BDS22 november 2009 – 15:32

Het vastleggen van blootstellingsnormen voor niet-ioniserende of elektromagnetische straling was tot januari dit jaar een federale bevoegdheid. Die normen waren vastgelegd in een Koninklijk Besluit uit 2005. De normen voor gsm, UMTS en Wimax-zendmasten varieerden afhankelijk van de frequentie van 20 tot 30 V/m.

In 2007 vaardigde het Brusselse Parlement echter een ordonnantie uit die een strengere stralingsnorm van 3 V/m oplegt, tot onvrede van de telecomoperatoren. Die stapten, gesteund door de federale overheid (met name voormalig Minister van Volksgezondheid Rudy Demotte - PS), naar de rechter. Volgens hen waren stralingsnormen namelijk geen gewestelijke bevoegdheid.

Het Grondwettelijk Hof gaf hen echter ongelijk en stelde dat het wel degelijk om een gewestelijke bevoegdheid gaat. Bijgevolg vernietigde de Raad van State in mei 2009 het Koninklijk Besluit met de federale normen.

In Brussel was een nieuwe Gewestelijke stralingsnorm intussen al vastgelegd. Die moest normaal van kracht worden in maart 2009, maar dit is nog steeds niet het geval omdat er nog geen uitvoeringsbesluiten werden opgesteld. Dit is enerzijds te wijten aan de procedure bij het Hof, die voor de nodige vertraging zorgde, maar vooral ook aan bangmakerij en geklaag door de telecomoperatoren, die beweren dat een strengere norm niet haalbaar en kostelijk is. Hun lobbywerk zorgt er voor dat Brussels Minister van Leefmilieu Evelyne Huytebroeck (Ecolo) de deadline voor de uitvoeringsbesluiten steeds verder opschuift.

In Wallonië werd in april 2009 een nieuwe stralingsnorm in een decreet gegoten. Ook hier heeft blijkbaar stevig wat lobbywerk plaatsgevonden, want het resultaat was een heel lakse norm van 3 V/m per antenne. In de praktijk zou dit neerkomen op een stralingsnorm van ongeveer 7 V/m voor de geaccumuleerde straling van verschillende antennes (1).

In Vlaanderen is er zoals gezegd nog altijd geen norm. In januari keurde het Vlaams Parlement nochtans unaniem een resolutie goed waarin een norm van 3 V/m naar voor wordt geschoven, en een streefnorm van 0,6 V/m. Toenmalig Minister van Leefmilieu Crevits beloofde om voor de verkiezingen werk te maken van die nieuwe norm. Een loze belofte, zo bleek. Ook haar opvolger Joke Schauvliege, die nota bene een van de hoofdindieners van de parlementaire resolutie was, heeft nog steeds niet voor een norm gezorgd. Voelt ze zich geremd door bangmakerij van de operatoren?

In antwoord op een parlementaire vraag van Hermes Sanctorum (Groen!) (2) zei Minister Schauvliege dat ze tegen eind dit jaar werk wil maken van een Vlaams besluit. Ter voorbereiding van de Vlaamse normering voor zendantennes werd een reguleringsimpactanalyse (RIA) gemaakt waarin “de beoogde doelstellingen, de opties en de effecten van de voorgestelde reglementering werden onderzocht en een voorstel voor normering werd geformuleerd.” In het kader daarvan werd een “uitgebreide consultatieronde gehouden met de betrokken actoren”. En wie zijn de ‘betrokken actoren’ volgens Minister Schauvliege? De operatoren voor mobiele telefonie, ASTRID, Infrabel, radio en tv, radioamateurs, defensie, Belgocontrol en dan toch ook nog de afdeling Toezicht Volksgezondheid.

Schauvliege: “De verschillende argumenten en bekommernissen die uit dat overleg zijn voortgevloeid, zijn opgenomen als argumenten in de RIA. Deze maand (oktober 2009) stuur ik het ontwerp van RIA een laatste maal door aan alle betrokken actoren, zodat iedereen nog zijn commentaar kan geven. Op die manier hoop ik dat de RIA een degelijke en onderbouwde basis zal vormen voor de verdere politieke besluitvorming. Ik plan dan ook om het ontwerp van besluit samen met de RIA nog in 2009 voor een eerste lezing voor te leggen aan de Vlaamse Regering.”

