christophe01 juni 2006 – 15:21

Mijnheer de hoofdredacteur,

Nadat de redacteur van uw opiniebladzijden mijn stuk Blokfluiten en sirenen voor het Vlaams Belang (zie verder) had afgewezen, heb ik het artikel alsnog aan u bezorgd in de hoop dat u het in De Standaard zou publiceren. U hebt op mijn voorstel niet gereageerd. Daarom neem ik aan dat u definitief beslist heeft om mijn bijdrage niet op te nemen, al heeft u niet de moeite gedaan om me de reden van uw afwijzing te verklaren. Natuurlijk heeft u het recht om een opiniestuk te weigeren. Dat zal wel meer voorkomen, dat betwist ik niet. Ik ken de gekwetste ego’s wel, en ik ken ook het mijne. Maar mag ik niettemin proberen uit te leggen waarom ik uw stilzwijgen en uw beslissing betreur, en ook niet begrijp?

Eerst wil ik echter de andere lezers van deze open brief duidelijk maken dat u en uw krant over mij niet kunnen klagen, want u bent beter geplaatst dan wie ook om te weten dat ik nooit misbruik van uw gastvrijheid heb gemaakt. Het is de tweede keer in 55 jaar dat ik voor De Standaard een opiniestuk schrijf. U zult samen met mij toch wel toegeven dat er opinieschrijvers zijn die u vaker lastigvallen, al weet ik niet of dit het juiste woord is, want ik heb niet de indruk dat u het VB met tegenzin aan het woord laat in uw krant. En nu is er dezer dagen in de persoon van Jean-Marie Dedecker een opinieschrijver opgedoken die uw pagina’s herhaaldelijk heeft mogen bezetten met standpunten die niet direct uitblinken door nieuwe, verrassende, verfrissende of scherpzinnige inzichten, maar die wel op een voorspelbare manier in de media komen. Ik kan me vergissen, maar misschien is het wel zo dat u de worstelaar de opiniepagina’s van uw krant zo gretig aanbiedt om op een verholen manier aan zijn politiek te doen?

Maar goed, mijn eerste en dus laatste stuk, dat enkele maanden geleden wél op de opiniepagina van uw krant mocht verschijnen, ging over de spelling van het Nederlands. Ik zou er nooit ophef over gemaakt hebben als mijn stukje over de spelling niet verschenen was, want zo belangrijk is die kwestie nu ook weer niet. Maar nu is het toch wel anders. Nu heb ik dus voor de tweede keer in mijn 55-jarige leven een opiniestuk aan uw redactie bezorgd. En uw krant wil dat stuk, dat over het totalitarisme in Vlaanderen gaat, niet publiceren. Maar voor ik het daarover heb, moet ik toch eerst benadrukken dat het totalitarisme een thema is waar ik als schrijver het grootste deel van mijn leven mee bezig ben geweest. Het onderwerp houdt me in zijn greep en blijft me fascineren, wellicht tot in het graf. Ik heb een paar boeken geschreven waarin dat thema centraal staat. Ook in Schemerland, mijn jongste boek, gaat het over bijna niets anders dan over de rampspoed en de trauma’s die de totalitarismen in de twintigste eeuw hebben aangericht. Maar eigenlijk hoef ik u, mijnheer de hoofdredacteur, dit allemaal niet te vertellen, want u heeft mijn boek zelf gelezen, en zelfs heel goed. In oktober vorig jaar was ik (in het gezelschap van Geert Mak) in Antwerpen te gast op het Andere Boek, en daar heeft u me op een intelligente manier over mijn boek ondervraagd. U deed dat zo vakkundig dat ik u achteraf met uw rol als interviewer heb gelukgewenst. U weet dus maar al te goed waarmee ik bezig ben.

