[Opinie] Vlaming is geen synoniem voor asociaal (1)

Jo10 juli 2008 – 13:03

Op de Vlaamse feestdag zal er dit jaar vooral een vuurwerk van stoere taal te horen zijn. Na meer dan een bewogen jaar moet haast iedereen wel een mening hebben over wat genoemd wordt 'de Vlaamse identiteit'. Maar wat betekent dat dan om Vlaming te zijn? Welk Vlaanderen houden we ons voor ogen en hoe verhoudt dat Vlaanderen zich ten opzichte van de wereld?

Klik hier voor het tweede deel van het opiniestuk, over de Belgische revolutie.

Klik hier voor het derde deel van het opiniestuk, over het socialisme in Vlaanderen.

Het moet op het einde van de derde kleuterklas geweest zijn, toen ik voor het eerst het woord 'Vlaams' hoorde, in de samenstelling 'Vlaamse kermis'. Ik had toen nog geen benul of je dat woord met een hoofdletter moest schrijven. Ach nee, ik kon toen nog niet schrijven.

Maar ik had wel het idee dat 'Vlaams' iets leuks moest zijn. De onderwijzers van onze lagere school organiseerden een 'Vlaamse kermis'. Wat waren dat toffe spelletjes! Je mocht overal aanzitten en er waren prijzen te winnen. Je hoefde niet meteen ergens goed in te zijn. Het was een reuze sociaal gebeuren. Iedereen kon je tegenstander zijn, maar dat ervaarde je niet zo: iedereen was je speelmakker. Het was een feest!

'Vlaams' werd voor mij synoniem voor 'vrolijk en gezellig' dat in mijn kindergeest beelden opriep als 'vrolijke vrienden', 'volksdansen' enzomeer. Dat het ook nog een 'identiteit' kon zijn die over jezelf kon gaan, daar had ik geen enkel idee van. Later hoorde ik vertellen over de Vlaamse leeuw. Dat had iets te maken met 1302, putje Middeleeuwen dus, de tijd van graven en ridders en natuurlijk ook prinsen en prinsessen. Hoewel er al meer bloedvergieten aan te pas kwam, bleef 'Vlaams' iets dromerig en romantisch.

Pas later begreep ik dat Limburg in die tijd niet eens tot het graafschap Vlaanderen behoorde, maar gelukkig ontdekte ik dat de Limburgers een eigen volkslied hebben. Het gaat over bronsgroen eikenhout en de brede stroom der Maas. Het was in dezelfde periode dat het resterende groene landschap terecht veel aandacht kreeg, dus dan ben je als tiener toch wel fier dat jouw provincie de meeste 'bossen van Vlaanderen' heeft.

Media

Het hing toen allemaal wat in het ijle. 'Vlaams' was toen nog geen verplichting. Het algemeen beschaafd Nederlands, later netjes ingekort tot algemeen Nederlands, zette de toon. 'Vlaams' was in de jaren tachtig een dialect. Sommige Nederlanders noemden het lacherig het 'algemeen Belgisch Nederlands'. In 1991 kreeg de BRT een extra letter: BRTN. Op 1 januari 1998 werd het VRT. Toch werd er in 2003 vijftig jaar televisie gevierd. Televisie is televisie, wat is het verschil?

Met VRT kreeg ik in 1998 toch een vermoeden van een Vlaamse identiteit. De RTBF behield immers haar naam. Er is in België een Vlaamse en een francofone identiteit. Een Waalse identiteit komt minder tot uiting. Wat dan nog? Er is een logische verklaring voor: de francofone gemeenschap is wereldwijd veel hechter dan de nederlandstalige. Vlamingen en Nederlanders lachen met elkaars taalverschillen. Vergeet niet dat België in 1830 ontstaan is na een conflict met de Nederlanders. Katholieken en liberalen streden toen samen tegen het beleid van Willem I. 178 jaar later zitten Vlaamse katholieken en liberalen samen in een regering en strijden ze tegen de Walen of tegen de franstaligen, het is niet duidelijk.