Waarom werden in de consultatieronde quasi uitsluitend de uitbaters van zendmasten, die belang hebben bij zo laks mogelijke normen, betrokken? Is het normaal dat die actoren die eigenlijk door de overheid gereguleerd moeten worden, zelf aan de overheid gaan zeggen hoe ze gereguleerd willen worden? Het doel van een stralingsnorm zou moeten zijn om de volksgezondheid te beschermen. Waarom wordt die norm dan quasi uitsluitend gebaseerd op de bekommernissen van de operatoren, die in de eerste plaats aan hun winst denken en die vooral de eventuele kosten verbonden aan een strengere norm willen vermijden?

Waarom werden geen milieu & gezondheidsspecialisten geraadpleegd? Waarom werd de burgergroepering Beperk de Straling niet geraadpleegd? Of het Nederlandse Kennisplatform Veilig Mobiel Netwerk? Of experten uit die landen/regio’s waar reeds een strengere norm van kracht is (bvb. Salzburg)?

Het gaat dus om een heel eenzijdige consultatieronde, die weinig goeds laat vermoeden voor de toekomstige Vlaamse normering.

Naast een nieuwe norm moet er trouwens ook een nieuwe regeling uitgewerkt worden voor de controle op de naleving van de normen door de operatoren. Voordien werden die metingen en controles uitgevoerd door het Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie (BIPT). Dit federale controleorgaan is daar sinds begin dit jaar evenwel mee gestopt, omdat het plots haar bevoegdheid niet meer was (3).

Het BIPT heeft lange tijd gewacht op een signaal van de Gewesten. Er werd gehoopt dat de Gewesten hun eigen controle-instellingen zouden oprichten. Maar enkel in Brussel werd er een stap in die richting gezet; het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) heeft daar de materie naar zich toegetrokken.

In Wallonië ruzieden de minister van leefmilieu en de minister van ruimtelijke ordening over wie bevoegd zou zijn voor de controle op gsm-masten. In Vlaanderen was er… stilte. Het BIPT heeft herhaaldelijk vragen gericht naar Minister Crevits maar ontving geen teken van leven. Intussen werd de bevoegde dienst van het BIPT dan ook ontbonden. Heel jammer, want die dienst beschikte reeds over de nodige expertise, mensen en (meet)materiaal. Desalniettemin overweegt Minister Schauvliege toch om een samenwerkingsakkoord af te sluiten met het BIPT voor het uitvoeren van een aantal controle-taken. Na een overgangsperiode zou dan verder bekeken worden of men die samenwerking voortzet, of de taken overhevelt naar de Vlaamse administratie.

Het is duidelijk dat het opstellen van de nieuwe Gewestelijke stralingsnormen niet van een leien dakje loopt. De telecomoperatoren proberen (ongetwijfeld met dreigementen allerhande) om strengere normen te vermijden en uit te stellen. In Brussel is men het verst gevorderd; daar heeft men effectief een norm van 3 V/m ingesteld en nu is het enkel wachten op de uitvoeringsbesluiten. In Wallonië is een veel laksere norm uit de bus gekomen die de bevolking in de praktijk niet beter zal beschermen. In Vlaanderen zijn we er het slechtst aan toe: nog steeds geen norm en de nieuwe norm wordt momenteel voorbereid schijnbaar enkel op basis van de argumenten en bekommernissen van de operatoren.

Onlangs gaf Minister Schauvliege in het Journaal (4) wel te kennen dat ze wil de norm toch wil verstrengen tot 3 V/m en dat ze kwetsbare groepen extra wil beschermen. Het is afwachten of ze deze belofte zal waarmaken.

In ieder geval is 3 V/m (25.000 µW/m²) als norm nog steeds ruimschoots onvoldoende. Er is dus nog een lange weg te gaan.

(1) www.iewonline.be/spip.php?article2976

http://home.scarlet.be/~tsf94646/001/documents/Antennes_GSM_-_du_7_volt_...

(2) www.stopumts.nl/doc.php/Berichten%20Internationaal/4111/belgi%EB_politie....

(3) www.stopumts.nl/doc.php/Berichten%20Internationaal/3462/belgi%EB_geen_co....

(4) www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/091112_gsm-masten