En nu vond ik dus dat het moment gekomen was om over het gevaar van het totalitarisme in Vlaanderen een artikel te schrijven, het tweede opiniestuk in mijn middelbare leven dat ik aan uw krant bezorg. Ik deed dit ook omdat ik de veelgehoorde klacht van zoveel Vlamingen dat ze in de loop van de geschiedenis altijd zijn bezet, heel onredelijk vind. Integendeel, die Vlamingen zijn juist aan bezettingen verslaafd geraakt en kunnen blijkbaar niet meer zonder. Bij gebrek aan een ander volk dat hen wil bezetten, staan ze nu op het punt om zichzelf via het VB te bezetten. Daarover wilde ik het hebben in mijn stuk, want ik denk dat die situatie vrij uniek is in de beschaafde wereld.

Ik vind nu wel dat u mijn artikel op grond van de argumenten die ik al genoemd heb, had moeten publiceren. Waarom verder ook nog? Omdat er in mijn stuk een paar elementen staan die mijns inziens nog niet aan bod zijn gekomen in de discussie. Een paar recente drama’s noem ik weliswaar niet bij hun naam, maar dat is geen toeval of verzuim. Door van de gebeurtenissen afstand te nemen, wilde ik de kern van het probleem blootleggen, de steen omkeren waaronder de pissebedden krieuwelen. De kern is dat het VB als totalitaire partij zijn pijlen op het hart van de rechtsstaat richt, wat kenmerkend is voor het gedrag van elke totalitaire partij van rechtse of linkse signatuur. Hoe kun je de rechtsstaat doeltreffender ondermijnen dan door de rechters zelf fysiek te bedreigen? Dat is wat Gerolf Annemans met zijn trefzeker fascisteninstinct heeft gedaan toen het Vlaams Blok door het gerecht als een racistische partij werd veroordeeld. Dat was een van de duidelijkste geweldsignalen die de top van het VB toen aan de basis gaf. Nu zouden we allemaal moeten weten dat het VB zonder vijanden en zonder gewelddadigheid niet kan gedijen. Omdat er in onverdraagzame, gewelddadig-totalitaire partijen als het VB een enorme naar binnenwaartse gerichte groepsdruk heerst, maakt alleen het bestaan van een externe vijand die druk binnen de groep draaglijk voor de leden. Het behoort immers tot de paradoxen van elke totalitaire en gewelddadige partij dat ze een vijand nodig heeft en dat ze die vijand niet kan vernietigen zonder haar eigen bestaansreden op het spel te zetten. Daarom kijkt het VB al uit naar de volgende vijand, nog voor het VB de vorige vijand helemaal heeft verteerd. Zoals elke totalitaire partij heeft het VB een eeuwige honger naar de vijand die net zo goed een Turk kan zijn als een Vlaamse rechter, en bij uitbreiding natuurlijk iedereen die de standpunten van het VB niet deelt.

Er komen in mijn opiniestuk nog een paar andere thema’s voor die ik haast freudiaans zou noemen en die inspelen op bepaalde, minder fraaie aspecten van de menselijke natuur in het algemeen, maar die volgens mij toch wel onderschat worden. Bovendien laat ik er geen twijfel over bestaan dat de schuldigen van het almaar somberder en verstikkender klimaat in Vlaanderen die burgers zijn die het Vlaams Belang steunen, dat de schuldigen die burgers zijn die voor die partij stemmen en er stemming voor maken. Ik vind niet dat we de verantwoordelijkheid van die ‘brave’ VB-kiezers moeten bagatelliseren. De vaak gehoorde mening dat die kiezers het gedachtegoed van het VB niet delen is wel heel onnozel, want wie er zo over denkt, houdt de VB-kiezers voor politiek ontoerekenbaar, zeg maar voor zwakzinnig.

