Bleri Lleshi16 januari 2010 – 13:58

Bleri Lleshi: Tijdens uw lezing, sprak u van nieuwe sociale en politieke alternatieven. Kunt u meer over vertellen?

Alain Badiou: "Ik denk dat we in een wereld zitten die steeds meer wordt gedomineerd door een unieke visie op de politieke en sociale organisatie met als hart, het ontwikkeld kapitalisme, met de parlementaire democratie inbegrepen, die zichzelf als de beste politieke vorm ziet. We leven in een wereld waar dat wat gepresenteerd wordt als de enige aanvaardbare weg voorwaarts voor de mensheid, het kapitalisme gedomineerd door privé belangen is en een beleid dat gedragen wordt door een managementstaat beheerd door managers benoemd via verkiezingen. Ik noem dat het kapitalistische-parlementaire stelsel. De kwestie is of dit model echt een uniek model is. De kwestie van het alternatief is een mondiaal vraagstuk, dat wil zeggen: kunnen we en/of willen we dat de organisatie van de samenleving totaal anders is? Als u aan mij vraagt wat het alternatief is? Dat weet ik natuurlijk niet. Als ik het wist, dan zou ik het niet nalaten om het aan u te vertellen. Meer nog ik zou er campagne voor voeren."

"Sinds de 19de eeuw heette het alternatief communisme. Communisme, wat betekent het? Het betekent in feite een samenleving die wordt georganiseerd op alle niveaus, economische, politieke, sociale enz, door iets anders dan privé-eigendom; iets anders dan de heerschappij van maximale winst. Een samenleving die niet door de wet van het kapitalistische egoïsme gedomineerd wordt, wat nu wel het geval is. Dit is een vertrekpunt waardoor we communisme zouden kunnen begrijpen. Vervolgens door gebruik te maken van het communisme is men aan de bouw van verschillende nieuwe staten, die anders en collectivistisch waren, maar helaas waren deze staten ook uiterst wreed en terroristisch. Wat ik voorstel is om naar een derde fase van het communisme te gaan dat rekening houdt met alle ervaringen en die het project van een collectieve samenleving aanduidt, maar tegelijk de algemene terreur die bestond in het communisme van de 20stee eeuw afwijst."

Bleri Lleshi: Rekeninghoudend met het imago van het communisme vandaag, hoe kunnen we dit veranderen? Voor velen is het woord communist een soort scheldwoord.

Alain Badiou: "Voordat we over iemand zeggen dat hij een communist is, moeten we eerst het communisme herdefiniëren. Op dit moment is het communisme een idee. We moeten dus het idee van het communisme herformuleren, bespreken, en dan zullen we zien wat het betekent om een communistische militant te zijn of te worden."

Bleri Lleshi: Hoe kunnen we het communisme van de 21ste eeuw herdefiniëren?

Alain Badiou: "Ik denk dat we communisme moeten blijven definiëren zoals ik zojuist aangaf. Dat wil zeggen een samenleving die anders is georganiseerd dan zoals die vandaag georganiseerd is, dat is op basis van privé-eigendom en winst. Een economie die niet is georganiseerd rond winst, maar die collectief wordt gehouden en georganiseerd wordt vanuit een egalitaire visie. In principe zijn er twee belangrijke ideeën in het communisme, maar ze moeten wel beide nog herwerkt worden. De eerste is een negatieve gedachte, dat wil zeggen dat eigendom en winst niet centraal mogen staan in de organisatie van de economie en de samenleving. De tweede is een positief idee, dat wil zeggen dat het noodzakelijk is in alle situaties proberen een maximale gelijkheid te verkrijgen."

Bleri Lleshi: Als we naar de huidige situatie kijken dan zijn de communistische partijen in Europa niet erg groot of belangrijk op het moment ...

Alain Badiou: "Het communisme waar ik het over heb heeft niets te maken met de bestaande communistische partijen: Zij zijn overblijfselen van het verleden. Ze zijn restanten van het communisme zoals het werd gedefinieerd in de 19e eeuw. Iedereen weet dat dit verleden is. Sovjet Unie is ineengestort, China is een ontwikkelde kapitalistische werkelijkheid. We zijn opnieuw aan het begin. Dus zoals altijd, moeten we beginnen met het project, denken, een ideologie."

