christophe04 januari 2010 – 18:43

Capitalism, a love story kwam in de VS in de zalen precies één jaar nadat de bailout werd goedgekeurd, het 700 miljard dollar kostende reddingsplan waarmee de Amerikaanse overheid Wall Street voor de totale ineenstorting behoedde. De grootste economische crisis sinds de jaren '30 is voor Michael Moore de aanleiding om het deze keer over 'the root of all evil' te hebben: het kapitalisme.

Moore zet zo ook – twintig jaar nadat hij GM-baas Roger Smith achterna zat in Roger & Me – een orgelpunt achter een reeks documentaires waarin hij de kwalen van onze tijd te lijf gaat. Capitalism, a love story bezit niet de gebaldheid van Bowling for Columbine of Sicko, documentaires die één duidelijk afgebakende kwestie in het vizier nemen. Daarvoor is het onderwerp te omvangrijk.

Om te bewijzen dat het kapitalisme niet deugt, moet Moore in alle richtingen schieten. Je krijgt het verhaal van de jeugdrechter die zich liet omkopen om de commerciële jeugdgevangenis te vullen en de choquerende getuigenissen van hardwerkende piloten die aangewezen zijn op voedselbonnen om rond te komen.

Moore schetst ook in recordtijd de geschiedenis van het naoorlogse kapitalisme: het historische compromis tussen arbeid en kapitaal op de ruïnes van de tweede wereldoorlog (toen de belasting op de inkomens boven 200.000 dollar opliep tot 92 procent!) en de gestage afbrokkeling daarvan onder Reagan en Bush. Het zorgt voor een rollercoaster van feiten en beelden waar zelfs een goedgeïnformeerde kijker even niet goed van is.

CSI Wall Street
Maar de film bevat ook talloze vondsten die het probleem heel aanschouwelijk maken: de drie experten die zich verliezen in gestamel terwijl ze het fenomeen van de derivaten proberen uit te leggen of Moore die Wall Street met een lang geel-zwart lint herschept in een crime scene. Of de simpele vraag hoe het kan dat de vader van Moore als éénverdiener en arbeider bij GM wel een huis kon bouwen en een gezin onderhouden en ook nog eens van een degelijk pensioen kon genieten terwijl veel Amerikanen nu twee of drie jobs nodig hebben om rond te komen.

Moore toont ook aspecten van de Amerikaanse samenleving die je hier zelden ziet. Een Amerikaanse bevolking die zich niet neerlegt bij de gang van zaken. Een actiegroep als Take back the land, die daklozen na een inbeslagname door de bank terug in hun huis probeert te krijgen of de 250 ontslagen werknemers die hun fabriek bezetten en na zes dagen hun slag thuis haalden.

En wat als het kapitalisme inderdaad de wortel van alle kwaad is zoals ook een reeks vooraanstaande getuigen in de documentaire bevestigen (van een bisschop tot een parlementslid van de Democraten)? Voor Moore is de antipool van kapitalisme niet socialisme of communisme, maar wel democratie. “Alsof de grondwet niet meer telt zodra je de prikklok voorbij bent”, zoals hij in een interview zegt.

Socialisme
Het is een handige manier om beladen begrippen uit de weg te gaan en te appeleren aan de verknochtheid van de Amerikanen aan hun grondwet en de democratische vrijheden. Maar ook op dat vlak lijkt er wat te bewegen. Hoe harder Obama werd aangepakt voor zijn vermeende socialistische ideologie, hoe meer jonge Amerikanen interesse kregen voor het socialisme. Uit een opiniepeiling blijkt dat er bij de jonge Amerikanen bijna evenveel voorstanders zijn van het socialisme als van het kapitalisme (33 % tegenover 37 %).

Michael Moore heeft in die twintig jaar sinds Roger & Me een opmerkelijk parcours afgelegd. Je moet het maar doen: bij showpresentator Jay Leno op de sofa filosoferen over kapitalisme en socialisme. In de toekomst wil Moore het proberen met een fictiefilm. Na de apotheose die Capitalism, a love story is, kan hij inderdaad moeilijk anders dan nieuwe wegen bewandelen.