Ze worden overigens inmiddels almaar driester, de blokkers die inmiddels belangers (en belagers) zijn geworden. In het begin schaamden ze zich nog over hun gedrag, ze waren blokkers in het geniep, onderblokkers dus. Na de stiekeme fase zijn ze zich gaan outen, en nu spuien ze hun racistische praat al ongezouten in het openbaar (van het genre: ‘je zou bang zijn om een Belg te zijn’ als ze de schim van een Turk of de tip van een hoofddoek hebben gezien) en kijken ze je strak aan omdat ze – nu ze inderdaad bovenblokkers geworden zijn – je totale instemming eisen met de verbale agressie die ze plegen. En straks slaan ze je natuurlijk op je gezicht als je iets anders beweert, omdat ze het ondenkbaar vinden dat iemand iets anders denkt dan de hatelijkheden die omgaan in hun bekrompen hoofd. Ik ken in mijn omgeving genoeg racisten die in de Gentse Sleepstraat bij de Turk graag een pizza gaan eten omdat het haast niets kost. Eerst gratis smullen en dan doodslaan! Vlaanderen vakantieland!

Maar ik kan mijn opiniestuk hier natuurlijk niet helemaal gaan herschrijven en ik heb ook geen zin om uit te leggen wat er precies in staat. Het is al erg genoeg dat deze brief langer is dan het opiniestuk dat ik geschreven heb. Dat ik niettemin het een en ander moet verklaren, bewijst alleen maar dat u en de eindverantwoordelijke van de opiniërende pagina’s toch niet helemaal begrepen hebben wat de betekenis is van mijn stuk. Hoewel me dat blijft verbazen, zou ik ook kunnen opperen dat u mijn stuk niet wilt publiceren omdat u vindt dat ik niets vertegenwoordig: geen partij, geen vakbond, geen loge, geen kerk, geen auto- of allochtone gemeenschap, niet eens een schaak-, een voetbal- of een worstelploeg. Daar heeft u natuurlijk gelijk in. Ik heb geen andere organisatie achter me dan de onzichtbare en weinig gespierde maar daarom niet minder kritische massa van het onafhankelijke denken. Maar zonder daarin te overdrijven, koester ik als ongebonden intellectueel ook een zekere bezorgdheid om het algemeen belang, een zorg die natuurlijk ook is ingegeven door eigenbelang, aangezien ik goed besef dat het soort werk dat ik graag doe alleen gedaan kan worden in een sfeer van sereniteit, die per definitie geen sfeer is die door het VB wordt bepaald. Helaas merk ik nu dat die onzichtbare, weinig gespierde en kritische massa van het onafhankelijke denken in Vlaanderen niet veel aantrekkingskracht en aanhang heeft. Ik had verwacht dat ze tenminste in uw krant wat meer aanzien zou genieten.

Ik hoop nu maar dat u niet denkt dat ik een querulant ben, want dat ben ik niet. Ik heb interessantere bezigheden dan het zoeken of stoken van ruzies. Alleen heb ik geen zin om mijn mening niet te zeggen. Als ik een opportunist was geweest, dan had ik deze brief wel niet geschreven. Nu hoop ik maar dat u de onafhankelijke intellectuelen die geen opportunisten zijn, niet altijd als lastig in de negatieve zin en dus als querulanten gaat beschouwen, want die indruk heb ik soms wel eens. Zover is het blijkbaar al gekomen dat we ons al moeten verontschuldigen omdat we een kritisch temperament hebben en omdat we ons niet meteen uit het veld laten slaan. Zelf wil ik me beperken tot de vraag: waarom zou ik het u gemakkelijk maken, als ik het mezelf moeilijk maak?

Vanzelfsprekend zal ik De Standaard blijven lezen, de Vlaamse markt biedt niet veel andere mogelijkheden, en de andere kranten in Vlaanderen doen werkelijk niet veel moeite om u, mijnheer de hoofdredacteur, het gevoel te geven dat u beter kunt. In elk geval zal ik niet meer proberen om nog een derde keer in mijn 55-jarig bestaan een mening voor uw krant te schrijven, aangezien ik aanneem dat uw dagblad niet bij machte is om deze exponentiële groei van mijn intellectuele bemoeienissen in het ruimtelijke bestek van uw kwaliteitsbladzijden te verwerken. Ik veronderstel dat u met genoegen kennis van mijn beslissing neemt en ik verwacht van u niet eens te horen dat u niet aan de discussie deelneemt, en zelfs niet dat u ze sluit nog voor ze begonnen is.