Bleri Lleshi: Zijn er al voorbeelden van een ‘nieuwe’ communisme?

Alain Badiou: "Nee, we hebben geen voorbeelden. Het is zelfs nog niet eens gedefinieerd, dus je kan moeilijk nu al voorbeelden hebben. Toen Marx communisme definieerde waren er ook geen voorbeelden. Er waren zelfs nog minder voorbeelden dan vandaag. Laten we dus niet om voorbeelden vragen, maar werk maken van het denken. Toen Marx in 1848 het Manifest van de Communistische Partij schreef, was er nog steeds geen communist. We zitten in dezelfde situatie vandaag. We moet de ervaring van het communisme vanaf nul laten herbeginnen. Een inspanning van één eeuw is beëindigd. Dus we herbeginnen.
Bleri Lleshi: Is het aan de filosofen en politieke denkers om dit nieuwe idee te ontwikkelen?
Alain Badiou: Precies, zeker, zoals intellectuelen, filosofen samen met Marx, met Fourrier en vele anderen aan ideeën meebouwden. Natuurlijk ook rekening houdend met de ervaring. We moeten rekening houden met de praktische ervaring en verder is het aan ons om het nieuwe idee van het communisme te herformuleren, te herstellen, te bediscussiëren en te analyseren. We moeten nadenken hoe het een praktische vorm kan krijgen. Marx, na het schrijven over het communisme, heeft geprobeerd om de Eerste Internationale, die eindelijk de eerste communistische partij in de wereld was, te lanceren. We moeten hetzelfde pad volgen. Hoe dan ook, zijn we terug in dezelfde situatie als die van Marx in de 19de eeuw, en die van Lenin of Mao in de 20e eeuw."

Bleri Lleshi: Bent u optimistisch voor de toekomst? Kan u meer vertellen over het parcours die volgens u afgelegd moet worden? Kan u ook enkele namen noemen van een aantal mensen die het voortouw zullen nemen?

Alain Badiou: "Wanneer we met iets beginnen moeten we optimistisch zijn anders is het niet de moeite waard om te beginnen. Ik ben optimistisch, in de zin van, dat ik ervan overtuigd ben dat op de eerste plaats, het kapitalisme slecht is voor de mensheid en dit zal telkens terug bewezen worden. Er is de crisis, en na de crisis, zullen er conflicten, oorlogen en zo verder volgen. De toekomst van het kapitalisme is helemaal geen positieve toekomst. Hierdoor ben ik optimistisch. Mensen zullen de slechte dingen van het kapitalisme inzien. Verder ben ik optimistisch omdat ik denk dat we nu weer de mogelijkheid hebben om filosofische, theoretische, ideologische voorstellen te formuleren als steun voor het communisme. In een land als Frankrijk, tot een paar jaar geleden, konden we niet eens praten over het communisme. Als je het over communisme had, dan werd je gezien als een crimineel, terrorist en Stalinist. Het is al een overwinning om te kunnen praten over het communisme, vergaderingen over het communisme te houden en filosofen bijeen te brengen om hierover te praten. Deze overwinning is momenteel een overwinning in het hoofd, maar het is al iets."

Bleri Lleshi: Zijn er politieke denkers of filosofen die we in gedachten moeten houden voor de toekomst?

Alain Badiou: "Ja, en ik begin met mezelf. Als men de conferentie in Londen ziet, zien we dat er al zijn. Niet alleen was iedereen het eens met het woord "communisme", maar er waren al besprekingen om te zien wat de relatie is van communisme met de hedendaagse kapitalisme. Het is een open discussie, maar men begint altijd met eerst en vooral de discussie. Het is niet meteen een idee dat door iedereen volledig gedeeld wordt, maar ik denk echter dat de huidige discussies positieve discussies zijn om transformatie, hernieuwing en voorstellen te bieden voor een nieuw communisme."

