Manu Claeys - stRaten-generaal, Peter Verhaeghe - stRaten-generaal05 mei 2009 – 13:31

Voorleggen van dit bouwdossier in openbaar onderzoek juridisch roekeloos

 

1. Het indienen van deze bouwaanvraag is juridisch roekeloos. In beide milieueffectenrapporten over het bouwproject – dus zowel het plan-MER Masterplan Antwerpen (2005) als het project-MER Oosterweelverbinding (2007) – werd gesteld dat een noordelijk gesitueerd tunnelalternatief onder de haven technisch niet haalbaar is. Maar in de door de Vlaamse regering bestelde Arup/Sum-studie (4 maart 2009) werd geconcludeerd dat een dergelijk alternatief – zoals al in december 2005 door stRaten-generaal voorgelegd in haar bezwaarschrift bij het openbaar onderzoek over het GRUP Oosterweelverbinding – wel degelijk technisch haalbaar is.

 Arup/Sum is het grootste ingenieursbureau ter wereld (9000 werknemers), met o.a. specialisatie in het begeleiden van grote boortunnelprojecten overal ter wereld (bv. Oresundverbinding tussen Denemarken en Zweden). Wanneer een dergelijk bureau verklaart dat een noordelijk tunnelalternatief wel technisch haalbaar is, moet men dat ernstig nemen en mag worden gesteld dat dit alternatief ten onrechte niet onderzocht werd bij de opmaak van de milieueffectenrapporten.

Het alsnog indienen van deze bouwaanvraag door de Vlaamse regering (als hoofdaandeelhouder van de BAM) moet dan ook beschouwd worden als een politieke gok, die weinig kans heeft om gestand te houden tijdens een juridische procedure. Dit is geen voorbeeld van goed bestuur.

Beide MERs vormen immers integraal deel uit van de bouwaanvraag en worden mee voorgelegd aan de bevolking.

Bovendien is het de Vlaamse regering die de Arup/Sum-studie opstartte en financierde, en nu dus met kennis van zaken de eigen wetgeving op milieueffectenrapportage negeert.

Extra kwalijk is deze situatie, omdat de Vlaamse regering hier tegelijk rechter (= vergunnende overheid) en partij (= feitelijke bouwheer, achter BAM) is. In dergelijke context zou de Vlaamse regering zich net behoedzaam moeten opstellen.

 

2. Bovendien moeten we vaststellen dat de BAM het openbaar onderzoek liefst afgerond ziet vóór de resultaten van de door de stad Antwerpen bestelde vervolgstudie van Arup/Sum bekend zijn. BAM voorziet het einde van het openbaar onderzoek tegen eind juni. De termijn van studie voor Arup/Sum loopt af begin juli. BAM stuurt bijgevolg aan op het onthouden van relevante kennis over deze studie aan zij die eventueel bezwaarschrift willen indienen. Hoe geloofwaardig is dergelijk openbaar onderzoek nog? Hoe kun je met volledige kennis van zaken eventueel bezwaar aantekenen, terwijl in opdracht van de organiserende instantie van het openbaar onderzoek (stad Antwerpen) nog een vervolgstudie wordt uitgevoerd over een potentieel alternatief voor wat wordt voorgelegd tijdens het onderzoek?

 

 

Voorziene termijn openbaar onderzoek veel te kort, gezien de aard van het bouwdossier

 

Tijdens het openbaar onderzoek worden niet minder dan 450 plannen tegelijk aan de bevolking voorgelegd. Het gaat hier niet om een aanvraag voor het verplaatsen van een garagedeur, wel om een inspraakmoment over het grootste bouwproject ooit in Vlaanderen. Als gevolg van dat project wordt de halve stad een bouwwerf, van in Zwijndrecht tot aan Borgerhout, en verandert het aanschijn van de halve agglomeratie.

Toch gaan de BAM en haar hoofdaandeelhouder (de Vlaamse regering) er blijkbaar van uit dat 30 dagen moeten volstaan om als burger of lid van een adviesorgaan dit megaproject te bestuderen en er een oordeel over te formuleren. 30 dagen die in de feiten 20 dagen zijn, want tijdens het weekend en op wettelijke feestdagen is inzage in de plannen niet voorzien.

 

De organiserende instantie (stad Antwerpen) beseft alvast dat het hier om een buitengewoon grote operatie en dito aanvraag gaat. Het college besloot daarom dit (collegebesluit): ‘Om praktische, organisatorische redenen is het niet haalbaar om het openbaar onderzoek te organiseren op de dienst stedenbouwkundige vergunningen en wordt er geopteerd om de ter inzage legging in het Sint-Felix pakhuis te organiseren.’ 

Dit is de eerste keer dat een openbaar onderzoek over een bouwaanvraag in Antwerpen ‘op verplaatsing’ georganiseerd wordt. Het geeft de unieke en uitzonderlijke dimensie van dit bouwdossier aan.

 

Het dossier is ook uniek en uitzonderlijk in die zin dat de concrete bouwplannen nooit eerder publiek gemaakt werden. De bouwaanvraag ligt al sinds midden vorig jaar klaar bij de BAM, maar geen mens zag ze ooit, behalve enkele mensen van BAM en het projectteam binnen Noriant. We verkeren in een situatie waarin zelfs geen enkele politicus de plannen ooit te zien kreeg – nochtans is dit een sleutelproject voor en vanuit de Vlaamse overheid.