Politiek

Na het Vlaams Blok en de Volkunie, was de VLD in 1992 de eerste partij die een 'V' in haar letterwoord wilde om haar 'Vlaamse identiteit' aan te tonen. De N-VA van Geert Bourgeois vond in 2001 dat het nog straffer kon. Op 18 april 2008 kwamen er de Vlaams Progressieven bij, die wilden bewijzen dat er aan de linkerkant van het politieke spectrum ook Vlaamse gevoelens kunnen bestaan.

Er bestaan dus nu verschillende soorten vlaamsigheid. Hoera voor de diversiteit! Maar wie kan mij uitleggen wat de meerwaarde is van een 'Vlaamse identiteit' of een 'Vlaams gevoel'? Ligt het aan mijn leeftijd, maar ik zie eigenlijk weinig verschil tussen een Vlaming en een ander mens. De Gravensteengroep wil ons diets maken dat er ook zoiets is als 'Vlaamse intelligentsia'. What the fuck!? Ik associeer intelligentie met een open geest, een nuchtere en kritische houding. Ik wil niet zeggen dat Vlamingen geen intelligente mensen kunnen zijn, maar zich vastklampen aan een 'Vlaamse identiteit' vind ik enggeestig.

Volgens de 'Vlaamse intelligentsia' van de Gravensteengroep, moet het principe van 'territorialiteit' centraal staan. Hoe enggeestig kan je zijn? Alsof milieuvervuiling stopt aan de grenzen. Alsof de globalisering op Vlaanderen geen vat heeft. Er zijn veel redenen om verbondenheid met de grond belangrijk te vinden, maar om dit te definiëren als 'territorium', vind ik een erg militaristisch taalgebruik. Alsof we Vlaanderen moeten verdedigen tegen marsmannetjes.

Vlaamse kermis

Walen zijn gewone mensen, hoor. Daar is niets mee aan de hand. De franstaligen zijn dan weer een soort van wereldburgers. Omdat hun taalgroep niet de allergrootste is, maar toch een wijde verspreiding kent, hebben ze een onderlinge verbondenheid ontwikkelt die wij nauwelijks kennen met bijvoorbeeld de Zuid-Afrikanen. De politiek van het grootste franstalige land, Frankrijk, heeft daar eigenlijk niets mee te maken. Het is echt iets van hun cultuur. Ik vind dat Vlamingen zich terecht bewust mogen zijn van hun eigen culturele wortels, maar dat heeft met politiek bitter weinig te doen. Eerder met Vlaamse kermis.

De Vlaamse Kermis...

Kokorikoo, 10/07/2008 – 22:21

Naïviteit niet in de zin van domheid maar in de zin van een pure en humane analyse, waarvoor dank ;)

Leve de eenheid in verscheidenheid.

Kurt, 12/07/2008 – 09:08

Alle democratieën ter wereld hebben te maken met onderlinge verschillen tussen de mensen die ze bevolken. Omdat die bevolkingen in die democratieën over de vrijheid beschikken zich onderling te verenigen in een wijd scala van diverse groeperingen doen ze dit dan ook.
Mensen onderling richten zich dan ook in hoofdzaak tot de groepen waartoe ze individueel gekozen hebben te behoren. Men zal zich dus als vrij individu als vanzelf gaan richten tot gelijkgestemden. Zo ontstaan er bvb groepen van sportliefhebbers, motorfanaten, generatiegenoten, bepaalde muziek scènes enz…en kan een rijk verenigingsleven ontstaan.
Een dergelijke samenleving zal per definitie steeds multicultureel zijn en aan ieder de mogelijkheid geven om zijn eigen cultuur ten volle te beleven.
Enkel in monoculturele samenlevingen wordt individuele expressie en vrijheid moedwillig gefnuikt (bvb streng islamitische staten).
Ook het nationalisme is een stroming die een zeer groot potentieel gevaar in zich draagt, en het heeft dit als meermaals bewezen (o.a. het gruwelijke Nazi regime).
Het nationalisme is strikt genomen niets anders dan een monocultureel en idealistisch staatsidee.
Monocultureel omdat de staat één enkele cultuurgemeenschap dient te omvatten (is het Belgische federaliseringproject niet het eerst begonnen met het bepalen van de cultuurgemeenschappen) waarbij de staatsgrenzen dienen samen te vallen met de culturele grenzen (bij ons taalgrenzen).
Idealistisch omdat het oppergezag de volksaard voorschrijft en waarbij de nationale identiteit beantwoord aan een ideële maar onrealistische samenlevingsstructuur

