Johnny Van Hove17 augustus 2009 – 08:36

Sinds 2001 wijzen internationale organisaties zoals de Verenigde Naties en Global Witness Belgische bedrijven systematisch op het feit dat zij door handel te drijven met de oorlogspartijen het uitermate bloedige conflict in de Democratische Republiek Congo draaiende houden. In het nieuwe rapport van de ngo Global Witness, “Faced with a gun, what can you do?”, is het weer van dat.

Uit het rapport blijkt dat Belgische bedrijven zoals Trademet, Traxys, SDE, STI en Specialty Metals grondstoffen in de provincie Kivu aankopen via Congolese tussenhandelaars ('comptoirs') waarvan ze bijna zeker weten dat die het materiaal van de belangrijkste conflictpartijen verwerven (het Rwandese FDLR en het Congolese staatsleger FARDC).

“Multitude of Excuses”

Volgens Global Witness controleren de voornoemde Belgische firma's hun productieketen nauwelijks en zijn de bedrijven ook niet bereid daar iets aan te veranderen in de nabije toekomst. De ngo stelde bovendien vast dat de bedrijven liever toevlucht nemen tot een “multitude of excuses” (pagina 7) om hun indirecte link met de conflictpartijen te rechtvaardigen of te camoufleren.

De bedrijven pleiten zichzelf bijvoorbeeld vrij door te betogen dat ze alleen met 'legale' Congolese tussenhandelaars zaken doen. Global Witness maakt echter brandhout van dit argument door erop te wijzen dat de legale tussenhandelaars evengoed met de conflictpartijen samenwerken als hun illegale tegenhangers en dat een grondige controle van de productieketen door de bedrijven dus meer dan ooit noodzakelijk is.

De bedrijven voeren ook economische redenen aan (tijds- en kostendruk) om hun falende controlebeleid te rechtvaardigen. De ngo countert deze rechtvaardiging door erop te wijzen dat de bedrijven door deze houding een conflictsituatie in stand houden waarin zowel het FDLR als ook het FARDC gebruik maken van systematische schendingen van mensenrechten om hun economische en militaire positie in Kivu te handhaven. Dwangarbeid en massieve verkrachtingen van vrouwen en kinderen zijn in deze context regelmatig aan de orde van de dag.

“Stay on the margins”

Naast de voornoemde bedrijven wordt ook de Belgische overheid voor haar lakse houding onder vuur genomen door Global Witness. Hoewel de ngo de Belgische regering in haar rapport kort looft omwille van haar inspanningen om het probleem van de grondstoffenhandel op de internationale agenda te zetten, is de ngo niet mals voor het gebrek aan engagement op nationaal vlak.

Buiten een gesprek met de firma's Traxys en Trademet, valt het ministerie van Buitenlandse Zaken volgens de ngo vooral op door haar onwil om druk te zetten op de ketel van de bedrijven. Meer nog: tegenover Global Witness verklaarde het ministerie onomwonden “that the Belgian government '[does] not want to take sides', preferring not to be 'directly engaged on this issue' and 'to stay on the margins” (pagina 79).

Gebrekkige verslaggeving

Hoewel “Faced with a gun, what can you do?” expliciet wijst op de “particular responsibility” (pagina 78) van de Belgische industrie en de Belgische regering in de financiering van de conflictpartijen in Congo, werd het rapport bijna volledig genegeerd door de Vlaamse kranten.

Alleen De Standaard verwerkte het rapport in een kort artikel: “België krijgt lof en kritiek voor grondstoffen Congo” van 22 juli 2009. Eigenaardig genoeg doet de krant in het artikel haar best om erop te wijzen dat Belgische firma's ook betrokken zijn in de dubieuze handel met de Congolese bodemrijkdommen, terwijl het rapport van Global Witness er toch duidelijk op wijst dat het vooral de Belgische industrie is die een centrale rol speelt in dit vergrijp omdat ze veruit de belangrijkste importeur van tinerts, coltan en wolfraam is.

De Standaard geeft in het bericht van 22 juli ook evenveel gewicht aan de positieve acties van de Belgische regering als aan de negatieve. Daarmee druist het verslag van de krant diametraal in tegen de geest van het rapport van Global Witness: het positieve engagement van de Belgische regering op het internationale toneel weegt in het bericht van de ngo op geen enkel moment op tegen de onwil van diezelfde regering haar eigen voorstellen op het thuisfront in de praktijk om te zetten.

Follow-up interviews met de betrokken bedrijven, met de verantwoordelijke ministeries of met de ngo vonden in de dagen na het verschijnen van het kritische rapport in de Vlaamse kranten niet plaats. Alleen “Buitenlandse Zaken in Brussel” mocht in het bericht van 22 juli in De Standaard meedelen dat ze het rapport “verwelkomt en dat België zijn inspanningen voor de regulering van de mijnbouw in Congo voortzet.” Een kritische kanttekening bij deze afsluitende opmerking was niet te vinden.

Link: http://www.globalwitness.org/fwag/