Met bittere hoogachting,

Piet de Moor

Blokfluiten en sirenen voor het Vlaams Belang

‘Het is verbazend dat sommige mensen – ik noem ze maar blokfluiten – zich niet schamen om de onnozelste argumenten voor machtsdeelneming van het Vlaams Belang in te roepen. Een van die veelgehoorde argumenten is: zo zal het VB zijn bestuursonkunde bewijzen. Wie dit standpunt verdedigt, bepleit het vooruitzicht op slecht bestuur als het betere alternatief. Bovendien, welke ervaring leert dat slechte bestuurders vrijwillig aftreden?

Iedereen weet wat er in doos van het VB zit. Diegenen die pleiten voor machtsdeelname van het VB zijn niet alleen defaitisten. Onder hen zijn er ook heel wat die alleen maar denken aan hun eigenbelang, aan het behoud van hun functies en hun macht en aan het op afstand houden van rivalen. Toch heb ik de indruk dat sommigen ook wat verdoken plezier willen beleven aan het optillen van het deksel van de doos. Dat blinde verlangen om te openen wat gesloten is, is dom en banaal, maar die dwaze hunkering heeft wel al altijd bestaan. Het gaat om de zwakheid die mensen ertoe verleidt om het paard van Troje altijd weer binnen de muren te halen. Dat is een hunkering die heel wat tegenstanders van het cordon sanitaire in de klassieke partijen en in de publieke opinie bezielt. Maar zijn die blokfluiten even nieuwsgierig naar het resultaat van hun ontnuchtering?

Over de deelname van het VB wordt graag gepraat in termen van binnenbreken, maar zijn de schurken die uitgenodigd worden om in te breken nog dieven? De pleitbezorgers van de machtsdeling met het VB maken op mij de indruk van huisbezitters die ’s nachts de deuren van hun huizen laten openstaan in de hoop dat de dieven maar één keer zullen komen en dat ze zich, gezien de toegankelijkheid van de domeinen, als redelijke schurken zullen gedragen. Maar wat moeten we beginnen met burgers die medeplichtig worden aan de misdaden die anderen tegen henzelf beramen? Wat gebeurt er als de schurken toch niet redelijk blijken te zijn? De politie die dat soort ‘onfaire’ wetsovertreders achtervolgt, moet nog worden uitgevonden.

Het succes van het VB is voor mij niets anders dan het succes van de haat tegen het leven en het mogelijke geluk dat ermee verbonden is. Het sociaal gespreide succes van deze totalitaire partij bewijst dat dit gevoel van levenshaat niet klassengebonden is. Het VB en zijn aanhangers is het om blinde haat en actie te doen: een vorm van verbeten moordzucht tegen alles wat het minst in staat is om zichzelf te verdedigen. Het verontrustende aan het succes van het VB is immers niet dat de partij de waarheid geweld aandoet, maar dat ze juist aanhangers wint door opzettelijk te liegen. De verkiezingsslogan waarmee het VB het meeste succes zou boeken, is ongetwijfeld: ‘Als u voor ons kiest en ervoor zorgt dat we winnen, zullen we harder liegen dan ooit tevoren’. Ik denk dat het VB zelf verrast was toen die partij ontdekte dat het zich verstrikken in tegenspraken en leugens geen handicap is, maar juist de koninklijke weg van haar succes. Hetzelfde geldt voor het gebruik van geweld.

Met Thucydides zouden we kunnen zeggen: ‘Zo weinig moeite geven zich de mensen bij het onderzoek naar de waarheid; liever wenden ze zich tot wat het eerst voor de hand ligt.’ We mogen niet vergeten dat politiek ook een uitdrukking is van een stemming. Alles wat in het openbaar gebeurt, heeft ook in het privé-leven zijn wortels. De Italiaanse schrijver Umberto Saba presenteerde Napoleon Bonaparte ooit als een kind dat altijd weer wegliep van zijn moeder, steeds verder en verder van huis, van Parijs naar Moskou. Maar omdat Napoleon zijn strooptochten in het gezelschap van enorme legertroepen verrichtte, ontging het de buitenwereld dat de zogenaamde Europese beschavingsidealen die de dictator bezielden alleen maar de dekmantel van zijn individuele, destructieve obsessies waren.