Het nationalisme zoekt technieken om tot nationale vereenzelviging te komen. Daarvoor zal men binnen de eigen groep een minderheid viseren om die zodoende te kunnen vereenzelvigen met de “andere identiteit(en). Die “andere(n)” zijn (volks)vreemd, dienen gewantrouwd te worden, moet men mijden en ten slotte uit te sluiten. Uiteindelijk bepalen de nationalistische roergangers zo je identiteit als lid van hun (wij) groep en meteen ook wie de leden van de andere (zij) groep zijn.
Om dit wantrouwen onder de bevolking op te wekken moet er aan stigmatisatie gedaan worden en daar komen onvermijdelijk gevoelens van (onderhuidse) haat bij kijken.
De succesvolste nationalistische voorman die Europa ooit kende verwoorde het zo op een rede die hij hield in München op 10 April 1923: Voor de bevrijding van het volk is meer nodig dan een economische politiek, meer dan nijverheid: als een volk vrij moet worden, heeft het trots en wilskracht nodig, opstandigheid, haat, haat, en nog eens haat. Aldus gesproken door Adolf Hitler

Op de huidige dag is het zo dat mono-nationale democratieën niet meer dan 7 % van de wereldbevolking uitmaken. Vasthouden of teruggrijpen naar dit mono-nationale denken is dus teruggrijpen naar het verleden terwijl multi-nationale democratieën de toekomst in handen hebben.
Op zichzelf terugplooiende natiestaten vormen dan ook een belemmering voor een moderne en succesvol buitenlands beleid, voor het oplossen van mondiale problemen die zich van landsgrenzen niets aantrekken (bvb. pandemieën).
Indien de norm morgen helemaal zou liggen bij nationale zelfbeschikking dan lijkt het er op dat de beschaving al heel gauw ten onder zou gaan aan allerhande belangenconflicten van tegen over elkaar staande volkeren en staten. De solidariteit met de minder bedeelden (de ander, zij ) zou op de helling komen te staan en de onrechtvaardigheid in de wereld zou ongeziene vormen aannemen.

Het is ruimschoots bewezen dat staten heel goed kunnen functioneren zonder over één welbepaalde nationale identiteit te beschikken.
België is daarbij het voorbeeld bij uitstek om aan te tonen dat volkeren perfect in staat zijn om binnen een multiculturele staat vanuit de diepste ellende tot de hoogste vorm van ontwikkeling te komen.

identiteit, nationalisme en solidariteitskringen

Bart Hanson, 17/07/2008 – 12:29

Als actief VlaamsProgressief kan ik mij wel vinden in de algemene teneur van jullie teksten. Zelf voel ik mij Kortrijkzaan, Vlaming, Belg, Europeaan, ... zonder dat ik daar een hiërarchie in hoef te hebben.

Ik vind het wel jammer dat jullie het begrip identiteit lichtjes onderwaarderen. Identiteit is een concept. Het is eigen aan concepten dat iedereen denkt dat de anderen er dezelfde betekenis aan geven, maar als je iemand vraagt het te definiëren, er telkens iets anders wordt verteld. Dat geldt trouwens ook voor concepten als cultuur, volwassenheid, ... .

Toch heeft vertrekken van identiteit zijn belang. Het biedt een soort houvast, een zekerheid, een gemeenschappelijkheid. Ook en misschien vooral in een multiculturele samenleving. Zelf spreken wij liever van een interculturele samenleving, waarin mensen respect hebben voor de ander zijn identiteit, waar interactie tussen identiteiten plaatsvindt, de verschillen kleur geven aan het leven.

Nu kan je alleen maar respect opbrengen voor de ander zijn identiteit, als je je eigen identiteit niet verloochent of veracht. Sorry, maar zo werkt het wel. Vlamingen mogen best wel trots zijn op hun identiteit, net zoals mensen van Marokkaanse of Turkse of andere afkomst dat mogen zijn. We hebben een rijke geschiedenis, waaruit een samenleving is ontstaan die het al bij al niet slecht doet, ook al is er nog veel werk aan. Het is flauw en intellectueel oneerlijk om mensen die dit durven zeggen meteen in een extremistische rechtse hoek te duwen. Denk daar maar eens over na.

