christophe10 juni 2008 – 09:42

Wanneer hebt u die film gemaakt?

“In het voorjaar van 2004 in het stadje Baraka in Zuid-Kivu aan het Tanganyikameer. Ik heb de film gemaakt in opdracht van Artsen Zonder Grenzen Nederland. Die hadden daar een ziekenhuis voor de opvang van slachtoffers van verkrachtingen. Onze film moest dienen om campagne te voeren tegen verkrachtingen. Die campagne werd een slag in het water. Blijkbaar was op dat ogenblik niemand geïnteresseerd in dat onderwerp.”

Hoe was u op de hoogte geraakt van dat probleem?

“Dat was de streek waar ik op het eind van 2000 een film gemaakt heb over de humanitaire catastrofe en het lokale verzet tegen de Burundees-Rwandese bezetting. Toen ik de eerste verslagen zag komen over verkrachtingen heb ik AZG gecontacteerd en de film op poten gezet.”

Is de film ook op tv gekomen?

“Met ons materiaal hebben we ook een tweede film gemaakt. De Dienst Duiding van de VRT heeft de film gekocht, maar hij is op de planken blijven liggen. Ze vonden de film niet spannend genoeg. Later hebben ze dan een film uitgezonden van een RTBF-journaliste die inderdaad iets completer was omdat daar ook interviews in zaten met jonge militairen die aan verkrachtingen hadden meegedaan. In 2004 heb ik wel nog een reportage in Mo* Magazine gepubliceerd.”

Waren er in die tijd veel verkrachtingen?

“De slachtoffers begonnen toen meer en meer hulp te zoeken. Wellicht omdat ze de situatie toen wat minder gevaarlijk vonden. Ondertussen duurde de plaag wel voort. De film toont hoe de militairen rondhangen op de velden en hoe ze maniokwortels stelen. Op die velden buiten de dorpskern verkrachten ze ook de vrouwen die er werken.”

Waarom werd er zoveel verkracht?

“We hebben er met verschillende experts over gepraat. Onder andere met mevrouw Cikuru van het Centre Olame in Bukavu en een psychologe van AZG die het erover eens waren dat verkrachting een oorlogswapen was om de bevolking te demoraliseren, om de gemeenschappen uit elkaar te rukken. Slachtoffers van verkrachtingen worden uitgestoten uit hun gezin en gemeenschap. Doordat het de vrouwen zijn die op het veld werken, ontwrichten de verkrachtingen ook die economische activiteit en komt de voedselbevoorrading in gevaar.”

Als je de verhalen leest en hoort, merk je dat het ook om meer gaat dan de bevrediging van lusten.

“Het is echt kapotmaken. De mens mentaal en fysisch kapot maken. Sommige vrouwen konden niet meer lopen. Vroeger werd ook verkracht. Maar dat werd toen in de gemeenschappen zelf opgelost. De notabelen van de gemeenschap kozen een straf en probeerden het probleem zo te regelen. Dat is niet meer mogelijk. De oorlog en de het feit dat er geen goed werkend rechtssysteem is in Congo hebben de moraliteit doen aftakelen. Vrouwen die durven getuigen dreigen ook weer het slachtoffer te worden van vergeldingsacties. De quasi totale straffeloosheid zorgt er voor dat de drempel ook voor burgers lager wordt.”

Hoe was de politieke situatie toen?

“De oorlog was voorbij maar in Baraka hadden de vroegere rebellen van de pro-Rwandese RCD-beweging de politieke en militaire macht in handen. Zij hadden tijdens de oorlog in de hele streek echte moordpartijen begaan. Ze leefden op gespannen voet met de bevolking. Hun miliciens hingen rond in de hele omgeving, op zoek naar eten. Omdat ze gewapend waren, konden ze nemen wat ze wilden.”

Zijn het dan vooral de rebellenbewegingen die zich aan verkrachtingen schuldig maken?

“De verkrachtingen zijn niet alleen een zaak van de rebellenbewegingen. Ik heb een tijd doorgebracht bij een verzetsgroep van de Mai-Mai in Zuid-Kivu en ik heb die ook burgers zien mishandelen en bestelen. In de groep die ik volgde en die één van de betere was, werden de daders dan intern gedisciplineerd. Maar Mai-Mai-groepen uit Noord-Kivu hadden een veel slechtere reputatie. Het is bekend dat militairen van het Congolese leger zich aan verkrachtingen schuldig maken. Ze zijn gewapend, wonen tussen de bevolking en nemen wat ze willen.”

Wat vier jaar geleden niet lukte, lukt nu wel. Plots staat de situatie in Oost-Congo en de verkrachtingen wel op de politieke agenda.

“Ik ben blij dat er nu eindelijk aandacht is voor het probleem. De technici van de ontwikkelingssamenwerking, bij de VN maar ook in België, zijn vier jaar geleden al aan het werk gegaan. België heeft toen 8 miljoen euro uitgetrokken voor hulp aan slachtoffers van verkrachtingen via programma’s die vooral door VN-organisaties worden uitgevoerd. Maar de publieke opinie en de politici waren vier jaar geleden niet geïnteresseerd. Nu is dat omgeslagen, bij ons en in het buitenland. In de VS zijn heel veel mensen begaan met het sexuele geweld in Congo. Ik wil wel pleiten voor een nuchtere analyse van de hele context.”

Wat bedoelt u?

“Wel, Oost-Congo blijft bijzonder instabiel. Maar men vergeet al te gemakkelijk dat die instabiliteit voortvloeit uit de gevolgen van de genocide van 1994 in Rwanda. De Congolezen zeggen dat ze hun spreekwoordelijke vriendelijkheid verloren zijn omdat Oost-Congo het slagveld van Rwandese groepen is geworden. Zolang die kwestie niet opgelost geraakt, zullen de mensen in Oost-Congo geen vrede kennen. Dat aspect mis ik in de sensibilisatie rond Oost-Congo. De internationale gemeenschap reduceert de instabiliteit in Oost-Congo tot een binnenlandse aangelegenheid en wendt de situatie zelfs aan om andermaal allerlei politieke opties aan Congo op te dringen. Daarmee doet men de werkelijkheid geweld aan en bewijst men de slachtoffers van het sexuele geweld een slechte dienst. Zij zullen immers des te langer op gerechtigheid moeten wachten.”


Op 24 juni wordt in de KVS 'Verscheur de stilte' georganiseerd, een benefietconcert voor de slachtoffers van de seksuele terreur in Oost-Congo. Meer info: www.kvs.be