Wat is eigenlijk die Kritische Massa? Het is een fietsmanifestatie die over heel de wereld gehouden wordt op de laatste vrijdag van de maand. Ze ontstond in 1992 in San Francisco en is als een kettingreactie uitgebreid naar meer dan 300 steden overal in de wereld. De manifestatie dankt haar naam trouwens aan het fysische verschijnsel van de kettingreactie. Het is de massa die nodig is om een kernsplitsing in stand te houden.

De link met deze groep feestelijke fietsers? Men spreekt van een kritische massa fietsers als het aantal groot genoeg is om in alle veiligheid hun plaats op de openbare weg in te nemen. Je kan het vergelijken met oversteken aan een zebrapad. Als je alleen wil oversteken is Koning Auto niet vlug geneigd om op de rem gaan te staan. Als je echter met een hele groep aanstalten maakt om over te steken dan zal hij wel gedwongen worden om te stoppen.

De deelnemers willen met deze maandelijkse fietsmanifestatie een meer prominente plaats voor de fiets opeisen en het gebruik ervan promoten. Slagzinnen zijn dan ook: “Wij blokkeren de circulatie niet, wij zijn de circulatie.” Of ook: “ De auto’s komen niet terecht in een opstopping, zij veroorzaken de opstoppingen.” Maar naast deze hogere doelen is de Kritische Massa vooral en simpelweg met z’n allen een gezellig fietstochtje maken door de stad.

In Brussel wordt de Kritische Massa elke maand in gang geschoten door het collectief “ PlaceOvélo”. “Een Kritische Massa wordt niet echt georganiseerd” aldus één van de leden van PlaceOvélo. “Het is een auto-organisatie of ook wel een “coïncidence organisée". Wij stellen een plaats van vertrek voor en bedenken een thema, maar de tocht ontstaat door de deelnemers. Alles verloopt heel vrij. Het gebeurt dus vaak dat het parcours gewijzigd wordt dankzij een idee van één van de trappers. Het is net dit spontane en deze vrijheid dat me zo aantrekt in de Kritische Massa.”

Hoeveel fietsers er nodig zijn voor de kritische massa bereikt wordt? “Dertig fietsers is meer dan genoeg om alles veilig te laten verlopen.”

Of er al ooit ongelukken of incidenten zijn gebeurd? “ Nee. Normaal gezien wordt zelfs nooit de politie ingelicht, en er is ook geen begeleiding. Als je kalm blijft, verloopt alles vlot.”

Als ik pols naar zijn beweegredenen dan krijg ik een veelzijdig antwoord: “Ik zou graag willen dat fietsen in Brussel het belangrijkste vervoersmiddel worden, zoals in een stad als Amsterdam. Dit ten koste van de hegemonie van de auto. Daarom willen we een positief beeld scheppen van de fietsers. Liever blauwe ballon dus dan iedereen met een gasmasker laten rondfietsen. In de auto is het trouwens nog ongezonder, want daar accumuleren de stofdeeltjes. Maar liever dus de oorzaak van de bevuiling aanpakken. Daarom willen we een correcte fietsinfrastructuur en een verandering van de politiek van de auto.”

Wat die politiek van de auto betreft. Die morgen was ik op een ontbijt dat gratis werd aangeboden door Dexia naar aanleiding van Friday Bikeday en de Week van de Vervoering. Ik kon er leren over hun mobiliteitsplan. Naast het promoten van vrijdag als dé dag bij uistek om op je tweewieler te kruipen heeft de bank tal van initiatieven genomen om haar werknemers meer gebruik te laten maken van de fiets en het openbaar vervoer: Het openbaar vervoer is gratis; er is een financiële tussenkomst voor de verplaatsing woonplaats station; de parkingkosten aan het station worden terugbetaald; carpoolen wordt aangemoedigd; er is een kilometrische vergoeding voor iedereen die te voet of met de fiets komt; er zijn douches en kastjes ter beschikking; er is de mogelijkheid tot een vier-dagenweek en telewerk; en bovendien is de autoparking betalend. Dankzij deze initiatieven komt nog slechts 20 % van Dexia’s werknemers in Brussel met de auto en wel 79% met het openbaar vervoer en 2% te voet of met de fiets. Dat terwijl in de rest van Belgie 70% van de werknemers bij Dexia elke dag de auto van stal haalt om op het werk te geraken.

Terwijl ik mijn croissant naar binnen werkte, raakte ik aan de praat met één van de werknemers van Dexia. Hij had het plan opgevat om één keer in de week van Londerzeel naar Brussel te fietsen. Vierenveertig kilometer enkel. Een andere dag van de week fietst hij dan terug. Twee dagen om aan de conditie te werken en minder CO2 uit te stoten.

Een andere meneer was helemaal van Antwerpen naar Brussel gefietst voor het gratis ontbijt. Niet omdat hij zoveel honger had, maar wel omdat het een grote fan is van het stalen ros. Ook zijn werkgever, de Vlaamse Overheid, neemt initiatieven om het gebruik van de fiets en alternatieve mobiliteit te bevorderen. Er is een fietsvergoeding en een tussenkomt voor de verplaatsing woonplaats-station. Meneer werkt bovendien één dag per week thuis. “ Ongetwijfeld mijn meest relaxte en tegelijk meest productieve dag van de week.”

Hij vertelt dat ook in het schooltje van zijn kleinzoon vrijdag fietsdag is. Alle kinderen en ouders wordt gevraagd om met de fiets te komen. Zo leren de kinderen behendig omgaan met fiets en verkeer. “Vrijdag is daadoor ongetwijfeld de lievelingsdag van mijn kleinzoon.”

En zijn dus gelukkig al heel wat positieve initiatieven om het gebruik van milieuvriendelijke en gezonde vervoersmiddelen als de fiets in de aandacht te brengen. De Kritische Massa om Koning Auto van de troon te stoten is echter nog lang niet bereikt.