Julie Decabooter (Filmmagie)09 juni 2006 – 12:49

In 2004 keerden jullie naar Groot-Brittannië terug. Hebben jullie Michael Winterbottom nog in datzelfde jaar ontmoet?
Ruhel Ahmed: "Ja, in juni. We twijfelden eerst enorm of we wel konden meewerken aan zo'n film. Na enkele verkennende gesprekken met de regisseurs hebben wij gedrieën ons samengezet, gediscussieerd en besloten dat we er in moésten meestappen. Vervolgens deden we dertig dagen lang researchinterviews, zo'n drie uur per dag. We begonnen te vergeten dat er een camera was en praatten op den duur zoals we thuis zouden doen."

Wat was jullie belangrijkste motivatie om alle ervaringen opnieuw van voren af aan te doorstaan?
Shafiq Rasul: "We wilden de wereld laten weten hoe het er in Guantánamo écht aan toegaat. Er zitten daar immers nog pakweg 500 mensen opgesloten! Voor hen willen we iets betekenen. De dag dat we werden vrijgelaten en voorbij de blokken liepen was het enige dat de gevangenen ons toefluisterden: 'Zorg er alsjeblieft voor dat de hele wereld beseft wat er hier gaande is en wat ze ons aandoen'. Het is onze plicht aan deze film mee te werken."

Eén van de vele dingen die je verliest in gevangenschap is de controle over je leven. Hadden jullie bij deze film nooit een gelijkaardig gevoel? Dat je de greep op het verhaal verloor omdat de regisseurs het uiteindelijk vormgeven zoals zij het zien?
Rasul: "In het begin hadden we het daar moeilijk mee; we waren er bang voor. Maar Michael verzekerde ons dat wij de controle over de film zouden behouden. Als we er niet tevreden over waren, dan zou hij nooit worden uitgebracht, beloofde hij. We kwamen niet tussen tijdens de opnames of de postproductie en bekeken alleen het eindresultaat. Het is erg vreemd om jezelf bezig te zien en je te horen praten, maar met The road zijn we alledrie zéér tevreden. Hij is uitstekend. Al blijven er stukken in de film die ik niet kan bekijken omdat het gewoon teveel herinneringen oproept."

Ahmed: "Er zijn dingen die we niet vertelden omdat ze te intiem waren. We wilden vermijden dat onze familie álles zou zien; toch de verschrikkelijkste vernederingen zoals het naakt moeten rondlopen… We verzwegen niks voor de regisseurs maar op het einde van de dag zeiden we telkens wat niet mocht worden uitgebeeld. Winterbottom antwoordde soms dat die dingen net belangrijk waren en de prent zouden versterken. Maar dan repliceerden wij: no mate, wíj moeten wél verder kunnen gaan met ons leven."

Is de manier waarop het verhaal wordt verteld volgens jullie de beste: de kijker precies laten aanvoelen wat jullie hebben gevoeld?
Iqbal: "Ja. Als je een boek leest, dan gaat je verbeelding aan het werk. Op een of andere manier is dat nog veilig. Wanneer jij naar me kijkt op het scherm, dan zie je onverbloemd wat er is gebeurd. Dat is krachtiger en de impact is veel groter. We schreven al zo'n 150 pagina's te samen met onze advocaten, waarin werkelijk álles staat, maar dat is niet te vergelijken. Beelden werken beter. Na The road hebben we al vele kijkers hun mening zien bijsturen. Niet vergeten dat er nog altijd mensen rondlopen die denken dat Guantánamo okay is! Die wisten dus niet wat hen overkwam. Een film heeft ook een groter bereik. Oorspronkelijk was het een klein televisieproject voor Channel 4. Maar dat The road zo'n reusachtige weerklank zou hebben, zoals op het Festival in Berlijn, dát hadden we nooit kunnen denken."

Winterbottom laat jullie schuld of onschuld bewust in het midden. Daardoor wordt er gefocust op de kern: mensen kunnen nóóit gefolterd worden, schuldig of niet.
Ahmed: "Persoonlijk vind ik de schuldvraag compleet onbelangrijk. Folteren doe je niet. Wanneer je een terrorist martelt, dan schakel je jezelf op hetzelfde niveau. Wij zijn maanden ondervraagd, in isolatiecellen gestopt, in hurkzit aan de handen vastgebonden terwijl er loeiharde muziek door de ruimte schalde; natàºàºrlijk zijn we geknakt. Wanneer je genoeg gepijnigd wordt, dan geef je alles toe. We vertelden dus dat wij wel degelijk op die videobeelden te zien waren. Gelukkig hadden we een alibi – we konden het niet geweest zijn."

Iqbal: "Kijk, het is een stom geluk dat wij konden bewijzen dat we Engeland in die tijd niet hadden verlaten. Maar sommigen hebben deze mogelijkheid helemaal niet! Wat bijvoorbeeld met de simpele boeren die in Afghanistan leefden?"

Hoe accuraat en eerlijk kan zo'n gedramatiseerde documentaire eigenlijk zijn?
Rasul: "Er is zoveel gebeurd in 2,5 jaar dat zeker niet alles in de film verwerkt is. Op anderhalf uur is dat simpelweg uitgesloten. Maar Michael heeft érg zijn best gedaan om zo goed mogelijk te tonen wat wij in die tijd hebben meegemaakt."

The road to Guantánamo, in een regie van Michael Winterbottom, kan je sinds 7 juni gaan bekijken in Brussel (Toison d'Or), Antwerpen (UGC) , Luik (Le Parc) en Gent (Sphinx).

Dit en andere film-interviews vind je in het juni-nummer van het maandelijkse filmtijdschrift Filmmagie.