3 percent of U.S. sources. Thus viewers were more than six times as likely to see a pro-war source as one who was anti-war; with U.S. guests alone, the ratio increases to 25 to 1 . . . Looking at U.S. sources, which made up 76 percent of total sources, more than two out of three (68 percent) were either current or former officials . . . In the category of U.S. officials, military voices overwhelmed civilians by a two-to-one margin, providing 68 percent of U.S. official sources and nearly half (47 percent) of all U.S. sources. This predominance reflected the networks' focus on information from journalists embedded with troops, or provided at military briefings, and the analysis of such by paid former military officials."
http://www.fair.org/index.php?page=1145

Ik heb niet echt commentaar

Ik heb niet echt commentaar op het onderwerp an sich, maar eerder een vraag over een onderdeeltje van je analyse: dat van de indirecte rede.

Daar wordt gezegd: "Bij een gedetailleerde tekstanalyse van individuele artikels kan men dikwijls vaststellen dat oppositieleden vaak zonder bijvoeglijke bepalingen worden voorgesteld en hun boodschap vaak in de directe rede wordt geciteerd. De “naakte” voorstelling van de opposanten en de rechtstreekse boodschap is een teken van respect voor deze mensen en hun maatschappelijke functie en bijgevolg voor hun boodschap. (5) De voorstanders daarentegen worden overstelpt met adjectieven en bijvoeglijke bepalingen en hun boodschap wordt vaak “vertaald” door het toevoegsel van een ideologische oordeel aan de indirecte rede, vaak in spottende toon. Dit vertaalt zich dikwijls in karaktermoord als men rekening houdt met het feit dat het merendeel van die beschrijvingen op de persoon van Hugo Chávez slaat."

Dit wordt als erg feitelijk voorgesteld, maar is dit effectief zo? Welke wetenschapper meent dit?
Ik vind het een interessant fenomeen, en zou graag je bronnen hiervoor weten.

Groeten

Ik kan de linguist Teun A.

Ik kan de linguist Teun A. van Dijk, R. Fowler en N. Fairclough aanraden over de toepassing van nieuwsanalyse in het bijzonder.

Maar voor het belang van directe rede, bijvoegelijke naamwoorden, woordkeuze, rethoriek, plaats van woorden in zinnen, en co. kan je zogoed als elke taalanalyse boek openslaan om meer erover te lezen.

Groeten,

Claudio

in heel Europa is het slecht gesteld met de berichtgeving

Geachte mensen,

Ik zie de laatste steeds steeds meer berichten opduiken over het vermeend "dictatorschap" van Chavez. Hier bij de buren (c.q. NL) is het misschien nog wel slechter dan daar bij jullie. En "el país", c.q. de kwaliteitskrant van Spanje, doet ook mee. Wanneer houdt het papagaaien van Amerikaanse zwaar manipulerende overheidsorganen eens op?
helemaal gehad ermee
groet Paul