Bleri Lleshi: Is Slavoj Zizek een van die namen?

Alain Badiou: "Slavoj Zizek is een oude vriend van mij. We hebben discussies, maar we delen niet helemaal dezelfde mening. Misschien omdat hij uit een socialistisch land komt, Joegoslavië, en daarom heeft andere ervaringen als ik, maar toch zitten we zeer dicht bij elkaar. En trouwens samen met hem hebben we de conferentie in Londen georganiseerd. De volgende conferentie is gepland voor juni 2010 in Berlijn. We zijn er beiden absoluut van overtuigd dat we het communisme moeten herformuleren. Zijn filosofische verwijzingen zijn niet precies hetzelfde als de mijne, maar we zullen samenwerken. Hij vertrekt vaker vanuit de psychoanalyse, terwijl ikzelf misschien meer vertrek vanuit de wetenschap. We delen dus niet dezelfde referenties, maar ze zijn gelijk en daarom zullen we proberen om samen te werken."

Bleri Lleshi: Wat is uw mening over de positie van de sociaaldemocratische partijen in Europa vandaag? Hoe definiëren ze zichzelf?

Alain Badiou: "Ik denk dat de sociaaldemocratie in Europa een valse deur is. Ze schrijven zich volledig in het kapitalisme. Dit zijn krachten die niet meer wensen om te breken met het kapitalisme en te streven naar een ander soort samenleving. Ze bieden een kapitalisme dat nog net een beetje anders is dan het kapitalisme van rechts. De toekomst van het communisme bevindt zich volledig buiten de sociaaldemocratie. En sociaaldemocratie is een interne kracht in de kapitalistische-parlementaire systeem. Ze zeggen hetzelfde. Geen enkele sociaaldemocratische partij heeft het voornemen om het sociale en economische systeem te veranderen."

Bleri Lleshi: Wat zijn volgens u de oorzaken van de achteruitgang van de sociaaldemocratie?

Alain Badiou: "Hiervoor moeten we een hele tijd terug gaan in de geschiedenis. Ik denk dat de sociaaldemocratie in Europa zeer gelijkaardig is aan het Amerikaans sociaaldemocratische model. In Frankrijk kunnen we zeggen dat de breuk er kwam met de regering Mitterand. De regering van Mitterand kwam met een programma van verandering, nationalisatie enzovoorts maar na twee jaar aan de macht ging hij een heel andere toer op. Achteruitgang van de sociaaldemocratie is dus geen probleem van recente datum maar is 20-30 jaar geleden begonnen en dit proces is in de meeste Europese landen ondertussen afgewerkt. Ik ben net terug uit Griekenland. Als men daar praat over linkse partijen dan wordt de socialistische partij niet erbij gerekend."

Bleri Lleshi: Laten we kijken eens kijken welke posities de linkerzijde innemen over bepaalde kwesties. Een van de kwesties is de islam. In België zijn er nu, naast extreemrechts, meer en meer mensen die zichzelf links en vrije denkers noemen die beweren dat de islam onverenigbaar is met het westerse systeem en de westerse levensstijl.

Alain Badiou: "Het bestaat in Frankrijk ook. Er is een idee dat het echte conflict vandaag niet tussen communisme en kapitalisme, maar tussen de westerse beschaving en de islam is. Ik denk dat ze ideologische ficties zijn. Het probleem in het Europa van vandaag is het kapitalisme en niet de islam. De islam is helemaal niet het belangrijkste onderwerp in het Europa van vandaag. De belangrijkste vraag is of we werkelijk streven naar een radicale oppositie tegen het kapitalisme of niet. Persoonlijk verdedig ik helemaal niet de westerse manier van leven. Want uiteindelijk, wat is de westerse manier van leven? Dominantie, het kapitalisme en privé-eigendom, dat is alles wat het is. En imperialisme daar bovenop want westerlingen zijn overal oorlogen aan te voeren. Ik voel daarom geen solidariteit met het Westen. Ik wil het terug hebben over de onderwerpen die het echte probleem zijn. De enige echt interessante vraag, ook voor de filosofen, is om te weten, is er een andere wereld mogelijk dan deze beroemde westerse wereld? Natuurlijk, moeten we niet kijken naar de islam of de oude godsdiensten. De toekomst zit daar niet."