Daarom ben ik verbouwereerd als ik sommigen hoor zeggen dat Gerolf Annemans af en toe als een verstandig man praat. Ik geloof mijn eigen oren niet, want het is alsof ik weer hoor zeggen dat Hitler nog zo kwaad niet was: kijk maar naar de autosnelwegen die hij aanlegde. Of dat Mussolini ook zijn verdiensten had: kijk maar naar de moerassen die hij droog liet leggen. Je hoeft toch geen intellectueel te zijn om te weten dat het stinkdier niet minder gaat stinken als je het onder de kraan blijft houden.

Het eerste doel van totalitaire partijen, zoals het VB er één is, is altijd het ondermijnen van de rechtsstaat, die de behoeder van onze waarden en de buffer van hun ondermijners is. Hebben we zo’n kort geheugen dat we ons al niet meer herinneren hoe uitgerekend Gerolf Annemans de rechtsstaat openlijk aanviel toen hij rechters fysiek bedreigde omdat een van hun vonnissen hem en zijn partij niet aanstond? Die dreiging, die op het hart van de rechtsstaat mikt, bedoelde Imre Kertész, de joodse Hongaarse Nobelprijswinnaar literatuur, toen hij in zijn essay De ongelukkige twintigste eeuw opmerkte dat de nazi’s niets anders nastreefden dan de nihilistische tegencultuur die alles ten koste van de ander wil (en niets voor een ander). Annemans, zijn kornuiten en zijn partij behoren duidelijk tot de krachten die de consensus over het habeas corpus, dat het ware fundament van onze beschaving is, aan het vernietigen zijn.

Ten slotte: de klassieke partijen die zouden instemmen met machtsdeelname van het VB op lokaal niveau, zullen daarvoor later op nationaal vlak de rekening betalen, in welke vorm ook. Waarom zouden de kiezers voor de kopieën kiezen, als ze direct het origineel kunnen krijgen? Er zijn kortom geen redelijke argumenten om, na zovele jaren, voor de opheffing van het cordon sanitaire te pleiten.

Ik zou niet graag in de schoenen staan van de partij die bezwijkt voor de lokroep der sirenen en het akkoord rond het cordon sanitaire als eerste verbreekt. Die partij zal door de geschiedenis worden vervloekt als de ondermijner van de waarden waarover sedert het einde van de Tweede Wereldoorlog (maar ook daarvoor al) in de hele westerse wereld een consensus bestaat. Daarom zal de reputatie van de partij die het cordon aan haar laars lapt nog kwalijker zijn dan die van het geboefte dat ze salonfà¤hig heeft gemaakt.

Het heeft geen zin om te praten over de goede kanten van het VB, want er zijn er geen. In zulke zaken deel ik zonder reserve de mening van Sebastian Haffner die bijna zeventig jaar geleden in Het verhaal van een Duitser (1939) over de opkomende nazi’s in Duitsland schreef: ‘Het was eenvoudig vermoeiend om te praten over welke van hun beweerde doelstellingen en plannen toch enigszins aannemelijk of op z’n minst “historisch gerechtvaardigd” was, als het geheel zo stonk zoals het deed. Dat de nazi’s vijanden waren – voor mij en voor alles wat me dierbaar was –, daarin vergiste ik me geen moment. Waarin ik me echter volkomen vergiste, was hoe huiveringwekkend die vijanden zouden zijn. Ik neigde er destijds nog toe om hen niet helemaal serieus te nemen, een wijdverbreide instelling onder hun onervaren tegenstanders, die hen veel geholpen heeft en ook nu nog helpt.’

Piet de Moor
Schrijver