Op zijn 95ste sterven leek hem wel wat - “een mooi rond getal” - maar hij werd een jaar ouder. De verkiezing van de eerste zwarte Amerikaanse president had hij wel nog graag meegemaakt, maar ook dat was hem niet gegund. Radio- en interviewfenomeen Studs Terkel stierf vrijdag na een onwaarschijnlijk lang en rijkelijk gevuld leven. Als die naam u niets zegt dan is dat de schuld van uw opvoeding, het onderwijs en onze media. En ook een beetje van uzelf, want wellicht hebt u Mia Doornaert toch een beetje geloofd toen ze zei dat u anti-amerikaans bent omdat u Bush en McCain of Palin gevaarlijke gekken noemt en Guantanamo een schande vindt. Of omdat u misselijk wordt van alle rotzooi die de Amerikaanse cultuurindustrie over ons uitstort. Onzin natuurlijk want lees Terkel en u zal meteen merken dat u eigenlijk hartstochtelijk pro-Amerikaans bent.

Studs (Louis) Terkel schreef een tiental boeken met alleen maar interviews met gewone en ongewone Amerikanen. Het woord interview is hier niet helemaal op zijn plaats want Terkel elimineerde zijn eigen vragen en hield korte monologen van een aantal pagina's over. Sommige van die stukken zijn zo sterk dat ze lijken op het beste uit de wereldliteratuur.

Terkel besefte dat zelf ook. Luister wat staalarbeider Mike Lefevre zegt in Working: “My attitude is that I don't get excited about my job. I do my work but I don't say whoopee-doo. The day I get excited about my job is the day I go to a head shrinker. How are you gonna get excited about pullin' steel? How are you gonna get excited when you're tired and want to sit down? It's not just the work. Somebody built the pyramids. Somebody's going to build something. Pyramids, Empire State Building-these things just don't happen. There's hard work behind it. I would like to see a building, say, the Empire State, I would like to see on one side of it a foot-wide strip from top to bottom with the name of every bricklayer, the name of every electrician, with all the names. So when a guy walked by, he could take his son and say, "See, that's me over there on the forty-fifth floor. I put the steel beam in." Picasso can point to a painting. What can I point to? A writer can point to a book. Everybody should have something to point to.”

Lefevre verwoordt hier op zijn eigen manier wat Bertolt Brecht in 1937 tijdens zijn ballingschap in Denemarken dichtte, zo merkt Terkel zelf op: "Wie bouwde de zeven torens van Thebe? De boeken staan vol namen van koningen. Maar hebben de koningen de bouwstenen versleurd? En ’s avonds, toen de Chinese Muur klaar was, waar gingen de metsers toen naartoe?"

Terkel kon luisteren als geen ander. Dat is zeker, maar deze boeken kon hij alleen maar schrijven omdat hij een groot geloof en interesse had in de vertelkunst van gewone mensen. De Amerikaanse schrijfster Barbara Garson vertelde me ooit dat ze voor haar boek “Geld doet de wereld draaien” de Chinese handelaar in kwallen P'ng interviewde. Aanvankelijk gaf hij korte cliché-antwoorden tot hij zag dat Garson echt geïnteresseerd was in zijn werk en in zijn kwallen. “Toen mr. P'ng merkte dat ik echt meer wilde weten over zijn kwallen, was er geen houden meer aan.”

In de 100 interviews in Working is er ook geen houden meer aan. Wie het boek leest, zal citaten onthouden zoals je ook flarden uit filmdialogen onthoudt. Maar ik wil eindigen met een citaat uit “Hope dies last: making a difference in an indifferent world”. Het is van de zanger/componist Pete Seeger (o.m. “We shall overcome” en “If I Had A Hammer”). Terkel en Seeger hebben heel wat gemeen: ze zijn beiden chroniqueur van de people's history van de VS en ze kregen in de jaren '50 alle twee af te rekenen met het anticommunisme van McCarthy. Terkel's tv-carrière werd gefnuikt en hij zou pas op zijn 52ste aan zijn tweede carrière beginnen. Seeger belandde zelfs even in de gevangenis.

In hun gesprek gaat het over de toekomst van het menselijk ras. 50 procent kans dat het binnen 100 jaar nog bestaat, zegt Seeger. Het zal afhangen van de druppels die we met zijn allen op de hete plaat gooien. Bij Seeger zijn de druppels zandkorrels. Hij ziet de wereld als een grote weegschaal. Aan de éne kant een mand met grote keien, aan de andere kant een mand met zand dat er in straaltjes uitloopt en enkele mensen van goede wil die het er met een theelepeltje terug in gooien. Maar er komen altijd maar meer mensen met theelepeltjes bij en op een dag zal de weegschaal toch kantelen. “And people will say, “Gee, how did it happen so quickly?” Us and our damned little teaspoons.”

Het volledige interview met Mike Lefevre kan je hier lezen:
http://www.msu.edu/~jdowell/135/STerkel.html

Michael Moore werd ook ooit geïnterviewd door Terkel:
http://www.youtube.com/watch?v=_hIMKQ-nDWk

WFMU zette enkele radiofragmenten bijéén:
http://blog.wfmu.org/freeform/

Met Studs Terkel stierf één van de journalistieke helden van Indymedia.be...