Bleri Lleshi: Ik veronderstel dat u op de hoogte bent van over het recente verbod op de hoofddoeken in bepaalde scholen in Vlaanderen. Wat vind je van deze maatregel?

Alain Badiou: "Ik ben volledig tegen deze wet, dit verbod, zoals het in Frankrijk trouwens al bestaat. Ik vind het een groot probleem als een jong meisje niet naar school kan om te leren en denken. Het is geen kwestie van draagt ze nu een hoofddoek of niet. Ik vind het een vervolging tegen deze meisjes. In mijn jeugdjaren in Frankrijk, droegen veel vrouwen een hoofddoek. Meisjes die nu een hoofddoek dragen, zullen ze die misschien binnen veertig jaar niet langer dragen. Dit is eerlijk gezegd niet het probleem. Dit is een echte vervolging."

Bleri Lleshi: Wat vind je van het belang dat politici vandaag aan cultuur geven?

Alain Badiou: "Ik ben absoluut tegen. Ik vind het absoluut politiek reactionair. Want wat verontrustend is de idee dat mensen van een bepaalde cultuur ‘problematisch’ zouden zijn? Wie creëert de problemen? Zijn zij het niet die zeggen dat hoofddoek in scholen een probleem is. Het probleem is niet gecreëerd door de meisjes die een hoofddoek dragen. Het probleem is de mensen die zeggen dat hoofddoeken verboden moeten worden. In het algemeen zijn het de politici die problemen maken en niet mensen van een andere cultuur. In elk geval de culturen mixen, transformeren, er is een historische dynamiek. Reeds in de 19e eeuw was er hetzelfde aan de hand. Wanneer mensen kwamen uit Italië naar Frankrijk, of zelfs delen van Zuid-Frankrijk, werd hetzelfde gezegd: ze zijn niet zoals wij, enz.. En dan, de volgende generatie, iedereen was hetzelfde. Dit zijn dus valse problemen. Tegelijk ook ernstige problemen, omdat het vervolging tegen bepaalde mensen betekent. Ik ben absoluut tegen dit gebruik van het woord cultuur."

Bleri Lleshi: Als laatste vraag: wat is het standpunt dat de linkse partijen moeten aannemen over kwesties als diversiteit en migratie?

Alain Badiou: "Ik denk dat de twee verbonden zijn. We bevinden ons in een periode waarin er naar alle geavanceerde en geïndustrialiseerde landen sprake is van een aanzienlijke migratie. De reden hiervoor zijn niet nieuw, integendeel, dat heeft altijd bestaan sinds de 19de eeuw. De laagste banen, zoals bouwwerk, schoonmaak enz zijn voor de migranten. Dit is niet nieuw. In Frankrijk waren de mijnwerkers Pools en de fabrieksarbeiders waren Italiaans. Tegenwoordig zijn het niet Polen of Italianen, het zijn Arabieren of Afrikanen. Maar het is hetzelfde proces. Deze diversiteit heeft altijd bestaan. De positie die we moeten nemen over diversiteit is eerst en vooral aanvaarden. Verder aan allen dezelfde rechten bieden zodat de mensen hun leven zo goed mogelijk kunnen organiseren. Waar is het probleem? We weten dat deze mensen vervolgen twee dingen inhoudt, ten eerste dat ze stil zijn, volgzaam en niet in opstand komen, en ten tweede dat we ze zo weinig mogelijk betalen. Dat is alles. Elk modern land heeft een bepaalde notie van diversiteit. Wat betekent het om Belgisch te zijn vandaag in België? De moderne staat met betrekking tot diversiteit, moet in principe twee lijnen volgen, en gelijkheid en rechten, ongeacht het welzijn van mensen. Ze zijn hier, wonen hier, werken hier zij en moeten ook dezelfde rechten hebben."