De bestaande kennis over de concrete plannen is bij de bevolking momenteel dus nihil. Op de eerste dag van het openbaar onderzoek begint het studeerwerk over plannen die jaren geheim gehouden werden. De bouwplannen werden nooit voorgelegd op een voorbereidende infosessie. Meer nog: uit een interne nota van de BAM blijkt dat aan de organiserende instanties (Zwijndrecht en Antwerpen) zou worden aangeraden om eventuele infosessies zo laat mogelijk tijdens het openbaar onderzoek te organiseren. Dit opdat de mensen ‘niet te gericht’ zouden gaan zoeken in het voorliggende dossier.

 

Het gaat hier om een bouwproject van tien kilometer lang en op verschillende plaatsen honderden meters breed. Een bouwgroep tekende vijf jaar aan de plannen. Tijdens elke voorziene stap in de procedure kreeg de bouwgroep extra tijd voor de uitwerking van de plannen, gezien de enorme omvang van het bouwproject.

 

Bij dergelijke megaproject het openbaar onderzoek nu op een drafje (dertig dagen) afhandelen is onverantwoord. De burger verdient meer respect dan dat. Minstens moet de grootte van het dossier in verhouding staan tot een werkbaar en geloofwaardig openbaar onderzoek.

 

Daarom bepleit stRaten-generaal drie voorstellen bij het eventuele organiseren van het openbaar onderzoek:

 

1. drie maanden in plaats van één maand

De stad Antwerpen krijgt per uitzondering drie keer zo veel tijd om advies te verlenen (120 dagen i.p.v. 45 dagen). Ook dit wijst op het uitzonderlijke karakter van dit bouwdossier. Waarom dan niet ook de burgers eenzelfde tijdsverbreding gunnen, opdat zij die dat willen dit dossier ernstig kunnen bestuderen en niet vlak voor de zomer enkele weken vrijaf moeten nemen?

Om alleen al de 450 plannen open en dicht te plooien heb je anderhalve dag nodig. Om ze allemaal even in te kijken vier dagen, om ze te beoordelen en te vergelijken met andere plannen negen dagen, gesteld dat tien minuten per plan volstaan.

 

stRaten-generaal stelt voor om het openbaar onderzoek negentig dagen te laten duren. Desnoods doe je dat in delen van telkens dertig dagen (= decretaal voorziene periode): dertig dagen voor Linkeroever, dertig dagen voor de Oosterweeltunnel en dertig dagen voor Rechteroever. Je zorgt daarbij natuurlijk wel dat het hele dossier beschikbaar is voor wie zich informeert tijdens het deelonderzoek, opdat van ‘saucissonering’ geen sprake kan zijn.

Om die laatste reden verwacht stRaten-generaal dat tijdens het openbaar onderzoek minstens ook plannen en een simulatie worden voorgelegd van de geplande stedelijke ringweg, die als bouwproject onlosmakelijk verbonden is met de bouw van de Lange Wapper. De stedelijke ringweg is immers een toevoerweg naar het viaduct, dat in zijn verweving met de stedelijke ringweg daar helemaal naar getekend is. Een bouwaanvraag van de Lange Wapper kan maar volledig zijn, wanneer minstens ter informatie ook de plannen van de stedelijke ringweg worden voorgelegd.

 

2. digitale ontsluiting

De fysieke omvang van het dossier maakt het aanvragen van fotokopieën feitelijk onmogelijk. Daarom vraagt stRaten-generaal om de hele bouwaanvraag digitaal te ontsluiten. Dat maakt het voor geïnteresseerden gemakkelijker om de plannen te bestuderen en rustig te evalueren, ook na de uren en in groepsverband.

Vragen om een kopie te krijgen van bepaalde delen, of van de hele aanvraag, werkt perfect bij een gewone bouwvergunning, waar het gaat om twee plannen. Maar niet in dit geval.

Al deze plannen bestaan vandaag digitaal. Wanneer de overheid ze niet op die wijze beschikbaar stelt aan het publiek, wijst dit op onwil daartoe.

 

3. interactief openbaar onderzoek

Het organiseren van infosessies over de concrete bouwplannen is wettelijk niet verplicht, maar in dit dossier uitermate welkom. Het gaat immers om een complex bouwdossier, waarover tijdens het onderzoek zelf ongetwijfeld veel vragen zullen rijzen bij geïnteresseerde burgers – die de plannen nooit eerder mochten zien.

We leven anno 2009: de wereld is nu interactief, dankzij de moderne technologie. Waarom ook dit belangrijke openbaar onderzoek dan niet optimaliseren in die zin? Een blog zou bv. kunnen toelaten dat mensen aanvullende vragen stellen die in de loop van het onderzoek eventueel nog worden toegelicht. De organisatie van een openbaar onderzoek beperkt een bestuur niet in de initiatieven die ze kan nemen om de burger te informeren. Dat het hier gaat om een publiek dossier laat bovendien toe dat er geen sprake kan zijn van het schaden van private belangen door een grotere transparantie.

 

Manu Claeys

Peter Verhaeghe

voor stRaten-generaal