Jean Bricmont20 juni 2008 – 18:47

Een tweede vergelijkingspunt is de Koude Oorlog. Vergeet niet dat de regeringen van Polen tot Bulgarije ooit vijandig stonden tegenover de VS. Nu wensen ze niets liever dan de integratie in de NAVO, het bezit van geavanceerde Amerikaanse anti-raket schilden en deelname aan de bezetting van Irak. Nog verrassender is de situatie in Vietnam. Terwijl in een niet zo ver verleden de VS Vietnam verschrikkelijk hebben gebombardeerd, waarbij miljoenen mensen werden gedood en het milieu werd vergiftigd, worden Amerikaanse beleggers er nu met open armen worden ontvangen.

Zelfs na het bombardement van hun kleine land in 1999, handelen de Serviërs zoals gewenst. Ze stemden Milosevic weg en aanvaardden pro-westerse regergingen die, althans voor een beperkte periode, bombardementen op hun eigen land impliciet en zelfs expliciet goedkeurden.

Dit alles leidde tot een dominant wereldbeeld in het Westen, met name onder intellectuelen, zelfs (indien niet net heel specifiek) onder de liberale of linkse intellectuelen, dat we de Grote Westerse Misvatting kunnen noemen. Volgens deze opvatting is de wereld, met name de Derde Wereld, vol mensen die door hun eigen regering onderdrukt worden in landen geleid door dictators en economisch wanbeleid. In deze visie kijken die mensen er alleen naar uit om te worden geholpen, gesteund of bevrijd (zo nodig met militaire middelen) door het goede, democratische, vrije en marktgerichte Westen. Dit wereldbeeld brengt mee dat een groot deel van de linkerzijde de "democratische revolutie" in onder andere Oekraïne, Wit-Rusland, Libanon, Zimbabwe ondersteunt alsook de mensenrechten in China en de Tibetaanse onafhankelijkheid.

Dit is een misvatting omdat ze geen rekening houdt met de fundamentele verandering in de 20e eeuw, in ieder geval deze die de belangrijkste gevolgen heeft op lange termijn. Deze verandering gaat niet over de geschiedenis van het fascisme of communisme. Die behoren inderdaad tot het verleden. De grootste verandering in de 20e eeuw is de dekolonisatie. Deze beweging heeft niet alleen honderden miljoenen mensen uit een bijzonder wrede vorm van racistische overheersing bevrijd, maar ze betekende het einde van wat sinds het einde van de 16e eeuw de overheersende tendens was in de geschiedenis van de wereld, namelijk de Europese expansie. De 20e eeuw markeerde het verval van Europa. De vervanging van Europa door de VS als het centrum van het wereldsysteem is waarschijnlijk van korte duur.

Zodra we dit begrijpen, is het vrij eenvoudig om de oorsprong van deze hedendaagse misvattingen in te zien. Voor de oorlog waren Duitsland en Japan imperialistische staten en, gedeeltelijk daarom, fel anticommunistisch. Wat de VS na de oorlog aan hun elites verschaften, was in wezen de voortzetting van waar ze voorheen toch al mee bezig waren, namelijk de strijd tegen het communisme, maar dan wel op relatief vreedzame wijze en onder Amerikaanse leiding. Deze "uitweg" was voor de verslagen landen die voor hen veel aanvaardbaarder dan het Verdrag van Versailles voor de Asmogendheden na WO1. Het verklaart waarom het Amerikaanse beleid in Duitsland en Japan na WO2 relatief succesvol was en tot een vrij stabiele alliantie heeft geleid, althans tot nu toe.
¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬
Hetzelfde geldt voor de "overwinning" in de Koude Oorlog. Voor de Sovjets was de achilleshiel altijd de controle over Oost-Europa. Het merendeel van de bevolking daar voelde zich "Europees" en al hun elites keken jaloers in de richting van het "beschaafde" Westen en weg van het "barbaarse" Oosten. Zodoende was hun "controle" voor de Sovjets een constante bron van problemen (te beginnen met Oost-Duitsland in 1953, daarna Hongarije in 1956, Praag in 1968, Polen enz). Natuurlijk waren de VS in die landen van harte welkom na 1989. Maar die warmte strekt zich in wezen slechts uit tot West-Oekraïne en daar stopt ze ook. De Russen en de voormalige Sovjet-Aziatische republieken voelen zich niet zo westers en weten dat ze nooit als deel van "het Westen" zullen worden beschouwd.

Dit geldt a fortiori voor China, Latijns-Amerika of de Islamitische wereld. Er is niets "positiefs" dat de VS vandaag zou kunnen bieden als compensatie voor de oorlog om Irak en Afghanistan. Op mijn reis in Syrië in 2002 vertelde een kleine zakenman (in zekere zin pro-Westers) me: "80% van de mensen in de regio willen Saddam weg, maar als het de VS zijn die hem zouden elimineren, zullen ze 100% van de mensen tegen hen vinden; wij hebben de Turken gehad, daarna de Britten en de Fransen, nu de Israëli's; wij willen geen kolonialisme meer". Hij had helemaal gelijk. Deze overduidelijke waarheid werd op dat moment slechts door weinigen in het Westen begrepen, zelfs onder diegene die tegen de oorlog waren (die voor een interventie van het Westen waren, maar dan onder een mildere, niet militaire, vorm dan Bush voorstond).
Een van de belangrijkste zwakke punten van hedendaags Links in het Westen is nu juist dat het wel krachtig de nadruk legt op campagnes voor democratie, de mensenrechten of de bescherming van minderheden in de Derde Wereld, maar in zijn wereldbeeld onvoldoende rekening houdt met de teloorgang van het kolonialisme. Het meest recente voorbeeld van een dergelijke campagne is de opwinding rond de Olympische Spelen in China, vooral zeer hevig in Parijs, dat tegenwoordig de hoofdstad is van het "humanitaire" imperialisme (dat daar zowel het marxisme als het neprevolutionarisme van 68 heeft vervangen). De vraag is niet of de "Free Tibet" beweging legitiem is of niet, en ook niet de vraag of de Dalai Lama een voormalige slavendrijver is dan wel de zondebok van de CIA. Veel fundamenteler is de vraag: wat hopen "wij" (het linkse Westen) er te bereiken? China is Servië niet en zal niet tot overgave gebombardeerd worden. Wij zijn economisch meer afhankelijk van hen dan zij van ons, dus ook economische sancties (een ander favoriet instrument van humanitair links) zullen niet werken.