Daarnaast is er ook het begrip nationalisme. Nationalisme is nooit een ideologie op zich, maar durft zijn wagonnetje wel eens vasthaken aan een ideologie, of die nu rechts is (cf. VB)of links (cf. Herri Batasuna). Mensen die zichzelf nationalist noemen zijn vaak sterk bezig met symbolen als een correct taalgebruik, hun vlag, ééntalige plaatsnaambordjes, enzovoort, maar denken bitter weinig na over welk maatschappelijk project hun natiestaat zou moeten hebben. Zij denken dat als ze zelf maar de touwtjes in handen krijgen, dat het dan allemaal automatisch beter wordt, want wat we zelf doen, doen we beter, je weet wel.

Bij VlaamsProgressieven gebruiken we sinds enige tijd een minder beladen begrip om aan te duiden wat we eigenlijk bedoelen, nl. de solidariteitskring. Een solidariteitskring duidt op het meest ideale niveau waarop je een bepaald soort solidariteit tussen mensen kan organiseren. Ja, er zijn verschillende soorten solidariteit: op gezins- en familiaal niveau, niveau van de wijk of het dorp, de gemeente, de regio, provincie, gewest, gemeenschap, federaal, Europees, internationaal. Bepalen op welk niveau je best welk soort solidariteit organiseert, daarover gaat het. De meningen kunnen daarover verschillen. Wel is het zo dat mensen eerder bereid zijn solidariteit te betonen met mensen waarmee ze iets gemeenschappelijks hebben, zich kunnen identificeren, eenzelfde identiteit delen, dus. Het is des mensen, en niets menselijks is ons vreemd. Met elke solidariteitskring zijn er rituelen en symbolen verbonden, dat is ook des mensen. Anders zouden antropologen niets te bestuderen hebben.

Ik kan zo wel nog een tijdje doorgaan. Maar toch een klein vraagje: laat een klein beetje jullie vooroordelen over bepaalde concepten vallen. Evenals al die veralgemeningen over mensen die zich Vlaming durven noemen. Want het ene sluit het andere niet uit.

Is taal cultuur of is cultuur taal?

Jo, 19/07/2008 – 16:20

Ik ben een pleitbezorger van cultuur, Vlaamse of andere cultuur, van dorp- tot wereldgemeenschap.

Cultuur zou je kunnen definiëren als 'datgene wat voorhanden is'. Het is geen vaststaand gegeven. Veertig jaar geleden waren er nauwelijks computers. Nu heeft elk huishouden er gemiddeld twee. Taal verandert ook. Al was het maar om bijvoorbeeld al die nieuwe begrippen die verband houden met de computer aan te duiden.

Communicatie verandert. Denk daarbij aan mp3, iPhone, Youtube, internet, weblogs,... . Ook in die context verandert onze taal.

Wat is onze cultuur en wat is onze taal? Is het mogelijk om een standaardtaal* te beschermen tegen invloeden van buitenaf? Gesteld dat het mogelijk is, is het wenselijk?

* zie: Het einde van de standaardtaal, Joop van der Horst

Kunnen we niet gewoon aanvaarden dat taal evolueert? In de huidige context vind ik het raadzaam om jongeren zoveel mogelijk kennis te laten maken met verschillende talen. Als ze minstens één germaanse en één romaanse taal goed onder de knie krijgen, dan groeit daarmee hun 'identiteit' binnen de Europese leefgemeenschap.

Maar taal is niet gelijk aan cultuur. Wat is cultuur? Ik ben voorstander van een zo ruim mogelijk begrip van cultuur. Cultuur is het vermogen tot expressie. Hiervoor heb je in principe geen gesproken taal nodig. Muziek van over de hele wereld kan ons ritmegevoel aanspreken, zonder dat we er één woord van verstaan. Beelden hebben zo'n prominente plaats in onze communicatie, dat we spreken over een 'beeldcultuur'. Smaken en geuren zijn in zekere zin ook communicatievormen. Vraag dat maar aan de top-chefs en parfum-ontwikkelaars van deze wereld. Cultuur is communicatie is taal.

Geef elke Belg een zoen, da's de universele taal van de liefde.