Manu Claeys, Peter Verhaeghe03 februari 2009 – 16:22

De redactie van de krant noemde de voorstellen van de burgemeester ‘an offer you can’t refuse’.

Deze analyse lijkt ons wat kort door de bocht, niet alleen omdat het voorstel van de burgemeester uitgerekend centrale bekommernissen van de initiatiefnemers van het referendum, met name de mensen van vzw Ademloos, buiten de vraagstelling dreigt te plaatsen. Maar ook omdat de denkpiste van de burgemeester veel weg heeft van een poging om van een referendum over een controversiële kwestie een algemene enquête te maken over van alles en nog wat, en op die manier ook de vis te verdrinken.

1.

Onder het mom dat de door vzw Ademloos naar voor geschoven vraag voor een referendum te complex zou zijn (terwijl intussen toch 50.000 mensen dat blijkbaar niet vonden), stelt de burgemeester voor om hun vraag opzij te schuiven en die te vervangen door een vraag waarbij het tracé naar voor geschoven door de stad Antwerpen (Horvat-tracé) meer expliciet in beeld komt tijdens het referendum, dat dan over de conclusies van het lopende alternatievenonderzoek zou moeten gaan.

Het is vreemd dat de burgemeester zeven maanden wachtte om tot de conclusie te komen dat de vraagstelling te complex zou zijn en om een nieuwe inhoud voor het referendum te lanceren. Zeven maanden waarin vele vrijwilligers in weer en wind handtekeningen hebben verzameld rond een vraag die in de zomer van vorig jaar al werd voorgelegd aan het stadsbestuur. Want zo gaat dat bij het opstarten van het handtekeningen verzamelen voor het organiseren van een referendum: de vraagstelling wordt eerst aan het lokale bestuur ter goedkeuring voorgelegd.

Misschien heeft de burgemeester nooit geloofd dat het referendum zou worden afgedwongen?

Behalve paternalistisch (de vraag is te moeilijk voor de mensen) is dit voorstel ook een manier om uitgerekend de initiatiefnemers van het referendum (vzw Ademloos) buiten het referendum te plaatsen. Het lopende alternatievenonderzoek buigt zich immers over drie concrete modellen voor een Oosterweelverbinding (incluis dat van stRaten-generaal), terwijl vzw Ademloos via het referendum o.a. ook de bredere vraag beantwoord wilde zien of mensen voor of tegen het sluiten van een ring vlak bij de kernstad zijn. De nieuwe vraagstelling (van de burgemeester) haalt de duidelijkheid uit deze vraagstelling weg, maakt de vraag dus net complexer dan ze is.

Dat lijkt ons een goede reden om het referendum niet te koppelen aan het alternatievenonderzoek. Dat onderzoek kan wel argumenten aanleveren pro en contra.

Consequentie van het voorstel van de burgemeester is ook dat met de nieuw gesuggereerde vraagstelling het referendum zeker niet meer voor de verkiezingen georganiseerd raakt. Als deelnemer aan het alternatievenonderzoek weet de burgemeester dat de conclusies van dat alternatievenonderzoek ten vroegste in de eerste week van maart aan de regering worden overhandigd. Dan resten nog precies drie weken (tot 26 maart) om binnen de reglementair voorziene tijd een goed uitgewerkte brochure in de brievenbus van alle Antwerpenaren te krijgen. Onhaalbaar is dit, weet wie het reglement kent.

2.

Het bijkomende voorstel van burgemeester Janssens om het referendum open te trekken richting een bevraging over het hele Masterplan doet nog meer vragen rijzen:

a.

Nog nooit is enige contestatie gebleken over het Masterplan, ook niet bij de meest vocale tegenstanders van de Lange Wapper.

Waarom dan hierover een referendum organiseren?

b.

Met deze uitbreiding van het referendum wordt misschien gesuggereerd dat tegenstanders van de Lange Wapper (die initiatief namen tot het afdwingen van een referendum) ook tegen het Masterplan zijn. Verwarrend allemaal. Complex bijna, zouden we zeggen.

Het komt de duidelijkheid van het referendum allerminst ten goede.

b.

Wordt de vraag over ‘voor of tegen het Masterplan’ dan een vraag over het principe achter het Masterplan (modal shift, d.w.z. verschuiving nastreven van dominantie wegverkeer richting andere transportmodi, bv. over het water, via openbaar vervoer, etc.) of over de concrete projecten zelf? Niemand weet het.

c.

Als aan de Antwerpenaar gevraagd wordt om zich over alle concrete projecten van het Masterplan uit te spreken (er zijn er zestien), wordt het referendum eigenlijk een enquête. Verstandig is dat niet, want een referendum is alles behalve een enquête, moet ook de burgemeester vanuit zijn professionele achtergrond beseffen.

d.

Bovendien komt dan al meteen de volgende vraag: zal bij het enquêteren over diverse projecten de vraagstelling ineens wel begrijpbaar zijn voor de mensen?

Om een voorbeeld te geven. Betekent ‘Bent u voor of tegen de Groene Singel?’ dan ineens ook dat je voor of tegen een significante verbreding (met gemiddeld minstens vier rijstroken) van de Antwerpse ring bent? Want het een is wel onlosmakelijk het gevolg van het ander.

Of de vraag over tramprojecten: stel je die in zijn algemeenheid (voor of tegen vertramming) of over telkens concrete tramlijnprojecten? Want in Ekeren ziet men een tramlijn door de dorpskern niet zitten, terwijl men in Hemiksem misschien net applaudisseert voor een tram tot in ’t stad.

Ingewikkeld alweer.

e.

Hemiksem. Dat ligt niet in Antwerpen-stad. Kun je een stadsreferendum organiseren over projecten die tot zo ver buiten de stad zullen reiken?

stRaten-generaal ziet eigenlijk geen enkele goede reden om het referendum te verbreden tot een generieke of concrete bevraging over het Masterplan.

Bovendien dreig je door die verbreding de vis te verdrinken, met name de contestatie over de Lange Wapper – hoofdreden waarom tal van vrijwilligers handtekeningen gingen ronselen voor het bekomen van het referendum.

We vragen ons bij dit alles af waarom de burgemeester via de pers een campagne opstart over de vraagstelling van het referendum. Had hij niet beter eerst eens een uurtje overleg gepleegd met de initiatiefnemers van het referendum?

Het zou het debat over het referendum ten goede komen.

Straks eindigen we nog met een referendum over wat in het referendum moet komen.

Manu Claeys
Peter Verhaeghe
voor stRaten-generaal