Marc-Antoon18 november 2008 – 00:25

Wat was de bedoeling van deze G20-top?

VANDAELE: “Het initiatief kwam in feite van de Europeanen. Zij willen van de financiële crisis gebruik maken om het systeem te hervormen. De Amerikanen hebben daar wel 'ja' op gezegd, maar met veel minder ambitie. Voor hen is het helemaal niet de bedoeling om het kapitalisme te gaan veranderen. Het meest vernieuwende is dat de Europeanen er van bij het begin een aantal grote ontwikkelingslanden bij betrokken hebben. Vandaar de G-20. Het is de bedoeling om dat proces verder te zetten. Blijkbaar is dit een nieuwe structuur die zal gebruikt worden om te discussiëren over de vraag: 'hoe moet het nu verder met het financieel systeem?'”

“En ook over de vraag: 'hoe veranderen we de machtsverhoudingen binnen het IMF en de Wereldbank?' Tot april hadden de rijke landen – goed voor één zesde van de wereldbevolking - in het IMF zestig procent van de stemmen. Sindsdien hebben ze 3 procent van de stemmen afgestaan aan een aantal grotere ontwikkelingslanden, maar die vinden dat niet genoeg. Ook op dat vlak zullen in de toekomst waarschijnlijk nog stappen gezet worden.”

Is daar eensgezindheid over?

“Het enige waar iedereen het over eens is – maar dat was op voorhand al gesignaleerd – is dat we de economie moeten stimuleren om te voorkomen dat de crisis al te erg wordt. Vermits de consumenten minder gaan consumeren, moeten de overheden dat beginnen doen. Overheden moeten investeren en werk creëren. Mensen die werk hebben kunnen consumeren en zo de economie aan de praat houden. Maar dat is iets op korte termijn.”

“Wat al veel moeilijker ligt zijn nieuwe regels voor het financieel systeem. Iedereen is akkoord om vaagweg te zeggen dat er 'meer transparantie moet komen'. Maar wat betekent dat concreet? Komt er toezicht op hefboomfondsen? De Europeanen willen dat wel, de VS willen dat niet – althans toch deze regering niet, het is afwachten wat Obama gaat doen.”

“Een andere punt van onenigheid is de verloning van topmanagers. Op dit moment worden veel topmanagers betaald met aandelen, of krijgen ze aan aandelen gelieerde beloningen. Als ze veel willen verdienen, moeten ze dus vooral zorgen dat het aandeel op korte termijn veel stijgt. De lange termijn vraagstukken van een onderneming aanpakken op een verstandige manier, hoort er niet bij. In het slotakkoord van deze G20-top staat wel: 'We moeten dat bespreken', en sommige Europese landen willen maatregelen nemen, maar de Amerikanen zeggen alvast: 'het is aan de privésector om dat zelf te bepalen'.”

“Een ander voorbeeld zijn de fiscale paradijzen. Sarkozy heeft een aantal sterke uitspraken gedaan. Hij vindt dat die paradijzen niet mogen gebruikt worden om belastingen te ontduiken of om de fiscale competitie tussen landen aan te zwengelen. Maar ook daar zullen de Amerikanen wellicht minder ver willen gaan. En New York en Londen, de twee belangrijkste financiële centra van de wereld, lokken natuurlijk banken en hefboomfondsen door net zo weinig mogelijk regels op te leggen. Zij zullen zeker op de rem gaan staan.”

Dat wat betreft de meningsverschillen tussen de VS en Europa. Maar wat denken de landen uit het Zuiden daarvan?

“Ze zijn daar eigenlijk niet echt luidruchtig over geweest. Ik denk trouwens niet dat ze allemaal dezelfde visie hebben. Maar in het verleden is wel gebleken dat de meeste landen vinden dat ze niet onder druk moeten gezet worden om hun financieel systeem open te zetten voor de buitenwereld. Ze zeggen: 'wij willen zélf het recht hebben om te bepalen hoe gemakkelijk of moeilijk geld hier binnen en buiten komt'. Deze crisis is voor die landen een beetje het bewijs dat ze gelijk hadden om bij het Amerikaanse idee van 'totale vrijheid' een aantal vraagtekens te plaatsen. Zij gaan dat in de discussie denk ik wel uistspelen. Maar over het algemeen zijn ze minder ideologisch dan de Angelsaxers (de Britten en de VS). Ze zijn pragmatisch: 'wat werkt er voor onze economie?' Ideologische zinnetjes zoals 'de regering is niet de oplossing maar het probleem,' dat snappen zij gewoonweg niet.”

“Ik denk dus wel dat de Europeanen bij een aantal van die landen partners kunnen vinden. Met dien verstande dat de Europeanen niet per se een eenheid vormen!”

Ik neem aan dat Europa ook niet altijd op één lijn zit met de ontwikkelingslanden? Bijvoorbeeld wat betreft de uitbreiding van het IMF.