China herinnert zich zijn onderwerping aan buitenlandse machten en zijn verbrokkeling even sterk als wij WO2 en de holocaust niet vergeten. China zegt ook "dit nooit meer". Het ziet natuurlijk (terecht of onterecht) de huidige opwinding over Tibet als een voortzetting van de Westerse politiek uit het verleden. Dit geldt voor alle Chinezen, ongeacht hun politieke overtuiging. Het beste wat we kunnen doen voor de Tibetanen zou erin bestaan China gerust te stellen dat we geen imperialistische ambities hebben in dat deel van de wereld. Maar alle opwinding over Tibet, alsook de installatie van Amerikaanse militaire bases in Centraal-Azië, wijst precies in de tegengestelde richting.

Natuurlijk zullen we bij ieder ingrijpen mensen vinden, dissidenten of minderheden, die schijnbaar "aan onze kant" staan. Maar in de meeste gevallen, zoals de Kosovo-Albanese nationalisten en bij de huidige machthebbers in Irak, komt dat gewoon omdat ze al te graag gebruik maken van de Amerikaanse macht om hun eigen doelen te verwezenlijken. Die doelen, het creëren van een etnisch zuivere staat in Kosovo of de installatie van een islamitische staat in Irak, vallen echt niet noodzakelijkerwijs samen met die van de Amerikaanse heersers (die ook lijden onder de Westerse wanen) en nog minder met de ruimere doelstellingen van Westers Links.

De "steun aan minderheden", die imperialisten voortdurend gebruiken om rivaliserende staten te verzwakken, is een van de meest onverantwoordelijke beleidsdaden. Want wat gebeurt er met deze minderheden, wanneer de machtige staten zich terugtrekken en zij moeten samenleven met hun buren die hen als verraders zien? Wat is er gebeurd met de Hmongs in Laos na de Amerikaanse terugtrekking? Of met de pro-Duitse groepen in Oost-Europa na de nederlaag van Duitsland?

Wat Westers Links moet doen is het aannemen van een realistische kijk op de wereldsituatie en het bevorderen van een buitenlands beleid op basis van dit realisme. In linkse oren is "realisme" een vies woord. Maar deze betekenis is afhankelijk van een realistische analyse. Als men ervan uitgaat dat de ene partij alle macht heeft, en als dat inderdaad het geval is (zoals het was met het Westen tegenover de rest van de wereld gedurende de afgelopen eeuwen), kan een realistische politiek ontaarden in brutale plundering. Maar als men niet zo sterk is als men denkt zou meer realisme moet leiden tot een meer behoedzame poltiek. Indien Hitler een "realist" was geweest, zou hij WO2 niet hebben uitgelokt en hij zou zeker de Sovjet-Unie niet zijn binnen gevallen. Als de VS meer realistisch waren geweest zouden ze de de Vietnam-oorlog in de vroege jaren ‘60 niet hebben laten escaleren, en zouden ze in 2003 Irak niet binnen gevallen zijn. Realisme zou de VS er bovendien zeker toe brengen de aanhoudende steun aan Israël stop te zetten, die geen olie oplevert, veel geld kost en leidt tot een enorme animositeit tegen de VS.

De ironie is dat de meest vooruitstrevende positie (in ieder geval objectief) in deze zaken vaak ingenomen wordt door de meerderheid van de kapitalisten die de voordelen van vrije handel benadrukken eerder dan boycots of sancties (of oorlogen) op humanitaire gronden. Natuurlijk kan men beperkingen van de kapitalistische macht willen, met inbegrip van handel, op sociale of economische gronden. Inzake internationale betrekkingen zou de linkerzijde echter steun moeten verlenen aan een soortgelijk standpunt, dat ook de niet-gebonden bewegingen innemen. Men zou moeten pleiten voor wederkerige samenwerking en de afwijzing van eenzijdige sancties, die niet door de VN gestemd zijn.

Het probleem van de VS en de Westerse politieke elites is niet alleen dat zij bereid zijn om een gewelddadig beleid te voeren ten gunste van hun eigen belangen, maar dat zij ook een gewelddadige politiek voeren tegen hun belangen in, en dit wegens hun onbegrensde arrogantie. Wij zijn niet langer de enigen die de wereld controleren en er komt grote ellende voort omdatwij deze realiteit niet aanvaarden. Verre van het aanmoedigen van "humanitaire" interventies, zou Links een meer realistische beoordeling moeten koesteren over de machtsverhoudingen in de wereld en een beleid voorstaan dat is gebaseerd op dialoog, eerbiediging van de nationale soevereiniteit en non-inteventie.

Jean Bricmont doceert natuurkunde in België en is lid van het BRussells Tribunal. Zijn recente boek, Humanitarian Imperialism, is gepubliceerd door Monthly Review Press. In het Nederlands werd dit boek “Humanitaire Interventies uitgegeven door EPO. Hij is te bereiken op jean.bricmont@uclouvain.be.
http://www.counterpunch.org/bricmont05272008.html
(Vertaling: Ria Hillewaert)