christophe22 december 2009 – 18:21

En toch is dat precies wat er gebeurd is in de Deense hoofdstad. Toen vrijdag duidelijk werd dat de top een flop zou worden, lieten premier Yves Leterme en de Franse president Nicolas Sarkozy het al verstaan. “China is een probleem”, zei Leterme. “China blokkeert de onderhandelingen”, zei Sarkozy.

Na het weekend begon die stem nog wat luider te klinken. De grote meerderheid van de ontwikkelingslanden stond schouder aan schouder met de rijke landen tegenover China dat koppig elke vooruitgang weigerde. Zo beschrijft de Britse minister van klimaatverandering Ed Miliband het in een opiniestuk in The Guardian.

Op de website van De Morgen zegt een anonieme hooggeplaatste Europese diplomaat: “China, en alleen China heeft het klimaatverdrag gekelderd”. Volgens die bron zou Obama bereid zijn geweest om de uitstoot in de VS tegen 2050 met 80 % te verminderen. In ruil moest de Chinese uitstoot dan met meer dan 50 % naar omlaag.

Hebben Sarkozy, Leterme en Miliband gelijk? Dit is meer dan een rondje zwartepieten. De vraag beantwoorden betekent begrijpen wat de inzet was van de klimaattop in Kopenhagen en waarom het is foutgelopen.

Wedloop op de atmosfeer
De Britse journalist George Monbiot (The Guardian, maar ook auteur van het boek Heat) vat de top zo samen: “Dit is een wedloop voor de atmosfeer vergelijkbaar in stijl en bedoeling met de wedloop op Afrika (the scramble for Africa).”

Met wat op tafel lag, dreigde de hele Derde Wereld de grote verliezer te worden van de wedloop. Door alle jubelberichten over de economische boom in China zouden we het misschien wel eens kunnen vergeten, maar China blijft een arm derdewereldland. Gerekend volgens BNP per hoofd van de bevolking is China het 104de armste land ter wereld, kort na El Salvador en Namibië. China is volgens die maatstaven veertien keer armer dan de VS.

Een akkoord tekenen met een becijferde grens voor de CO2-uitstoot betekent voor China een bovengrens zetten aan de ontwikkeling. Je kan dat makkelijk aanschouwelijk maken door de reducties te nemen die zogezegd op tafel lagen. China zit nu aan 4,6 ton uitstoot per persoon. De VS stoten 19,8 ton uit per persoon.

Als China de uitstoot halveert, wordt de uitstoot bevroren op 2,3 ton per Chinees. Als de VS inderdaad hun uitstoot met 80 % inkrimpen, kom je uiteindelijk aan 3,96 ton per persoon. De VS zouden zo het recht krijgen om dubbel zoveel uit te stoten als China. China is dan nog de fabriek van de wereld. Een studie stelt dat de productie van goederen die uitgevoerd worden naar Europa en de VS goed is voor een kwart van de Chinese uitstoot. En China heeft ook lang niet de middelen die de VS hebben om hun economie om te vormen tot een groene economie.

Kyoto
Vertegenwoordigers uit het Zuiden hebben er meermaals op gewezen. De rijke landen probeerden in Kopenhagen komaf te maken met het Kyoto Protocol. Dat akkoord dat de VS weigerden te tekenen, gaat uit van de "gemeenschappelijke maar verschillende verantwoordelijkheid" voor de opwarming van de aarde.

De ontwikkelde landen (VS, Europa en Japan) zijn verantwoordelijk voor 70 % van de broeikasgassen in de atmosfeer. Zij stoten al uit sinds de industriële revolutie dik 150 jaar geleden. Die landen konden dus hun rijkdom opbouwen door ongestoord een groot deel van de atmosfeer op te stoken. Kyoto stelt nadrukkelijk dat het Zuiden recht heeft op een stuk van de uitstoot zodat het zich ook kan ontwikkelen.

Bitter over Obama
Is het dan wel echt de schuld van de Chinezen dat Kopenhagen uitdraaide op een mislukking? George Monbiot ziet het anders: “Obama plaatste Peking in een onmogelijke positie. Hij vroeg toegevingen zonder daar iets tegenover te zetten. Ik gok dat dat een berekend manoeuvre was om een njet van China uit te lokken zodat China de schuld kon krijgen voor het resultaat dat hij eigenlijk wou.” Volgens Monbiot kon Obama geen kant uit. Probeer maar eens een sterke klimaatwet door de senaat te krijgen waarvan bijna alle leden met handen en voeten gebonden liggen aan de olielobby.

Ook de Canadese schrijfster en journaliste Naomi Klein is bijzonder bitter over Obama. “Geen enkele president sinds FDR (Franklin D. Roosevelt, nvdr) kreeg zoveel kansen om de VS te veranderen in iets dat geen bedreiging vormt voor de stabiliteit van het leven op aarde. Telkens weigerde hij om die kansen te grijpen.”

Daar staan we dus. Met een mager niet-bindend akkoord waar verschillende landen uit het Zuiden zich niet eens willen achter scharen. Als het stof gaat liggen, zal de opstand van de landen uit het Zuiden misschien wel het opmerkelijkste fenomeen zijn dat bijblijft na Kopenhagen. We kenden het natuurlijk al. Toen de rijke landen tien jaar geleden op de WTO-top in Seattle de ontwikkelingslanden de arm probeerden om te wringen, kregen ze al eens het deksel op de neus. Tien jaar later staat de WTO-trein nog altijd niet terug op de rails.

Dat mag met de klimaatonderhandelingen niet gebeuren. Landen uit het Zuiden legden de afgelopen weken interessante voorstellen op tafel. Eén van de slimste voorstellen kwam - een tijd geleden - van president Rafael Correa van Ecuador. Correa staat voor een dilemma in zijn eigen land. Er zit olie onder de grond van één van de rijkste wouden ter wereld in het Yasuni Nationaal Park. Pomp je die olie op om je land te ontwikkelen of kies je voor de bescherming van het Amazonewoud. Correa is bereid om de olie ongemoeid te laten als het rijke Noorden met de nodige financiële middelen over de brug komt.

Het is een manier om de historische schuld van het Noorden en de rechtmatige ontwikkelingsdrang van het Zuiden te verzoenen. Er zijn nog andere manieren: schenk China en de rest van de Derde Wereld de technologie die die landen de kans geven om de sprong te maken naar ontwikkeling zonder te passeren langs de vervuilende weg die het Noorden heeft afgelegd.

Het zijn voorstellen waar geen enkel mens met gezond verstand kan tegen zijn. Maar er zullen nog veel klimaatbetogingen nodig zijn voor we daar aan toe zijn.