“De rijke landen hebben samen nog 57 procent van de stemmen (Europa 30 procent, de VS 17 procent). Wat de Europeanen aanbieden is het loslaten van hun privilege om de algemene directeur van het IMF te leveren. Dat was tot nu toe altijd een Europeaan. Dat is een belangrijke functie, maar het zal denk ik niet genoeg zijn. Want ze willen ook dat het IMF meer middelen krijgt. Maar welke landen hébben middelen? Dat zijn de landen met een overschot: China onder andere, dat op 2 à 3.000 miljard dollar zit. China is dus een evidente kandiaat om nieuwe middelen te verstrekken. Maar voor wat hoort wat: je stermrecht in het IMF hangt af van de middelen die je inbrengt. We zitten nog maar in het beginproces, maar ik denk dat men meer dan vroeger aan China en andere landen zal zeggen: 'okee, je kan meer middelen inbrengen, graag zelfs' - en daartegenover staat dan op termijn een herschikking van de stemmen.”

“Dat zal een proces van trekken en duwen worden. Je hebt vierentwintig directeurs in het IMF. België zit daar al zestig jaar aan tafel. We vertegenwoordigen 5 procent van de stemmen: onszelf en een tiental andere landen uit Centraal- en Oost-Europa. Als 'onze' directeur, Willy Kiekens, spreekt, dan is hij qua stemmen de vierde grootste speler aan tafel. Dat is zonder twijfel de machtigste positie die België bekleedt in een internationale instelling. Maar gaat België een directeur kunnen houden? Dat is het soort zeer concrete gevechten dat er nu aankomt.”

“Sommigen pleiten voor één Europese zetel, maar ik kan me niet voortsellen dat landen als Duistland, Frankrijk en Groot-Brittanië hun zetel zullen opgeven. Dat is het ironische: Sarkozy is naar voor getreden als de grote hervormer, maar als je het IMF hervormt, zal het wel Europa zijn dat het meest aan macht moet inleveren.”

“Bovendien was de reactie van de Europese landen op de finaciële crisis aanvankelijk ook niet echt een toonbeeld van eensgezindheid. De veelgehoorde opmerking is dus: als ze in Europa niet eens zélf aan één zeil kunnen trekken, wat gaan ze zich dan gaan opwerpen als de grote hervormer op wereldvlak, als stuwende kracht om grote samenwerkingsverbanden op te zetten. Want dat is de vraag: komen er nieuwe regels, die op internationaal vlak uitgetekend en gecontroleerd worden?”

Deze éne samenkomst van de G-20 betekent dus nog niet het einde van de economische crisis?

“Zeker niet. Er zijn al zoveel financiële lijken uit de kast gevallen... Wat de gevolgen van de economische crisis zullen zijn weet niemand, maar het probleem is zeker nog niet opgelost. Waar het nu om gaat is in eerste instantie het stimuleren van de economie, en ten tweede voorkomen dat we over een paar jaar weer met zo'n crisis zitten. Je hebt een finacieel systeem dat om de paar jaar een crisis genereert, dat veel opbrengt voor een kleine groep mensen, maar dat miljoenen onschuldigen treft. Dat is politiek niet verdedigbaar.”

“Maar één van de oorzaken van de financiële crisis is net dat de VS al 10 jaar lang elke dag 2 miljard dollar lenen uit het buitenland. Het IMF zegt jarenlang dat dit eigenlijk wel een probleem is. Eén van de basisopdrachten van het IMF is immers dat zij onevenwichten inzake handel en betalingsbalansen moet beperken in tijd en omvang. Maar als zij dat zegt aan grote landen zoals de VS, of China, dat heeft dat geen enkel effect. Die luisteren niet. Het IMF heeft alleen macht over landen die het geld van het IMF nodig hebben. Maar de VS, en de meeste rijke landen, kunnen lenen waar ze maar willen, die hebben het IMF niet nodig. Het zijn alleen de ontwikkelingslanden - die niet van banken kunnen lenen - die de macht van het IMF moeten ondergaan. De grote landen, en in de eerste plaats de VS, kunnen makkelijk de regels van het IMF naast zich neer leggen. En of we snel naar een wereld zullen evolueren waar de VS zich aan banden laat leggen door een internationale instelling, betwijfel ik. Ik kan me niet voorstellen dat de VS haar socio-economisch beleid gaat laten bepalen door het IMF. Maar dat zal natuurlijk ook afhangen van de nieuwe president.”

Het is dus afwachten?

“Ja, en dat is ook normaal. Men vraagt 'een tweede Bretton Woods'. Maar ten eerste: aan het vorige Bretton Woods is verschillende jaren gesleuteld. En ten tweede: de wereld zat totaal op z'n knieën na 15 jaar economische depressie en een slopende Wereldoorlog die daarmee samen hing. De huidige crisis is veel minder ingrijpend. Je kan dus niet verwachten dat er op een paar maand tijd fundamentele veranderingen tot stand zullen komen.”